1980 Darbesi denince akla gelen 12 Eylül dür Meğer temel darbe 24 Ocak Kararları kapsamında 24 Ocak 1980 de yapılmış Türkiye nin ekonomik dümeni neoliberalizme kırılmıştır Bu dönüşüm yalnızca iktisatla sonlu kalmamıştır Zira neoliberalizm demek yırtıcı kapitalizm demektir Bu dönüşümle üretim kültürünün yerini tüketim kültürü alır İktisatla başlayan bu dönüşüm birey üzerinden toplumun değerli bir kesitine fikren ve ömür üslubu olarak da yansır Bir virüstür neoliberalizm az ya da çok toplumun neredeyse tamamında tesir yaratır
Bugün toplumun evrildiği tüketici apolitik noktanın altın vuruşu 1980 de yapılmıştır Siyasal İslamcı AKP iktidarı ile sol görünümlü neoliberal muhalefet 1980 deki sebebin sonucu o periyot ekilen tohumların hasat toplayıcılarıdır Toplumun ekonomik dönüşümünde siyasi izmir escort iktidarların hissesinin olduğu kadar fikirsel dönüşümlerde de kültürel iktidar hâkim niyet sisteminin de hissesi vardır
***
VESAYET SAVAŞLARININ GÖZDEN KAÇAN CEPHESİ EDEBİYAT
AKP ile Neoliberalizm ortasında mutualist karşılıklı fayda bir bağ vardır Neoliberal iklim AKP yi besleyip büyütmüş AKP de neoliberal kesite hayallerinde bile göremeyeceği muhafaza kalkanı ve ömür alanı sağlamıştır AKP nin neoliberal vitrin muhtaçlığı azaldıkça AKP Neoliberaller ortasındaki ipler gerilse de Batı emperyalizminin de bu kesite takviyesi ile neoliberaller muhalif kesitteki kültürel iktidarlarını büyük ölçüde korumaktadır Üstelik fikirleri toplumun büyük kesitinde karşılık bulmadığı halde
Bugün vesayet savaşları denince akıllara gelen büyük devletlerin kendilerini direkt ateşe atmadan öbür ülke ve örgütlerle savaş yürütmesi Meğer bu vesayet savaşlarının askeri olmayan öteki bir cephesi var O da edebiyat alanında verilen vesayet savaşları
Bugün artık ideolojik tartışmalar bilhassa edebiyat alanına kaymış satır ortalarına işlenmiş halde Kültürel iktidarı ve kontakları kuvvetli olan neoliberal kesim müellifler ve eserler üzerinden fikirlerini yaymaya devam ediyor Bilhassa parlatılan müellifler uzmanlık alanı olmayan siyasi hususlarda emperyalizmin görüşlerine paralellik gösteren niyetleriyle parlatılmanın hakkını veriyorlar Bir nevi vazifelerini yerine getiriyorlar Bu muharrirlerin kimler olduğunu anlamak için Ergenekon Balyoz üzere kumpas davaları kimlerin desteklediğine AKP nin yetmez fakat evet isimli AKP yi demokratikmiş üzere gösterme şebekesi takımına bakmak kâfi olacaktır Bugün azımsanmayacak bir kısmı AKP ile zıt düşse de bu kısmın Kemalizm ve Cumhuriyet kazanımları tersliği konusunda AKP ile doğal izmir masaj müttefikliği devam etmekte Üstelik bilinmeyen değil açıktan
NEO POP MECMUA HAMLESİ
Sol görünümlü neoliberal neo pop edebiyat akımının temsilcisi olan birçok mecmua son yıllarda yayın hayatına girdi Bunların değerli bir kısmı toplumda karşılığı olan ve bilhassa de hayatta olmayan şair ve müellifleri şeklen kullanıp içlerini boşaltmak suretiyle kitleyi kendi çıkarlarına nazaran biçimlendirmek te
Bu bölümün kıymetli özelliklerden birisi de melankoli yi karamsarlık ı kutsaması bu niyetleri kitleleri uyuşturmada afyon olarak kullanması Apolitikten hallice bir kelamda muhalif algı yaratması İşte bu kapsamda da birçok muharririn cümlelerini cımbızlayan bu edebi akım birebir vakitte da bu muharrirlerin siyasi görüşlerini yok saymakta Onları suya sabuna dokunmayan karakterler olarak pazarlamakta
