15 Mayıs 1919.
Atina’da bütün gazeteler manşetinden duyurdu.
İtilaf Devletleri donanmasının takviyesiyle Yunan askeri birlikleri İzmir’e girdi.
İşgalden yalnızca dört gün sonra Ulusal Çabayı başlatmak için 19 Mayıs’ta Mustafa Kemal Samsun’a çıktı. Yunanlıların İzmir’i işgalinden dört gün sonra başlayan Ulusal Gayret, kaç isimsiz kahramanların fedakarlığıyla kazanıldı.
O isimsiz kahramanlardan biri de Mümin Aksoy’du.
Nam-ı diğer Gavur Mümin.
KİM BU GAVUR MÜMİN
Mümin Aksoy İzmir’de 1892 yılında dünyaya geldi.
1911 yılında Beylerbeyi Yedek Subay Okulu’ndan Teğmen rütbesiyle mezun oldu.
Bu sıralar İtalyanlar, Libya’ya taarruz ettiklerinden 14 Ekim 1911 ile 14 Mayıs 1912 tarihleri ortasında 6. Tümen, 16. Piyade Alayı 1. Bölük ekip komutanlığı misyonunu yaptı.
Balkan Savaşı’nda Çatalca’da, Birinci Dünya Savaşı’nda Kanal Cephesi’nde çarpıştı.
Bu savaştan sonra üsteğmen rütbesini taktı.
ÇANAKKALE’DE SEBDÜLBAHİR CEPHESİ’NDE
Üsteğmen Mümin, daha sonra Çanakkale Sebdülbahir Cephesi’nde vazife aldı.
Mümin Beyefendi, müttefik devletlerin Çanakkale’den püskürtülmesi üzerine tümeni ile birlikte Kafkas Cephesi’ne gönderildi. Ağustos 1916’da Kelkit istikametine yapılan gece baskınında yaralandı. Sivas Kızılay Hastanesi’nde dört ay tedavi gördü.
1 Mart 1919 tarihinde Jandarma sınıfına geçirildi. İzmir Jandarma Alay Genel Komutanlığı buyruğuna verildi. Mart 1920 tarihine kadar bu vazifede bulundu.
KURTULUŞ SAVAŞI’NDA İSTİHBARATÇI
15 Mayıs tarihinde İzmir’de Yunan işgali başlayınca Jandarma Üsteğmeni Mümin, Padişah Vahdettin ve İstanbul hükümetine bağlı eski bir subay görünümünde Yunan İşgal Komutanlığı ile sıkı alakaya girdi.
Yunan makamlarıyla yakın ilgi içinde olan dayısı İzmir Belediye Reisi Hacı Hasan Paşa sayesinde işgal kuvvetlerinin itimadını kazandı.
İşbirlikçi bir Osmanlı subayı olarak nam saldı.
Fesi çıkardı ve fötr şapkayı taktı.
Çok uygun Rumca konuşuyordu.
Kendi halkı onu küçümsemek için “Gavur” lakabını kullanmaya başladı.
Gavur Mümin, vatan için ‘hain’ olarak anılmayı göze alanlardandı.
O artık Ankara’ya bağlı Mustafa Kemal Paşa’nın özel istihbarat elemanıydı.
Mümin Beyefendi, uzun müddet kendine bağlı istihbarat ağını yöneterek Ankara’ya bilgi gönderdi.
Bu bilgiler Yunan ilerleyişini önemli manada etkiledi ve Ankara’ya hazırlık için vakit kazandırdı.
TRİPOKİS İLE TAKAS EDİLDİ
Kurtuluş Savaşı’nın son periyodunda Hacı Halil Fuat’ın isyanı üzerine Yunan istihbaratı tarafından fark edildi.
Yunan Askeri Mahkemesi tarafından idamla yargılandı ve idama mahkum edildi.
Ancak Türk makamlarının elinde bulunan Yunan esirlerin akıbeti gündeme gelince ölünceye kadar cezaevinde kalması kararlaştırıldı.
Mora Yarımadası’nı güneydoğusunda bulunan Palamidi Zindanı’na akabinde ise yakınlarındaki Palis Strataus Hapishanesi’ne atıldı.
Türk-Yunan esir değişimi sırasında Mustafa Kemal Paşa’nın buyruğuyla Yunan Orduları Başkomutanı Tripokis ile takas edildi.
5 Nisan 1923’te özgürlüğüne kavuşarak İzmir’e döndü.
Resmi makamlarca sorgulanan Mümin Bey’in istihbarat elemanı olduğu hukuken ispatlandı.
Rütbesi ve Jandarma subaylığı misyonu iade edildi. 1921’de yüzbaşılığa, 1923’te binbaşılığa, 1942’de yarbaylığa, 1946’da albaylığa yükseltildi. Uzun yıllar doğu vilayetlerinde vazife yaptı.
Bir nişanlısı vardı Munise. Ortaya daima savaşlar girdiği için evlenemedi.
Mümin Bey’in hayatını tahminen de en yeterli özetleyen olay ömrü boyunca nişanlı kalıp bekar ölmesiydi.
Dövüşmekten evlenmeye vakit kalmamıştı
Kendisi bu durumu “Cephelerden vakit kalmadı, kısmet değilmiş” diye özetledi.
Ayakta ölenlerdendi, misyon için Albay rütbesiyle Hakkari’ye giderken zatürreye yakalandı, vereme dönüşen hastalığa yenik düştü.
Kurtuluşu için ölesiye dövüştüğü İzmir’de hengame dolu hayatı son buldu.
Gavur Mümin’in Balçova’da ki mezarında ‘‘Kurtuluş Savaşı’nın Bir Numaralı Casusu’’ yazmaktadır.
Türkiye, Mümin Aksoy’u Vatanım Sensin dizisinde hayat bulan Binbaşı Cevdet karakteriyle tanıdı.
Şimdi ise müellif Yaşar Aksoy tarafından kaleme alınan “Gazi Paşa’nı Casusu- Gavur Mümin” adlı kitap Kırmızı Kedi Yayınevi tarafından okurlarıyla buluşturuldu.
Ersin Eroğlu