Türkiye’nin parlamenter sistemden başkanlık rejimine geçtiği bir devirde, Rusya’dan tam aykırısı bir adımın beklenmedik, güçlü sinyali geldi. Misyon müddeti 2024’te sona erecek olan Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin, o tarihte yapılacak seçimde kendisine adaylık imkanı vermeyen anayasanın değiştirilmesi teklifinde bulundu. Putin tıpkı ABD’de olduğu üzere bir adayın hayat uzunluğu yalnızca iki periyot lider olmasını önerirken, parlamenter rejimi güçlendirecek sistem değişikliğine de kapı aralayarak “2024 sonrası Rusya”nın hazırlığına dair işaret verdi.
Rusya’nın idare sisteminin detaylarına hakim olmayanlar için mevzunun teknik tarafını şöyle özetlemek mümkün:
Rusya Anayası, bir adayın “arka geriye en fazla iki dönem” devlet başkanlığına müsaade veriyor. Lakin iki devir art geriye başkanlık yapan isim, sonrasında bir devir orta verdikten sonra tekrar seçimlere katılma hakkına sahip. Bu halde iki periyottan sonra bir devir orta vererek, bir kişinin “dilediği kadar başkanlık yapma” hakkı bulunuyor.
Bu hukuksal durum, fiilen şöyle yaşandı:
Putin 2000-2004 ve 2004-2008 ortasında iki kere seçilerek toplamda sekiz yıl başkanlık yaptı. Daha sonra yerine Dmitri Medvedev’i önerdi ve 2008-2012 ortasında Medvedev Kremlin’de oturdu, Putin de onun yerine başbakanlık yaptı.
Ancak Medvedev seçilir seçilmez Putin’in önerisi ile Rusya’da başkanlık müddeti dört yıldan altı yıla çıkarıldı. Medvedev 20012’de misyonunu tamamladığında, Putin yine lider adayı oldu ve bu sefer altı yıllığına seçildi. Böyleyece üçüncü periyot seçilen Putin, 2018’deki seçimlerde bir kere daha aday oldu ve tekrar altı yıllığına, 2024’e kadar lider seçildi.
Anayasaya nazaran Putin’in 2024’te aday olma hakkı yok. Bu durumda Rusya kamuoyundaki genel beklenti, şayet sistem tıpkı biçimde korunursa Putin’in tekrar güvendiği birini başkanlığa aday gösterip başbakanlığa çekileceği ve ülkeyi “fiilen” bu koltuktan yöneteceği formunda.
Türk Rus’un haberine nazaran şu an 67 yaşında olan Putin, beşinci defa anayasal olarak başkanlığa aday olmak isterse, 2030 seçimine 78 yaşında girebilecek.
PUTİN’DEN YENİ PLAN
İşte bu koşullar altında husus kamuoyunda tartışılıp, 2024’te “Putin’in halefinin kim olabileceği” sorulurken, Rus önder yıllardır daima karşı çıktığı “Anayasa değişikliği” fikrine birinci defa yeşil ışık yaktı. Yılların tecrübeli Kremlin muhabiri, Kommersant müellifi Andrey Kolesnikov, Putin’in bu kararının “önceden uzun uzun düşünülmüş” olduğunu, bu yılki basın toplantısının en değerli konusu ve “yılın haberi” olduğunu vurguladı.
Kolesnikov, “Eğer o (Putin) bu hususta bu kadar detaylı konuştuysa, demek ki son vakitlerde daima detaylı olarak bunu düşünmüştür” dedi. Kolesnikov, “Yani Putin bir yandan 2030’da iktidara dönme niyeti olmadığı iletisini verdi. Lakin başka yandan halefinin kendisi kadar uzun başkanlık yapma hevesinden uzaklaştırdı” diye ekledi.
BAŞKANLIĞA ABD SÜRESİ
İki devir üst üste vazife yapma mühleti 2024’te sona erecek olan Lider Putin, dünkü basın toplantısında, Rusya Anayasası’nda devlet başkanlığı müddetiyle ilgili husustan ‘üst üste’ tabirinin çıkarılmasını önerdi.
Rus başkan, “İlgili unsurdan ‘üst üste’ sözü çıkarılabilir. Bu sadık hizmetkarınız iki devir üst üste misyon yaptı, sonra misyondan ayrıldı ve devlet başkanlığı vazifesine dönmek için anayasal hakka sahip oldu, çünkü artık üst üste iki devirden fazla olmuyordu. Lakin bu, birtakım siyaset bilimcilerini, kanaat liderlerini rahatsız ediyor, bu söz çıkarılabilir sanırım” dedi.
Putin’in bu önerisi, tıpkı ABD’de olduğu üzere, bir kişinin hayatı boyunca yalnızca iki devir başkanlık yapmasına müsaade veriyor. Bir manada Putin, kendisinden sonra hiç kimsenin iki periyottan (12 yıl) fazla lider olmasının yolunu kapatmaya hazırlanıyor.
PARLAMENTER SİSTEME GÜÇ
Ancak çabucak gerisinden Putin’in lisana getirdiği teklif ise, Rusya’da politik sistemi kökünden değiştirecek ve kendi iktidarını “emanetçi başkan” gerektirmeden kesintisiz devam ettirecek bir formule taban hazırlıyor. Putin devlet liderinin ve hükümetin yetkilerini daraltarak parlamentonun yetkilerinin artırılması için sunulan anayasa değişikliği teklifleri üzerinde titizlikle çalışılması gerektiğini kaydetti. Putin, “Bunu uygun hazırlanarak, kamuoyunda derin tartışmalar yaparak ve şok dikkatli yapmak lazım” dedi.
Geçen yaz Bloomberg ajansı, Kremlin’deki yardımcı ve danışmanlarının, “Putin’in iktidarda kalmaya devam etmesi için formüller üzerinde çalıştıklarını” yazmıştı. Ajansa nazaran, en uygun formül olarak “2004’te sonra Putin’in yetkileri genişletilmiş başbakan ve Birleşik Rusya Partisi lideri” olarak ülkeyi yönetmeye devam etmesi üzerinde duruluyor.
Siyasi analistler, Putin’in kendi misyon müddeti bittikten sonra güçlü başkanlık rejiminden, güçlü parlamenter rejime geçişi önerdiğini vurguluyor. Rusya’da son yıllarda sık sık, “Son derece geniş yetkilere sahip olan devlet başkanlığı vazifesini Putin üzere rasyonel, makul ve karizmatik bir başkan yerine, bu vasıfları taşımayan daha popülist ve memleketler arası ilgilerde daha sert bir önderin eline alması durumunda doğabilecek mümkün riskler” konusu tartışılıyor.