2016 yılında Nobel Mükafatı kazanan Japon Yoshinori Oshumi’nin otofaji diyeti SSCB’de de biliniyor ve uygulanıyordu.
SSCB, varlığının birinci yarısında vatandaşlarının çok kilolarıyla değil, açlık, yetersiz beslenme ve bunlardan kaynaklanan hastalıklarla savaşmak zorunda kaldı. Lakin, 70’li yılların başında vatandaşlara temel besinlerin sunulmasıyla birlikte SSCB yeni bir sıkıntıyla karşı karşıya kaldı. Yıllarca açlık çeken beşerler artık yemek yeme konusunda kendini kısıtlayamıyordu ve nihayetinde halkın geneli süratle kilo almaya başladı.
Rusya Araştırmalar Enstitüsü’nün internet sitesinde Esra Güvenir çevirisiyle Anna Sorokina imzalı habere göre, Sovyet yıllarında başlayan bu şişmanlık utanç verici değildi. Tersine düzgün bir sıhhatin göstergesiydi. Ludmila Gurçenko ve Lyubov Orlova üzere birkaç kişi dışında, ünlü aktör ve aktristler bile zayıf değildi. Ama alınan bu kilolar vakitle ‘hain’ yüzünü gösterdi. Obezite hastaları daha sonra hipertansiyon, kardiyovasküler sistem ve metabolizmayla ilgili birçok hastalıkla savaşmak zorunda kaldı. Böylelikle devlet, obeziteyle savaşması gerektiğinin farkına varmıştı.
ALL INCLUSIVE YERİNE “SOFRA DÜZENİ”
Sovyet yıllarında vatandaşlar, devlet sanatoryumlarında yalnızca dinlemek için değil, birebir vakitte tedavi görmek için de bilet temin edebiliyorlardı. Sanatoryum hekimi, obeziteyle savaşan hastalara belirli tedavi ve prosedürleri uyguluyordu. Örneğin; şişmanlık hadisesi için ‘Masa 8’e geçmek gerekiyordu. All Inclusive sistemindeki üzere kekler ve turtalar yerine hastalara haşlanmış balık ve yumurta veriliyordu.
Sanatoryum ve hastaneler için tedavi masaları sistemi 1920’lerde diyetetiğin kurucusu Manuel Pevzner tarafından geliştirilmiştir. Gastritten diyabete kadar birçok hastalıkta tedavi olarak kullanılan toplam 15 tip diyet vardı. Profesör, obezitenin tedavisi için hamur işi, baklagiller, yağlı et, tatlı meyveler ve domuz yağı hariç vatandaşlara günde 5-6 öğün beslenmeleri gerektiğini söylüyordu. Tahıllara, deniz eserlerine, yeşilliklere, az yağlı et ve çavdar ekmeğine ise müsaade veriliyordu. Genel olarak, o vakitler uygulanan bu formül günümüzün hakikat beslenme alışkanlığına çok yakındı. Bu ortada, günümüzdeki Rus hastanelerinde bu sistem hala kullanılmaktadır.
TERAPÖTİK AÇLIK
Russia Beyond’dan Anna Saronika’nın haberine nazaran; diyet tablosu, sağlıklı besin kümelerinden öteye geçmemiştir. Sıradan bir Sovyet ailesi bu kadar kaliteli et ve taze sebzeler yiyemezdi. Yemeklerin temeli karbonhidrat içeren unlu mamuller, makarna ve tahıllardı. Karabuğday ve kefirle aç durmanın yanı sıra, çeşitli oruç çeşitleri de popülerdi. Bugün bile birçok kişi otofajiyi harekete geçirmek için aşikâr aralıklarla aç durmaktadır. (16-72 saat, kahvaltıyı geciktirme vb.) Hatırlarsanız, bu sistem 2016 yılında Nobel de almıştır. Bu sistem Sovyetlerde biliniyor ve uygulanıyordu. Tanınan tedavi sistemlerinin yaratıcılarından birisi de Rostov’da yaşayan Porfiry İvanov’dur. İvanov’un ‘Çocuk Kuralları’ ismini verdiği bu sistemin içinde ise soğuk suyla günlük yıkanmak, alkolü büsbütün bırakmak, daha az yemek yemek ve haftada en az bir gün yemekten büsbütün uzak durmaktı.
