“Herkes akıntıyla birlikte yüzebilir, lakin hamasetli olanlar akıntıya karşı yüzmeyi deneyenlerdir.“ Samuel Smiles
Dogmatizm bir cins dar kafalılıktır. Muhakkak bir fikre körü körüne bağlanmaktır. Dogmatik baş, yeni bir fikri, olgulara farklı bir bakışı, “doğruyu zıddından aramayı”, “çubuğu aykırısından bükmeyi” kabul etmez. Tenkit ve kuşkuya tahammülsüzdür. Onun görüşleri mutlak doğrudur. Soru sormaz, sorgulamaz. Tartışmaya yer vermeyecek kadar yobazdır. Sorgulamadan kabul etmeye eğilimlidir. Onun doğrusu kesin doğrudur, onun doğrusunun dokunulmazlığı vardır.
Ne yazık ki Türkiye solunun bir kısmı böyledir.
Şimdi bu türlü bir girizgâh nereden çıktı diyeceksiniz.
Kara Kutu’dan çıktı!
Daha doğrusu Kara Kutu’ya yönelik akıl dışı suçlamalardan çıktı.
IVAN ILLİCH’İ TANIYALIM
Ivan Illich, (1926-2002) Avusturyalı filozof ve toplum eleştirmenidir. Kapitalist Batı kültürünün kurumlarına (eğitim, sıhhat, çalışma hayatı, vb…) yönelik yaptığı güçlü tenkitleriyle tanınır.
Ivan Illich, mesela “Okulsuz Toplum” kitabında, (Oda Yayınları, İstanbul, 2006) okulu bir devlet kurumu olmaktan neden çıkarmamız gerektiğini savunur. “Bir çocuk, eşnitelikte eğitim alma hakkıyla, güçlü bir yaşıtının pozisyonuna çok az ulaşabilir. Birebir okula akran olarak başlasalar bile, fakir çocuklar, orta sınıf aile çocukları için elbette mümkün olan eğitim imkanlarının birçoklarından uzaktırlar… Fakir öğrenciler, gelişim ve eğitim ereğiyle okula bağımlı kaldıkları sürece, başkalarından geri kalacaktır” der.
“Edindiğimiz bilgilerin pek birçoklarının kaynağı okul dışıdır. Öğrenciler öğrendiklerinin kıymetli bir kısmını öğretmenin yardımı olmadan, öğretmene rağmen kendi kendilerine öğrenirler… En düzgün nasıl yaşanacağını beşerler okul dışında öğrenirler. Hepimiz bir öğretmenin kılavuzluğu olmadan konuşmayı, düşünmeyi, siyaset yapmayı ve çalışmayı öğreniriz.”
Okulun ekonomik adaletsizliğe yol açmasını savunduğu için, kimsenin aklına, Illich’i “eğitim karşıtı” ya da “okul karşıtı” diye suçlamak gelmemiştir!
SAĞLIĞIN GASPI
Ivan Illich’in “Sağlığın Gaspı” (Ayrıntı Yayınları, 4. Basım, 2017) sıhhat alanında kıymetli bir kitaptır. “Sağlığın Gaspı”, “modern tıp” denilen kuruma güçlü bir tenkit getirir. Illıch, neyin hastalık olduğunu, kimin hasta olduğunu ve hastalara ne yapmak gerektiğini belirleyen kapitalist sıhhat anlayışının sıhhatimiz için büyük bir tehdit oluşturduğunu savunur.
Illich, kapitalist sıhhat bölümüne önemli tenkitler getirir. Sıhhat siyasetleri aracılığıyla aslında insanların bağımlı hale getirildiğini ileri sürer. Çağdaş tıbbın hastalık yaratıcı yan tesirlere sebep olduğuna dikkat çeker.
Ona nazaran, bilhassa 1913 yılı çağdaş tıp tarihi için bir dönüm noktasıdır. Bu devirde çağdaş tıp kendisini alternatifsiz olarak görmeye ve bunun siyasetlerini devlet aygıtları vasıtasıyla yaymaya başlamıştır.
“Yirminci yüzyılda, hasta sıfatıyla, klinik eğitim görmüş tabiplerin nezaretinde ölmek bir vatandaşlık hakkı haline gelmiştir. İleri yaşta tıbbi bakım, mukavelelerde şart olarak yer alır.”
Illich’e nazaran tabiplerin sebep olduğu acı ve hastalıklar, hep tıp pratiğinin bir modülü olagelmiştir. Hekimlerin kayıtsızlığını ve yetersizliğini eleştiren Illich’e nazaran çağdaş tıp “doğal ölüm” imgesi oluşturmuştur.
Böyle düşündüğü için kimsenin aklına Illich’i “doktor karşıtı”, “tıp karşıtı” diye suçlamak gelmemiştir!
ÇARKLARI YAĞLAMAK
Kara Kutu’da Soner Yalçın’ın yaptığı da farklı değildir. Kara Kutu oklarını, kapitalist sıhhat sistemine, global ilaç kesimine yöneltmektedir. Kitaba yönelik suçlamaların büyük bir kısmı, kapitalist sistemin çarklarını yağlamak vazifesini yapmaktadır. Illıch, bu çarklara direnen insanlardan biridir. Soner Yalçın’ın yaptığı da farklı değildir.
Kara Kutu’ya yönelik “aşı karşıtı” olmak üzere akıl dışı suçlamaları burada tekrar etmeyelim.
Kapitalist sıhhat modelini tartışmak, bu tatlı su solcularını neden bu türlü öfkelendiriyor? İnsan sıhhatini çökerten kapitalizmin şahsen kendisi değil midir? Hastalığı iyileştirmeyen aksine daha da kötüleştiren kimyasal ilaçlardan kuşku duymak, insanı ilaca bağımlı kılan tıp anlayışına karşı çıkmaya neden itiraz ediyorsunuz?
Gazeteciliğe 2000’e Yanlışsız mecmuasında “sağlık muhabiri” olarak başlayan Soner Yalçın’ın sorusu şu: Kanser kalp, nörolojik bozukluklardaki artışın sebeplerinden biri ilaçların yan tesirleri olamaz mı? Ne var bu soruda? Soru sormak cürüm mu? Tıp fakültelerinin müfredatının sorgulanmasına neden karşı çıkıyorsunuz? “Endüstriyel tıp” üzerinde tam bir hanedanlık kuran Rockefeller’i savunmak size mi kaldı?
Solculuk bu mu?
Sokrates, “cahil insan kendinin bile düşmanı iken, diğerine dost olması nasıl beklenir“ diye sitem etmemiş miydi?
Hikmet Çiçek