Eskiden beri rastgele bir dekoru yaptırmak kelam konusu olduğu vakit çabucak Fehim Efendi ye başvurur Ataköy Escort Bayan gereken dekoru kendisine ısmarlar ona yapırırdım Zira Türk sahnesinin bir numaralı sanatkarı yalnız oyuncu olarak birinci değildi dekor yapmada klişe işlerinde de eşi bulunmaz bir ustaydı Yirmi dört saat içinde Ataköy Escort bir sahnenin ağaçlı sekiz kulisiyle bir orman fon perdesini boyar size verirdi
1918 de Muhsin Ertuğrul kendi bağımsız tiyatro topluluğunu kurarken kendisine sınırsız hürmet duyduğu bu ustayı da yanlarında olmaya Escort Ataköy ikna etmişti Bir toplulukta Ahmet Fehim üzere büyük bir sanatçı bulunursa elbette birinci düşünülecek nokta onun hoşnut edilmesi üzülmemesi için her şeyin yapılmasıydı Aslında Ahmet Fehim Efendi yi razı edip de topluluğa almak başlı başına en büyük başarıydı Ne yazık ki o devrin toplumsal ortamında bu büyük sevinci paylaşacak bu karın manevi bedelini tartacak olgunlukta hiçbir arkadaş yoktu
Naşit Özcan Suad Derviş le yaptığı olağanüstü röportajında Şehzadebaşı nda ben onları nazaran göre yetiştim derken ismini anar Anıldığında babasının ismini imzasında daima yaşatan Münif Fehim imzalı bir fotoğraf kesinlikle beklenir
Behzat Butak İ Galip Arcan en çok sevdiği Raşit İstek öğrencileri ortasındadır
Oğlunu sanatkarlarla dolu bir ortamda yetiştirir Muhlis Sabahattin gecenin 12 sinde yeni bir bestesiyle çıkagelir konutlarındaki org piyanoda bunu onlara çalar O vakitler pek az konutta bulunan fonografa ney üfleyen sarıklı cübbeli zat Neyzen Tevfik ten diğeri değildir Tahminen yaptığı birinci ses kayıtlarından biri de bu olacaktır
Halide Edip in ünlü Sultanahmet konuşması ise oğlunun sinemaya aldığı birinci kayıtlardan biridir
Ahmet Fehim Tophane den çıkma bir ustaydım ben diyerek ömrü uzunluğu cebinde taşıyacağı altın bileziği mesleği tornacılıktan gurur duyar Hiç umulmadık bir anda bir gazoz makinesini tamir eder ya da bir periyot Bursa da ün kazanacak otomatik bir matkap üretir Geçimini bir köşesini kutucu dükkânına döndürdüğü evi nde bu matkapla delikler açarak ürettiği tohum kutularıyla sağlar
Hiç gerecin olmadığı yıllarda fotoğraf makinesi sinema ve kâğıt imal eder ki ürettiği fotoğraf makinesinin hariçten alınan tek hususu objektifidir
Klişecilik diye bir şeyin olmadığı günlerde Paris ten kitaplar getirir bir klişehane açar ve yalnız İstanbul dan değil taşradan da siparişler alacak kadar ünlenir
Şehzadebaşı nda açacağı fotoğraf klişe dekor afiş atölyesi oğlu Münif Fehim in de hayata atılacağı yer olacaktır
Yıllarca Şehzadebaşı tiyatrolarının büyük renkli ilanları fırçasından çıkan Münif Fehim klişecilik sanatını usta bir klişeci kadar bildiği hatta kendisi de klişe yaptığı için siyah ve beyazın tonlarını son derece hünerle kaynaştırır fotoğraflarını klişecinin gereksinimlerine nazaran çizmesini bilir
Yusuf Ziya Ortaç 1966 da yazdığı anılarında eklemeden edemeyecektir genç okurlar nesli korkarım ne onu ne Türk sahnesinin eşsiz komedyeni Ahmet Fehim efendiyi tanımaz da değil duymamıştır bile
KOSTÜMÜN ÖNEMİ
Bir perde bir dekor Ahmet Fehim için bir sanat yapıtıdır Gözleri bir daha geri gelmemek üzere yok olan kostümleri de dükkân tabelalarını da tiyatro afişlerini de tıpkı formda görecek hissettiklerini oğluna da tıpkı sezgiyle aktaracaktır
Tiyatroculuğa başladığı yıllarda koca beyaz sakallı artık kamburu çıkmış bir ihtiyar olan İtalyan Merlo nun Sultan Aziz in Sarayı nda tavanın göbeğine resmettiği tüller içinde çırpınan kuşları nı nasıl nefis bir sanat yapıtı addediyorsa Dolmabahçe Sarayı karşısında Sultan Mecit için yapılan tiyatronun ön perdesi renkleriyle hele canfesten yapılmış kandil fenerine arkadan ışık verildiğinde mistik atmosferi bütün canlılığıyla ortaya çıkaran mezarlığın olduğu perdesiyle hafızasına unutulmamak üzere nakşolunmuş şaheserlerdir