1981 yılında Moskova’da ise Profesör Yuri Nikolayev tarafından bir ‘Otofaji Kliniği’ açılmıştır. (Daha sonra ise büyük kentlerin hastanelerinde de bu klinik açılmaya başlanmıştır.) Tedavi birinci başta farklı mineraldeki sulardan oluşuyordu ve daha sonra sebzeler, meyveler, sut eserleri vb. besinler de yavaş yavaş tedaviye dahil ediliyordu. Uzun yürüyüşler de zarurî tutulmuştu. Nikolayev, 1962’li yıllardan beri otofaji ve diyet terapisinin akıl hastalığı olan beşerler üzerindeki tesirini araştırmış ve ‘Sağlık İçin Açlık’ kitabında çeşitli beslenme kılavuzları geliştirmiştir.(1973) Besinde ölçü olması gerektiğine inanan Nikolayev, 45 yaşından sonra insanların çok yeme alışkanlarını en aza indirmelerini söylüyordu.
POPÜLER DİYETLER
Yukarıda anlatılan sistemlerin dışında Sovyetlerde beşerler tanınan diyet metotlarını de kullandı. Genç kızlar tatile çıkmadan evvel birkaç kilo vermek için birbirlerinin mucizevi diyetlerini kullanarak zayıflamaya çalıştılar. Az ölçüde bir yemekten sonra suyla seyreltilmiş sirke içmek ve kefir akşam yemeği yerine geçiyordu. Ayrıyeten ünlü insanlardan kilo vermenin öbür usullerini de öğreniyorlardı. Aktris Faina Ranevskaya “Bir bayanın zayıf kalabilmesi için ayna karşısında ve çıplak bir biçimde yemek yemesi gerekiyor” demiştir. Efsanevi balerin Maya Plisetskaya ise “Zıkkımlanma” demiştir. Daha sonra 1970’lerde karbonhidrat alımını günde 40 puanla sınırlayan ‘Gözlük’ yahut ‘Kremlin Diyeti’ ortaya çıktı. İstediğini yiyebilirsin! Ancak 40 puanı geçmeyecek!
1980lerde SSCB artık yeni moda anlayışına hakim olmuş ve ince modellerin olduğu mecmualar ülkeye girmeye başlamıştır. 1988’de Moskova hiçbir şişman kızın olmadığı birinci hoşluk müsabakasına bile konut sahipliği yapmıştır.
SAĞLIK İÇİN SPOR
Sovyet devri boyunca devlet, vatandaşlarına spor yapma alışkanlığını kazandırmaya çalıştı. Sabah jimnastiği için antrenman kayıtları ile fonograf kayıtları yayınlandı, tüm kurumlarda ‘gönüllü spor toplulukları’ oluşturuldu. Çabucak çabucak her ailede farklı spor aletleri bulunuyordu: halterler, tartılar, atlama ipleri ve sokak sporları için kayaklar, patenler vb. Genç kızlar düzgün bir fizik için çember çeviriyordu. 1962 yılı üretimli “Benzin İstasyonu Kraliçesi” isimli Sovyet sinemasında de çember döndürmek zayıflamak için alet olarak görülüyordu. Çemberin en az 30 dakika döndürülmesi öneriliyordu ancak elbette kimse bu kadar mühlet döndürebilmeyi başaramıyordu. Bedenin kaslarını güçlendiren ve ince bir bel oluşmasına yardımcı olan öteki bir tanınan alet ise “Balance Disk”ti. Günde 20 dakika ise bu idmanı yapmak gerekiyordu.