Türkiye'nin önde gelen mimarlarından, sayısız yapıya imza atan Cengiz Bektaş hayatını kaybetti.
Tedavi gördüğü hastanede hayatını kaybeden Mimar ve Şair Cengiz Bektaş İstanbul Nakkaştepe mezarlığında son seyahatine uğurlandı.
Cengiz Bektaş son röportajını Serfiraz Ergun’a vermişti.
İşte Cumhuriyet gazetesinde yer alan o röportaj…
Muğla Bölge Müzesi projesinin patronu kim?
Muğla Büyükşehir Belediyesi. Muğla Belediye Lideri Osman Gürün, 2015’te bir gün ortaya ortacılar koyarak benden bir müze yapmamı istedi Muğla’ya. Mimari ofisimi tam kapatmak üzereyken bana Muğla’da avlulu eski bir Muğla konutu ve beş kişi verdiler. İşyerimi kapattım lakin mimarlığımda aksama olmadı. Bana yalnızca müzenin bina üretimini değil, müzenin nasıl olacağı projesini de verdiler.
‘AMACIM ANIMSATMAK’
Neden siz?
Başkasını isteseydi Japonya’dan mimar getirirdi. Daha evvel Afrodisyas Müzesi’ni yapmıştım herhalde ondan. Şayet kopya istiyorsanız yapmam dedim. Benim çocuk 5-6 yaşındayken Londra’da British Museum’u göstermeye gittim. Zira çocuğa bir şeyler anlatıyorum Anadolu’dan, anlattığım yere götürüyorum görsün diye. Yok. Nerede? Londra’da bir Kırk Haramiler Müzesi var, bütün dünya kültürüne en büyük berbatlığı yaparak, çalarak, parçalayarak alıp buralardan götürmüşler kendi çocukları görsün diye. Kendi çocukları bir gün onlardan hesap soracak, “Baba neden Mozole’yi Bodrum’dan alıp buraya getirdiniz, ben gidip orada yerinde de görürdüm” diyecek. Belediye lideri dedi ki “Hayır, sizin fikirlerinize nazaran yapacağız bu müzeyi.” Benim yapacağım müzenin gayesi 7’den 70’e Muğlalıların nerede olduklarını anımsatmak. Dediler ki “Bizim tam da istediğimiz bu. Biz sizden yalnızca bir bina projesi değil, içerik de istiyoruz.” Müze yapılacak alanın tam karşısındaki dorukta yapılan hafriyatta mamut bulunmuş. Mamutun kemikleri ve dişleri çok kıymetli. Zira birinci barınağımız o. Dişleriyle sütunu kurup derisiyle çatısını örtmüşler. Ancak müzede ne yapmışlar? Bir torbaya bütün mamut dişlerini koyup “İşte mamut dişleri” diye sergiliyorlar.
Yeni müze nasıl olacak? Muğla ilinin olduğu topraklar Anadolu’nun en eski yerleşim bölgelerinden biri. Karya’nın tarihi Antik Yunan kavimlerinin Batı Ege’ye yerleşmesinden de önceye dayanıyor. Herodot da Karyalıların şahsen Anadolu halkı olduğunu yazıyor.
Muğla ili aşağı üst Karya ile tıpkı yöreye, tıpkı hudutlara denk düşüyor. Binayı sıfırdan başlayıp 90’ar cm. artırarak bir spiral üzere binanın etrafında dönecek formda yükseltiyorum. Zira tarihin ilkçağlarında pişmemiş topraktan yapılan yapılar o denli yapılırdı. Böylelikle Anadolu’nun bütün katmanlarını sembolize etmiş oluyorum. Müzede tarih katman katman Karya’nın Taş periyodundan başlayacak Cumhuriyet dönemimize kadar uzanacak. Binaların ortası boş kalacak, oraya da tüm Karya’nın maketini yapacağım. Bir düğmeye basacaksınız taş bölümündeki, demir dönemindeki hayat canlanacak; insanları, hayvanları, hayatları canlanacak. Roma bölümüne gelince de tüm Roma dönemi ömrünü izleteceğim. Her devrin ortasında açıklık var, iki kısım ortası tahminen oturup oradaki kahvede bir kahve içeceğim ya da meditasyon yapacağım. Oturup “Bu Romalılar togalarının içine sarınınca sanki hiç üşümemişler mi, nasıl yaşıyorlarmış, nasıl geçiniyorlarmış, ne yiyip içiyorlarmış” diye iddiada bulunmayacağım, zira hepsini izleyebileceğim. Anadolu’daki bütün uygarlıkları bu müzede kesintisiz olarak canlandıracağım.