Ahmet Fehim in vaktinde kostüm tiyatroda en kıymetli birebir vakitte oyuncuların çok parasını yiyen bir şeydir Bir tiyatro yöneticisi oyuncuyla kontrat imzalarken en az üç kat olağan elbise ile frak redingot smokin çeşitli şapka peruklarla bastona varıncaya kadar çeşitli materyale sahip değilse topluluğa alınmazdı Tarihi yahut ulusal kostümlerin ehemmiyeti büyüktü
Ahmet Fehim devir kıyafetlerini gereçlerini üzerlerinde emeği geçenleri tanırdı Onun için naftalinli odasında yıllarca sırma kadife ipek boncuklar ortasında göz ışığı dökmüş kamburu çıkmış İtalyan Jozepyo bütün milletlerin ve geçmiş çağların kostümlerini güzelce öğrenmiş zevk sahibi bir adamdı ve diktiği her elbise bir sanat yapıtıydı
Oğlu Münif Fehim de çizdiği fotoğraflardaki her detay üzere kıyafetlere de büyük ehemmiyet verecekti Terzilikle hayata atılan İbrahim Hilmi Çığıraçan ın külliyatını yayınlayacağı elişleri ve resme yatkınlığı bilinen Gürpınar ın dikkatlerinin önünde kitap kapaklarını resimleyecekti birinci yıllarda Çizeceği en son seri olan Hz Muhammed in Hayatı için nasıl gönül rahatlığıyla çizdiğim tablolarda yer gerçeğe noktası noktasına uygundur diyebiliyorsa 20 Asır için çizdiği tablolardan birinin altına s 78 Mecnun Mehmet düşülen o günlerin kıyafetlerini etüt ettikten sonra çizmiştir bu tabloyu notu etrafına tarihi tablolarında itimat veren bu dikkate daima sahip olduğuna işaret edecekti
TATLI ACILARLA DOLU HAYATLAR
Cemal i çok severdim Semih Balcıoğlu nun Memleketimden Karikatürcü Görünümleri kitabında bu sözlerle anar Münif Fehim Cemal Nadir i Her an birbirlerinden dinledikleri öykülerle beslendikleri şekillendikleri bu sanat ortamında gözünün önündekilerle babasına ilişkin vakitleri birleştirdiği bir kişi varsa büyük olasılıkla bu kişi Cemal Nadir dir
Bursa Cemal Nadir in doğduğu Ahmet Fehim in vali Ahmet Vefik Paşa nın yanında tiyatroda parladığı kenttir
Resim çizmenin günah sayıldığı devirleri yaşamış hattat babaların oğulları olan kendileri de sinirle ilgilenen iki sanatçı külfet çektikleri devirlerde birer tabela dükkânı açmış Ahmet Fehim nasıl birkaç ay içinde Ankara sokaklarını meskenleri ve dükkânları fotoğraflarıyla doldurduysa Cemal Ender de harf ihtilaliyle birlikte tabelalarıyla bütün Bursa yı süslemiştir
Malûl Gaziler Cemiyeti nin şimdiki Sıhhat Müzesi binası Ahmet Fehim in birinci sinemalarına Cemal Nadir in de Sedat Simavi nin Diken Dergisi nde çıkan birinci karikatürlerine şahit olur
Ahmet Fehim in tatlı acılarla dolu anılarını yazdığı 1926 yılı ise sanat hayatının en acı en tatlı bütün cilvelerini yaşayan Cemal Ender için bir dönüm noktasıdır
İstanbul da bahtını denemeye karar veren Cemal Az her kapıdan çevrilir O günlerde oturduğu Ortaköy den her gün Babıâli ye yürüyerek gidip gelir ve giydiği siyah çorabın yırtıldığı gözükmesin diye siyah çini mürekkeple derisini boyar
Yaşadığı yokluk herkesin gözlerinin önünde cereyan etmiştir Yedigün s 19 Düşünün ki bakımsızlıktan bir çocuğum öldü Kucağımda can veren yavruyu minderin üzerine koyarak sonraki günkü karikatürü hazırlamaya koyuldum Buna mecburdum
Babasının jübilesinde gördüğü saygıyı Cemal Nadir in cenazesinde gördüğü sevgiyi yaşayan Münif Fehim hayatları uzunluğu yaşadıkları külfetlere karşın insanlardan vazgeçmeyen hayata karşı dik durmayı gülebilmeyi başaran bu iki adamı hiçbir vakit unutmayacaktır
AKACAK KAN DAMARDA DURMAZ
Ahmet Fehim oyuncu olmak isteyen gençlere direnç gösterir Dışardan parıltılı görünen bu ömrün içinde karşılaşacakları yüzünden kendini vicdanen sorumlu hisseder İstekli gençlere mesleklerinizde kalmaya direnç gösterin Size baba nasihati diye öğütler
