31 Mayıs 1962, 20’inci yüzyılın en büyük filozoflarından Hannah Arendt’in geliştirdiği “kötülüğün sıradanlığı” kavramına ilham kaynağı olmuş Adolf Eichmann’ın idam edildiği gündür. İkinci Dünya Savaşı’nda Hitler’in üst seviye bürokratlarından biri olan Eichmann, yüz binlerce Musevinin gaz odalarında soykırıma uğratılmasının en büyük sorumlularından biriydi.
O periyotta İsrail’deki savcının ve tüm medyanın “ruh hastası”, “canavar bir katil” olarak gösterdiği Eichmann, Arendt’e nazaran bilgisiz, eğitimsiz, kendine verilen vazifesi yapmaktan diğer bir şey düşünmeyen ve sıradan berbatlığın timsali olan bir buyruk kuluydu. Pekala Eichmann kimdi, “kötülüğün sıradanlığı” neydi?
KÖTÜLÜK NEDEN SIRADANDIR
Arendt, insanların yanlışsız, ahlaki ve vicdani kararlar alabilmeleri için bilme ve manaya yeteneğinden de öte düşünme ve akıl yürütme kapasitesine sahip olmaları gerektiğini söyler. Belli kalıplar içinde kalarak da bilebilir ve anlayabilirsiniz, lakin bu kalıpların dışına çıkabilmek için bu sıradanlık yetmez. Beşerle ilgili bahislerde karar alanların aldıkları kararlar istisnasız tüm beşerler için geçerli sayılabilecek üniversal bir yasanın uygulaması üzere olmalıdır. Ancak, “kendin için istemediğini oburu için de isteme” halinde özetlenebilecek bu kuralın uygulanabilmesi için kişinin evvel düşünmesi, akıl yürütmesi ve kendisini “ötekinin” yerine koyması koşuldur.
İşte Arendt’e nazaran Eichmann’da eksik olan bu “compassion” yani oburunun kederiyle dertlenebilmek yeteneği onun sıradanlığının, sıradan kötülüğünün kaynağıydı. “Compassion” kavramı acımaktan, affetmekten, rahmetten, merhametten, itidalden, müsamahadan farklıydı ve birtakım geleneklerde ismi bile yoktu. Kendisini diğerinin yerine koyabilmek ve buradan kalkarak devlete, başkana, yasa koyucuya, hatta “yaratıcıya” bu özellikleri atfedebilmek uygarlığın gereğiydi lakin maalesef insanların bir kısmında bu “empati” ruhu ve kültürü hiç yoktu ve sıradan kötülük de işte buydu.
Eichmann kendini toplama kamplarında can veren Musevilerin yerine koymazdı çünkü “o Yahudi değildi”. Roman da değildi, komünist de değildi, eşcinsel de değildi, muhalif de değildi yani “hain” değildi, lakin tıpkı vakitte Führer’e karşı olanlardan ya da onun sevmediklerinden de değildi, olamazdı. Aslında kendisi yalnızca kendisiydi, lakin bir örgüt, bir hareket, bir cemaat, bir mahalle içinde sosyalleşebiliyordu. Bunların dışında bir varlığı bile olmayacak kadar sıradandı ve Eichmann üzere milyonlar yaşamaktaydı.
SIRADANLIK NEDEN KÖTÜLÜKTÜR
Eichmann, bir bürokrat olarak Nazilerin sık sık tekrarladıkları, “her durumda ve her anda benim yerimde Führer olsa ne yapardı” şeklinde düşünüyordu, o kadar. Zati Hitler ve rejimi de elemanlarında asla liyakat ve düşünme yeteneği değil yalnızca sadakat arıyordu. Yüz binlerce insanı gözünü kırpmadan öldüren, bunun için çeşitli idari ve teknik kararlar alan Eichmann aslında ortaöğretimi bile başaramamış, oradan yollandığı meslek edinme kurslarını bile bitirememiş, ağzı laf yapan, çok konuşan ve haddini bilmez biriydi. Gençliğinde etraf edinmek ve yükselebilmek için birebir anda hem masonların bir yan kuruluşuna, hem de Nazi partisine üye olmuş, Eichmann’a büyükleri bunun çelişkili olduğunu anlatmışlar ama onun başı bunu bile almamıştı. Neyse ki “haddini bilmeyip” büyüklere saygısız davranmasından ötürü oradan atılmıştı.