ÇATALHÖYÜK’TEN DERS…
İçine ne koyacaksınız?
Çocuklara mamuttan başlayarak bütün canlıları, giysilerini, kültürlerini, hayat şartlarını anlatacağım. Mesela Çatalhöyük’te 1500 sene hiç savaş olmamış. Bundan ders almalıyız. Çocuğa demeliyiz ki insanlığın ilerlemesi için illa bir savaş gerekmiyor. Çocuk bunu öğrendiği vakit uygarlık dediği şeyin yalnızca Avrupalının 19. yüzyılda lakin öğrenmeye başladığı şey olmadığını anlayacak. Uygarlık 12 bin yıl öncesinden başlar. Göbeklitepe’de av tapınakları var. Ondan daha erken devirde Mardin Boncuklutepe’de de tapınaklar var. Münih kenti kurulalı kaç yıl olmuş? Bin yıl. Bana uygarlığı o mu öğretecek? İşte tüm bu tarihi evreler müzenin binalarının ortasında yer alan Karya maketinde yer alacak. O periyodun düğmesine basmak kâfi olacak.
Böylece teknolojiyi de işin içine koyuyorsunuz.
Elbette, en son teknolojiyi kullanacağız.
Kim yapacak, bir Türk firması mı?
Onu yapmak atla deve değil. Müzeyi ziyaret eden çocuk, “Benden evvel yaşayanlar bunları yapmış” diyecek. Ben yalnızca kendi dönemimle Anadolu’yu açıklayamam. Çok şanslıyım, burada yaşıyorum, kesintisiz bir tarih içerisindeyim. Neden Anadolu’da British Museum yapayım ki? Müze 3 kat ve 8 bin 800 metrekare üzerine heyeti. Giriş, sergileme, idare binaları var. Giriş binasında vadeli stantlar sergilenecek. Oditoryum var, planını herkesin birbirini görecek halde yaptım. Yani hem yarım ay hem de amfi formunda kat kat yükseliyor. 8 bin 800 metrekarenin yarısı depo. Asansörler, merdivenler, rampalar var. Bahçesine de Karya’nın bitki örtüsü uygulanacak. En az ve yerli materyalle yapılıyor, Avrupa’dan gelen materyalle değil. Materyali olduğu üzere, tüm ustalar da Muğla’dan. Natürel bazen de çok makûs uygulamalar çıkıyor oradan. Ancak olsun. Gelenek de bunun için gelenektir. Çağdaş olmayan gelenek olamaz.
Anadolu medeniyeti dediğimize nazaran mesela Urfa’dan, Mardin’den eser getirecek miyiz?
Hayır. Zira ben British Museum’u eleştirerek başladım bu işe. Dedim ki in-situ (özgün yerinde) olması gerek. Ben Anadolu’nun bilmem ne tapınağını söküp getirirsem benim Londra’daki British Museum’dan, Berlin’deki Pergamon Museum’dan ne farkım kalır?
5-6 AY SONRA…
Peki, bir müzeyi dolduracak kadar eser Muğla civarındaki kazılardan çıkarılmış mı?
Hem eser var hem de canlandırma yapacağız. Orjinal bir yapıtı bir yerlerden koparıp da bu müzenin içine doldurmayacağız. Bu müze için replikalar yapacağız, model yapıp giydireceğiz.
Müzecilikte bu güzel bir şey mi?
Bu en son müzecilik olayı. Japonlar da bugün bu türlü yapıyor. Nereden çıkmışsa eser, oraya müze kuracaksınız.
17 milyon liraya çıkacak diyorlar.
İhalesi o kadar.
Ne vakit bitecek ve açılacak?
Kabası en azından beş altı ay sonra bitebilir.
Azra Erhat, Selahattin Eyüboğlu, Halet Çambel, Nail Çakıroğlu üzere aydın dostlarınızla olan ahbaplığınız mı size bu formasyonu sağladı?
Bu formasyonun devamını sağladı. Onların ne demek istediğini anlayabildim. Bu da Anadoluculuktur. Anadoluculuk, Anadoluyu tanımak, tanıdıkça sevmek, geleceğini düşünmek demektir.