Öğrencilerinden Raşit İstek iki yıl kapısını aşındırır direnir Ahmet Fehim in razı olmaktan fazla onu kurtarmak gayesiyle yanına alması nın gerisinde yatan sebep her yeni gelen istekli beşere biraz gönül eğlendirmesi için müsaade veren ondan sonra grup içinde ona hayat hakkı tanımayanlar dan çok farklıdır Tiyatronun içyüzünü kendi görüp anlasın ister
Benim üzere mi olmak istiyorsun diye sık sık sorduğu oğlunun da ressam olmasını istememiş Hattâ yaptığı birinci fotoğrafını yırtmış tır
Yine de akacak kan damarda durmaz
Şiir yazmaya 12 sinde başlayan Leyla Saz ın anıları Almanca basılan Osmanischer Lloyd Gazetesi nde çıktığında resimlemesini 15 yaşındaki Münif Fehim in yaptığı söylenir Ümit Dergisi nde Ömer Seyfettin ve Nâzım Hikmet le tanışmış Fağfur Dergisi nde birinci çizgilerini denemiş olsa da Kelebek ten evvelki çalışmalarını önemsemez
29 Ağustos 1939 Aka Gündüz’ün yazısı 30 Mayıs 1936 Son Posta Nazım Hikmet’in tefrikası Orhan Selim takma adıyla
İlk yazısından sonra ayrılan İbn ür Refik Ahmet Nuri Reşat Nuri ve Yesârizade Mahmut Esat la birlikte karar vererek çıkardıkları 25 Eylül 1924 e kadar yayın hayatı süren Kelebek hem yazılarıyla hem karikatürleriyle aktüel olaylar karşısında muhalif ve mert bir duruş sergileyebilen bu gençlerin görüşleriyle doludur Türkiye ye karikatürün savaşçılığını getirmiştir diyerek anacağı Cemil Cem in hayranı mecmuanın baş çizeri Münif Fehim in karikatürleri burada serttir
ES ES ES MÜBAREK ES
Münif Fehim siyasi inançlarıyla bağdaşmadığı için salt fantazi bahislere değinmeyi tercih edeceği Aydede Dergisi nde başladığı şiirleri mısra mısra resimlediği Eski Şiir Medlulleri dizisine Kelebek te de devam edecek çok sonraları bir kitapta toplayana kadar da orta ara bu üslupta fotoğrafları her vakit yayımlanacaktır
Mizahı hiçbir vakit ön planda tutmadığını söyler Turhan Selçuk la yaptığı röportajında çıkış noktası mizah çizerliği değil ressamlıktır Resimdir çoğunlukla yaptıklarım ve altında iki satır nüktedir der
Bazen kendisi bazen de dostları muharrir bu satırları Hikmet Feridun Es bir yazısında şu anısını paylaşır Bizim Afrika yazılarının isteğini gören Ercüment Talû karar vermiş Meşhedî yi benim üzere Afrika seyahatine çıkaracak Torik Necmi ile bir arada Meşhedî Aslan peşinde Bir yandan ben Afrika yı dolaşıyorum Bir yandan Meşhedî Cafer Torik Necmi Yani Ercüment ile Münif Fehim yırtıcı Afrika ormanlarında Lafı uzatmayalım Çok sıcak bir günde Meşhedî Cafer bir ağacın altına seriliyor Bayılmak üzere Rahmet o sırada hafifçe tatlı bir rüzgâr Meşhedî bağırıyor Es Es Es mübarek Es
İşte o esnada ormandaki sık ağaçlar aralanıyor Ve ben çıkıyorum ortaya Hikmet Feridun Es Bir elimde fil silahı Başımda kolonyal şapka Bağırıyorum Es burada Kimmiş beni çağıran
Fikret Arıt ın değerli yazı dizisi Meşhur Simalariyle Babıâli de şöyle öykü eder Ercümend Ekrem Talû Meşhedî nin doğuşunu Bir mizahî roman yazmak geldi aklıma Şehzadebaşı köşesindeki eczanenin bitişiğinde Acem daha doğrusu Azerî bir tütüncü vardı Pek özgün eşi örneği bulunmayan bir tipti Ben o semtte oturur ve kendisiyle konuşmaktan haz ederdim Bu adamı yaşatmak istedim
Türk karikatürüne yeni tipler kazandırmak isteyen Münif Fehim o denli bir Meşhedî çizer ki Ercüment Ekrem Pes der İşte bu Meşhedî
Nizamettin Nazif Tepedelenlioğlu da çocuklukları bir mahallede geçen yıllar sonra Babıâli nin yokuşunu da yeniden birlikte çıktığı arkadaşıyla yaptığı YediGün s 166 13 Mayıs 1936 röportajda Kara Davud romanında yaşadığı misal bir şaşkınlığı paylaşır hanın tertibatını tasvir ederken Kayseri den beş saat uzaktaki Sultan Hanı nı göz önüne almıştım Sahnenin gazetede çıktığı gün bir de ne göreyim Münif Fehim ben ne düşündü isem aynını yapmamış mı Hem de ne büyük bir canlandırışla Elbet Münif ne Kayseri ye gitmiştir ne de Sultan Hanı nı bilir
Devamı edecek
İhsan Öden