Karadeniz Bölgesi’nde fındık başta olmak üzere 300’den fazla esere ziyan veren “kahverengi kokarca” süratle yayılmaya devam ediyor. Uzmanlar, anavatanı Çin olan zararlıyla uğraş için Japonika arı cinsinin kullanılması gerektiğini söylüyor. Prof. Dr. Celal Tuncer, “Kaliteyi ve randımanı yüzde 50 düşürüyor. Hasarlı fındık oranı yüzde 20?yi buldu, iktisada ise 1 milyar dolar ziyanı var” dedi.
Karadeniz Bölgesi’ne 3 yıl evvel Gürcistan üzerinden geldiği belirtilen Türkiye’nin kıymetli ihraç eser fındık başta olmak üzere birçok tarım eserinde randımanı ve kaliteyi düşürdüğü tespit edilen kahverengi kokarcadan kurtulmanın yolları aranıyor. Günde 30 kilometre yol kat eden böcekler, yapraklarını yediği suyunu emdiği fındık ağaçlarının kökünü kurutuyor. Tek seferde 28 yumurta bırakan ziyanlı dönem boyunca 3 bin yumurta üretebiliyor.
MÜCADELE İÇİN KONFERANS DÜZENLENDİ
Uluslararası Kabuklu Kuruyemiş ve Kuru Meyve Topluluğu (INC) Ferrero Pahalı Tarım ve Ondokuz Mayıs Üniversitesi iş birliğiyle İstanbul’da “Türkiye ve Akdeniz Ülkeleri Tarımı İçin Potansiyel Tehdit: Kahverengi Kokarca” başlıklı bir konferans düzenledi.
Tarım ve Orman Bakanlığı Bitki Sıhhati Araştırmaları Daire Lideri Dr. Suat Kaymak’ında katıldığı konferansta Türkiye’den ve dünyadan uzmanlar, yalnızca fındık değil, 300’den fazla meyve ve bitkiye ziyan veren, Türkiye’den de görülmeye başlanan bu değerli istilacı böcekten kurtulma yollarını ele aldı.
2020 UĞRAŞ İÇİN YANLIŞSIZ VAKİT; ÜLKELER İŞ BİRLİĞİ YAPMALI
Toplantının açılış konuşmasını yapan INC Sürdürülebilirlik, Bilimsel ve Devlet İşleri Komitesi Lideri Pino Calcagni, “2020 bu ziyanlı ile çabaya başlamak için en gerçek vakit. Bugün burada çiftçi, üniversite, ihracatçı birlikleri ve bakanlık temsilcileri bir ortada. Bu âlâ bir gelişme hepimiz birebir gemideyiz. Bu türlü bir ziyanlı ile gayrette Türkiye, İspanya, Gürcistan, Azerbaycan hatta Ukrayna birlikte hareket etmeli. Biz her hafta tüm bu ülkelerden gelen istatistiklere bakıyoruz. Münasebetiyle şu anki durumun iki yıl öncesine nazaran daha yeterli olduğunu söyleyebilirim. İtalya da Emilia Romagna bölgesinde bu zararlıya karşı Samuray böceğini kullandılar ve büyük bir muvaffakiyet elde ettiler. Artık samuray dediğimiz bu böceği piamonte bölgesinde kullanmaya başladık. Avrupa Birliği’ndeki Tarım Genel Müdürlüğü’ne bu sıkıntıyı götürdük, onlarda hususla ilgileniyorlar ve takip ediyorlar” dedi.
KAHVERENGİ KOKARCA 2017 YILINDA TÜRKİYE’YE GELDİ
İstilacı böceğe karşı her türlü çalışmaya ve araştırmaya takviye vereceklerini söyleyen Tarım ve Orman Bakanlığı Bitki Sıhhati Araştırmaları Daire Lideri Dr. Suat Kaymak da, “Dünya fındık üretimi gereksiniminin yüzde 70’ini karşılıyoruz. Büyük çoğunluğu Karadeniz bölgesinde olmak üzere 39 vilayette 700 bin hektar alanda üretim yapıyoruz. Fındığın randıman ve kalitesini etkileyen ziyanlı organizmalar var. Kahverengi kokarca da bunlardan birisidir. Böcekle Türkiye 2017 yılında tanıştı fakat süratle yayılma potansiyeli gösteriyor” ifadelerini kullandı.
BAKANLIK PROJE BAŞLATTI
Kahverengi kokarcanın Artvin’den ülkeye giriş yaptığını belirten Dr. Kaymak, “Hızlı bir formda biyolojik periyotlarını belirleyerek popülasyon dağılımlarını incelemek için proje başlattık. Proje kapsamında 6 vilayette 46 ilçede 136 lokasyonda bir program hayata geçirdik. Programla gördük ki ziyanlı böceğin popülasyonu 2018 yılında Artvin ve Rize’de arttı. 2019 yılında ise Trabzon, Giresun, Samsun hatta Yalova’nın içinde bulunduğu 6 vilayette süratle yayıldığı tespit edildi” diye konuştu.