Bu yazı bu mecmuaların en büyük sömürü ögelerinden birisi olan ve yaşasa bugün 85 yaşına girecek olan Oğuz Atay ın siyasi istikametini ve toplumsal hassasiyetini göstermek için sorumluluk hissiyle yazıldı En azından Oğuz Atay tıpkı halde sömürülüp apolitik bir figüre dönüştürülemesin diye
PARANOYAK YÖNETİCİLER
Öncelikle Oğuz Atay ın iktidar olgusuna nasıl baktığına bakalım Atay ın bu tanımı hem Dünya hem de Türkiye de bize birilerini anımsatacaktır
Dünyayı bir savaş alanına çevirdikten sonra her yandan düşman saldırısı bekleyenlerin kaygısıdır Bir kente kapanıp bütün ülkenin saldırısını bekleyen sarayın endişesidir bu Sarayı kaleye çevirenlerin kaygısıdır Kardeşleri tarafından öldürülmeyi bekleyen Saray ın dehşetidir Her davranışın devlete yöneldiğini sanan paranoyak yöneticilerin endişesidir Kültür endişesidir Matbaadan şiirden fotoğraftan ideolojiden izmir rus escort hatta dinden korkmasıdır 1
KORKUNUN SONUCU YABANCILAŞMA
Atay kelamlarına günümüz liberallerinin zihniyetini de kadraja alarak devam ediyor Bazı solcuların çağdaş edebiyattan çağdaş sanattan korkmasıdır Halkın içinde sivrilen esnafın eşrafın mollanın halktan korkmasıdır Halkın içinde sivrilen esnafın eşrafın mollanın halktan korkmasıdır Kaygının sonucu yabancılaşmadır Yeni muharrirlerin sözler icat ederek azınlık olma telaşıdır toplumsal problemlere eğilerek kendini tanıma dehşetidir Kavram karışıklığı yaratarak temel kavramlardan uzaklaşma gayretidir Temel kavramların onu bir hiçe indireceği endişesidir Endişe ortadan kalkarsa postunu kaybedeceğinden korkan tekke pirinin endişesidir 2
Atay ın mevcut iktidardan şad olan kitleler için de söyleyecekleri vardır
İnsanlarımız bu makus yaşantıyı lisana getirmenin muhalefet yapmak olduğunu sanıyorlar Yapanlar bile muhalefet yaptıklarını sanıyor bir bakıma Aslında bir yanlış manaya olduğu halde anlaşıp gidiyorlar Bir mış üzere yapmak tutturmuşlar otomobiller yürüyor ya ekmek yapılıyor ya uygun makus suyumuz geliyor ya Problem yok 3
Oğuz Atay halka tenkitte bulunurken bu eleştirisindeki yapıcılığı halka doruktan bakan aydın kısmına karşı halktan yana olan tutumuyla ortaya koyar
Türk aydını ülkesine yabancılaşmıştır Batıcılar da Ortaçağ karanlığını yaşayanlar da gerçeği bir istikametinden görmek istiyorlar İnsanımız bütün boyutlarıyla kendisine sahip çıkacak aydınları bekliyor Türk halkı kimseye düşman değildir Biz geri kalmış bir ülke değiliz yoksul düşmüş bir soyluya benzetebiliriz lakin 4
Oğuz Atay ın fikirsel derinliği ve zenginliği edebiyatla hudutlu değildir Tarihe de hakimdir
Türk sözü Osmanlı Devleti nde yüzyıllar boyunca aşağılayıcı karşıyaka escort bir tabir olarak kullanıldığı halde sonunda bu devlete Türkiye Cumhuriyeti sahip çıkmıştır Ayrıyeten birkaç kafatası meraklısının dışında bu Türk Turan ülkesinin değil Anadolu insanı olarak kıymet kazanmıştır Turan da yaşayan Türkler daha sistemli bir rejim içinde oldukları halde Anadolu insanı kadar varlık gösterememiştir 5
DERGİ ÇIKARIRLAR
Oğuz Atay ın yeniden kendi yazdıklarındaki aydın eleştirisi yazının başında değindiğimiz edebiyatın vesayet savaş aracı olarak kullanmasına yıllar öncesinden yaptığı atıf da dikkat caziptir