Eichmann, mahkemede verdiği tabirde Nazi partisinde kendisini bulduğunu, ona ne yapması, nasıl davranması gerektiğini söyleyen bir liderlik olmadan bu dünyada yaşamasının çok sıkıntı olduğunu söylemişti. Eichmann “devlet büyüklerimin yanında ben bir hiçtim, onların verdiği buyrukları yerine getirmekten öteki tasam olmadı” diyordu. Hannah Arendt’in “kötülüğün sıradanlığı” kavramını öbür bir açıdan söz edersek bu kötülük tıpkı vakitte “sıradanlığın kötülüğü”dür. Cahil, diplomasız, eğitimsiz insanları karar alma makamlarına getirmek insanlığın mevti, hem de büyük felaketler yaşayarak, acılar çekerek mevti demektir. Cehalet ve eğitimsizlik saflığın, paklığın, “beyaz sayfanın”, millet irfanının sözü olamaz, olsa olsa tarihe gömülmüş canavarları yine diriltir ve denendiği her devirde birebir sonucu vermiştir.
EİCHMANN’IN YAHUDİ GÖÇMEN PAZARLIĞI
Eichmann, zeki değil lakin çok kurnaz biriydi. Sanıldığının tersine kurnazlık zekanın tam zıddıdır. Zeki birinin kurnazlık yapması zordur. Eichmann, değişik komşu ülkelerden Macaristan’a toplanan Musevilerden para sızdırmayı da ihmal etmemiş hatta Macar Yahudi Toplumundan Joel Brand’ı İstanbul’daki Yahudi Komitesi Lideri Şaim Barlas’a yollayarak “1 milyon Yahudi’nin kanına karşı” Amerikalılardan 10 bin kamyon ve çeşitli materyaller almak için pazarlıklara girişmiş, bu ortada kendisine de bir “dünyalık” yapmıştır.
* Şaim Barlas
Bu teşebbüsün Eichman’ın işvereni ünlü Nazi önderi Himmler’den mi kaynaklandığı, yoksa bunun Ruslarla Batılıların ortasını açmak düzenlenmiş bir kumpas mı olduğu bugün dahi kesin olarak bilinemiyor. Lakin Brand İstanbul, Halep, Kahire dolaşırken Eichmann’ın soykırıma bir tek gün dahi orta vermemesi insan hayatı üzerinde pazarlık yapan Nazi kurnazlığının bir sözüdür. Eichmann, hem o insanları Macaristan’a toplama ve daha sonra “size onları yolladım almadınız, para da vermediniz” deme arsızlığını “düşünebilen” bir Nazidir.
EICHMANN CIA KORUMASINDA
Eichmann toplayıp sakladığı paraları sayesinde savaştan sonra Nürnberg soruşturmalarından kaçıp 1950’de uydurma isimle Arjantin’e yerleşmiştir. CIA, Eichmann’ın adresini bildiği halde ona birşey yapmamıştır. Hatta tezlere nazaran Eichmann’ın yakalanması için baskı yapan Yahudi Lobisi’ne CIA Lideri Allen Dulles “aradığınız şahıs Arap ülkelerinde saklanıyor” demiştir. Bunun nedeninin kimi eski Nazi bürokratlarının savaştan sonra ABD hesabına çalışmaya başlamaları ve Eichmann’ın bu isimleri ele vermesinden korkulduğu için ona 10 yıllık bir mühlet tanınması olduğu söyleniyor.
Ancak Eichmann, Türkiye’deki 27 Mayıs harekatından bir müddet evvel ve İsrail hükümetinin ne hikmetse “Atilla operasyonu” adını verdiği bir operasyonla Mossad tarafından yakalanarak İsrail’de yargılanmış ve idama mahkum edilmiştir. Yahudi ultra tutucuları tarihteki tüm olaylara İsrailoğullarının cezalandırılması ya da mükafatlandırılması olarak baktıkları için, soykırımı adeta bir gazap ve Eichmann’ı da kutsal kitaplarda ismi geçen şeytani ve fevkalâde karakterlerden biri olarak görürler, bu nedenle de “sıradanlıktan” kelam eden laik filozof Arendt’e kızarlar. Halbuki, Eichmann birçok ülkelerde ve devirlerde örnekleri görülen liyakatsiz bir kapıkuludur, ancak böylelerinin insanlığa ziyanı alışılmış ki yadsınamaz, bir faydası olmuşsa o da Arendt’e ilham kaynağı olmasıdır, natürel ders alınırsa!
Kayahan Uygur