“ARTVİN BÖLGESİNDE HASARLI FINDIK ORANI YÜZDE 20’Yİ BULDU”
Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bitki Müdafaa Kısmı’ndan Prof. Dr. Celal Tuncer ise, kahverengi kokarcanın fındık başta olmak üzere 300’den fazla ziraî esere ziyan verdiğini söyledi.
İstilacı böceğin fındık başta olmak üzere narenciye, üzüm, Trabzon hurması, mısır, domates ve biber için büyük tehlike teşkil ettiğini vurgulayan Prof. Dr. Tuncer, “2019 yılındaki bilgilerimize nazaran popülasyon şimdi yeni olmasına karşın Artvin bölgesinde hasarlı fındık oranı yüzde 20’yi buldu. Bu bize önümüzdeki yıllarda randıman ve kaliteyi yüzde 50’lere varacak oranda düşüreceğini gösteriyor. Erken periyottaki zararıyla randımanı düşürüyor, hasattan sonra eserin iç kalitesinde büyük bir bozulma meydana getiriyor. İtalya ve Amerika’da kimi bahçelerde yüzde 80’lere varan ziyan tespit edildi” dedi.
BÖCEĞİN VERDİĞİ ZİYAN NASIL ANLAŞILIR
Böceğin iğne üzere bir ağzı olduğunu söyleyen Prof. Dr. Tuncer, “Bitkiyi tüketmiyor, yaprak, sap ve meyvesini sokup, emiyor. Yaprak ve sap kısmında değil ancak meyvenin içine iğnesini sokarsa acılaşmasına, bozulmasına ve biçim bozukluğuna sebep oluyor. Meyvenin içinde kahverengi doku olur. Fındıkta acılaşma ve çöküntüler oluşuyor. Domateste açık sarıya dönüşen lekeler, biberde biçim bozukluğu, mısır tanelerinin büsbütün içinin boşalması, besin kıymetini yitirmesi olarak kendini gösteriyor. Halk ortasında pis kokulu böcek olarak biliniyor” diye konuştu.
3 YILDA 8 İLE YAYILDI; ŞEFTALİ, ELMA, ÜZÜM VE KAYISI RİSK ALTINDA
Böceğin süratle yayılmaya devam ettiğini söyleyen Prof. Dr. Tuncer, “Eğer tedbir alınmazsa birinci patladığı şu yıllarda eserde yüzde 50 kalite kaybı, yüzde 30 civarında da pazar kıymetinin düşmesi demek. Bu da Türkiye için yalnızca fındıkta yıllık 1 milyar dolarlık kayıp manasına geliyor. Şeftali, elma, üzüm, kayısı yakın gelecekte risk altında. Böcek yayılmaya devam ediyor. 3 yıl içinde 8 ile yayıldı. Birkaç yıl içinde bütün Türkiye’ye yayılabilir” sözlerini kullandı.
İKLİM YAYILMASINDA ETKİLİ
Sıcaklığın 33 dereceyi geçtiği vakit böceğin olumsuz etkilediğini lisana getiren Prof. Dr. Tuncer, “Karadeniz Bölgesi’nin iklimi istilacı böceğin yaşaması için ülkü bir iklim, yaptığımız risk tahlilleri bunu gösteriyor. Orta Anadolu’da yaşaması için çok uygun. Çabucak çabucak Türkiye’nin bütün bölgeleri risk altında ancak en yüksek risk alanı Karadeniz Bölgesi’dir” dedi.
“MÜCADELEDE SAMURAY ARICIĞI KULLANILSIN”
Şu anda zararlının hangi vilayetlere yayıldığının izlendiğini söyleyen Prof. Dr. Tuncer, “Karantina ve eradikasyon tedbirleri çok güç zira çok hareketliler, günde 5 kilometre kadar rahat uçabiliyorlar. Ticari vasıtalarla rahatça yayılabiliyorlar. Birinci görüldüğü yerlerde ilaçla uğraş ediliyor. Anavatanı olan Çin’de bu böceği denetim altına tutan doğal düşman bir arı tipi var. Bu arı cinsine ‘samuray arıcığı’ deniyor. Kahverengi kokarcanın yumurtalarını yiyerek yok ediyor, doğal düşmanı. Arı şu anda Türkiye’de yok, gayret kapsamında acil istediğimiz ülkede bulunmayan ve zararlıyı denetim eden en tesirli doğal düşmanını transfer etmek. Gerekli müsaadeleri alıp, altyapıyı oluşturduğumuz takdirde bu arı cinsini getirip ülkemizde üretimini yapabiliriz” diye konuştu.
“FINDIK BİZİM İÇİN ÇOK ÖNEMLİ”
Ferrero Fındık Türkiye Genel Müdürü Bamsı Akın ise, fındığın kendileri için çok kıymetli olduğunu lisana getirdi. Akın, “Ferrero’nun meşhur, çok sevilen eserlerinin kalbinde Türk fındığı var. Fındık arzının devamlılığı da bizim için çok değerli. Münasebetiyle fındığa karşı sorumluluğumuzun olduğunu da düşünüyoruz. Fındık tarımının gelişmesi, uygunlaşması, tehditlerin bertaraf edilmesi için her vakit elimizden geleni yapmaya çalışıyoruz” ifadelerini kullandı.