Toplumcu olanların birçok böyledir Küçük hesapların peşindedirler Aslında ünlü olmak ve rahat bir yaşantıdır umdukları Mecmua çıkarırlar aslında burjuvazinin hizmetindedirler Ulaşamayacaklarını düşündükleri hoşlukları de kötülerler Yeteneksizdirler Romanın bir kahramanı da yaşantısı renkli lakin bunun üstüne çıkamayan bir yarı aydındır Duyarlığı kararsızdır halktan uzaktır Bir oburu da her şeye olumsuz öfke duyar halka hırslanır Yabancılaşmayı şuurlu olarak ister 6
YARI AYDIN ÇETESİ
Oğuz Atay ın aydın eleştirisi bununla sonlu kalmaz Kelamlarının devamında yazdıklarıyla günümüz liberallerinin yaklaşık 40 yıl öncesinden uykularını kaçırır onları açıkça ifşa eder maskelerini düşürür
Köylü ve emekçi ve küçük memur ve yani ezilenler ismine yapılan edebiyata kültür heyecanı biriktiren rahatı yerinde burjuva sahip çıkıyor Böylelikle kentli aydın üzere köyden gelen aydın da köklerinden kopuyor bir salon serserisi bir meyhane gezgini oluyor Meğer halk artık kendini tanıma kendi şuuruna varma kendi ruhunu çözümleme eforu içindedir buna başlamıştır Aydın halkın öncüsüdür üzere bir kelam vardır meğer artık aydın narlıdere escort kendi halkının yapmaya başladığı atılımların gerisinde kalmaya başlamıştır İlerici gerici her türlü akımların inhisarını elinde tutan bir küçük yarı aydın çetesi yıllardır kendini yenileme gerçeğini duymadığı için bugün artık yerini kaybetmemek için lakin bezirgan oyunlarıyla ayakta durmaya çalışmaktadır Bugün haksız gasp ettikleri yerler gerçek sahiplerini beklemektedir Halkın kozmik ruhuna inanan onu derinliğine tanımaya çalışan gerçek bir aydın topluluğu bu kültür gangsterlerinin yerini almazsa toplumun çağın çok gerisinde kalacaktır Türk edebiyatı
BEZİRGEN OYUNLARI
Birbirlerine ödül dağıtan oyunun kurallarını bozmaya yürek edemeyen bu kuru kalabalık aslında tek bir kütledir ilericilik gericilik hengamesi görünüşte bir çekişmedir İlericiler yerlerinde kalmak için değil namuslu bir sosyalistin sahtekar bir bezirganın yapmayacağı oyunlarla uğraşırlar kendilerini övenlere hisse verirler Bir sosyalist eleştirmenimizin dediği üzere Türk solu geç kalkar zira bir gece evvel sabaha kadar içmiştir Bu insanlardan Türk halkı artık bir şey beklememeli Bunlar kendilerine sahip çıkılmasını haksız yere işgal ettikleri görüşlere hakaret sayarlar Solda ve sağda oldukça kalabalık olan bu çıkarcı zümre bütün gösterişine karşın kim parayı bastırırsa ona hizmet etmektedir
(…)
Artık her yerde hangi kampın adamı olurlarsa olsunlar bunları teşhir etmenin evvel halka örnek olabilmek için aydının kendisiyle hesaplaşma vakti gelmiştir Müellifler da romanında kıssasında şiirinde bu hesaplaşmaya girişmelidir Kendinden korkanlara bir diyeceğimiz yok olağan 7
***
Oğuz Atay yaşasaydı bugün 85 yaşında olacaktı O Türkiye için bir cevherdir Ancak sanılanın tersine büyük oranda bakirdir keşfedilmemiştir Yalnızca Kelimeler albayım değildir Oğuz Atay İyi şeyler apansızın olur bu kadar bekletmez den ibaret hiç değildir
Uygun ki doğdu Oğuz Atay
Uygun ki düşündü yazdı sorguladı ve sözlerle ustalıkla oynadı Ve de ezberleri bozarak aydın olmanın gereklerini yerine getirdi
Umarız bu yazı Oğuz Atay zenginliğinin büyük bir kısmının üstünü kaplayan neoliberal örtünün kaldırılmasına ufak da olsa bir yarar sağlar
1 Günlük Oğuz Atay s 94
[2] a.g.e., s. 94
[3] a.g.e., s.26
[4] a.g.e., s.128, 130
[5] a.g.e, s.96
[6] a.g.e., s.98
[7] a.g.e., s.134, 136, 138, 140
Çağdaş Bayraktar