Cumhuriyet gazetesi muharriri Orhan Bursalı, bugünkü köşesinde, “Yerli ilaç şirketlerinin satışı yasaklanmalı” başlıklı dikkat çeken bir yazı kaleme aldı.
Orhan Bursalı, bilimle ticaretin içe içe geçmesini eleştirirken, bilimsel hususlarda araştırma yapan ticari şirketleri sorgulayıp, “Bilim para kazanılacak bir şeyden çok, sorun çözecek bir metot, kurumsal yapıdır öncelikle” ifadelerini kullandı.
Aşı ve ilaç geliştirme mevzularının, Türkiye’nin çok uzak olduğu bahislere dönüştüğünü aktaran Bursalı, “Parayı ver satın al” halindeki liberal periyot siyasetlerini eleştirdi. “Aşı birikimimiz yok edildi, ilaç şirketlerimiz bir bir satıldı, ülkeye on para etmez dövizler girdi” diyen Bursalı, “Yerli az sayıdaki ilaç şirketi, ulusal stratejik bedel ilan edilmeli ve asla satılmamalı! Onlara ulusal misyonlar yüklenmeli” diye tabir etti.
“Şimdi korona olayında iş başa düştü! Bu da o denli ABD’ye uçak dolusu tıbbi materyal gönderdik ucuz reklamlarıyla olmuyor” diye belirten Bursalı, “Birikim sorunudur ilaç ve aşı geliştirmek. Cumhuriyetimiz daha gençken birinci önceliklerinden biriydi, Hıfzıssıhha kurmak, aşı üretmek. Toplum bu aşılar sayesinde sağlıklı olarak ayağa kaldırıldı! Sonra bu kurum 'pahalı' diye askıya alındı” dedi.
SONER YALÇIN KÖŞESİNDE DEĞİNMİŞTİ
Gazeteci-yazar Soner Yalçın ise, geçen hafta, “Sözcü Hafta Sonu” yazısında, mevzuyla ilgili olarak, “Atatürk’ün üreten yerli eczacıları” başlıklı bir yazı kaleme almıştı.
“Kapitülasyonlar, Osmanlı sağlık pazarını yabancı ilaç şirketlerinin ve azınlıkların inhisarına bıraktı” diye belirten Soner Yalçın, “Atatürk yerli ilaç endüstrinin kurulmasının koşul olduğunu anladı. 6 Temmuz 1927 tarihinde yürürlüğe giren 964 sayılı Eczacılar ve Eczaneler Hakkında Kanun'un uygulanmaya başlanmasıyla sadece İstanbul'da 90 eczane kapandı!” sözlerini kullanmıştı.
Soner Yalçın, yazısında, Osmanlı’nın sağlık pazarını yabancı ilaç şirketlerinin ve azınlıkların inhisarına bıraktığını ardından Cumhuriyet döneminde yerli-milli eczacıların devlet desteğiyle hızla büyüdüğünü anlatmıştı.
Yalçın, ulusal ilaç sanayisini kurmak için çabalayan idealist eczacıları tek tek yazarken, yazısında, mucit Türk eczacılara da yer vermişti.
KARA KUTU'DA ANLATILMIŞTI
Öte yandan, Soner Yalçın'ın tıbbın iktisat politiği yazdığı “Kara Kutu” kitabında, Orhan Bursalı'nın değindiği bahisler ele alınmıştı.
Soner Yalçın, son kitabı Kara Kutu'da yerli aşı üretimine kimlerin son verdiğini sorguluyordu. “Yerli aşı üretimi neden bitirildi”, “İthal aşıya nasıl mahkum edildik” sorularını soran Yalçın, neoliberal sıhhat sistem tenkidinde bulunuyordu.
Orhan Bursalı'nın yazısı şu biçimde:
“Kâr getirmiyor… Çıkarlı değil.. Bunların araştırmalarına çok para harcıyoruz.. Çok daha ucuza dışarıdan istediğimizi satın alabiliriz..”
Yakın vakte kadar, AKP iktidarının bilime bakışı böyleydi. Para getirecek, kazandıracak obje.. Şöyle konuşuyorlardı: Hocalarımız şirket kurmaktan çekinmesinler, para kazanmaya kirli iş gözüyle bakmasınlar.. Piyasaya çıksınlar..
Bilim para kazanılacak bir şeyden çok, sorun çözecek bir formül, kurumsal yapıdır öncelikle. Şu sırada yeni koronavirüse karşı aşı ve ilaç geliştirme çalışmaları, mesela bunun bir örneği. İklim değişimi araştırmalarının tümü, mesela… Lab’larda yapılan genetik araştırmalar vb. Fizik, uzay vb. araştırmalarının tümü.. Düşünün CERN çarpıştırıcısına yapılan milyarlarca dolarlık yatırımları, büsbütün saf bilim; lakin ardında elbet ki muazzam bir mühendislik var.
MÜHENDİSLİK VE BİLİM
Mühendislik, bilimin her noktasında var artık. Bilimin projelerini, kuramlarını, kanılarını hayata geçirmek ve tıpkı vakitte bilgilerin doğruluğunun testleri için, bazen muazzam mühendislik araçlarına gereksinim var. Bilgisayar modellemelerinden tutun, uzayı gözlemek ve dinlemek için muazzam çanaklara, gözlemevlerine…
Tüm bu teşebbüsler çoklukla kamusal kaynaklarla ve bu maksatlara yönelik şurası vakıfların dayanaklarıyla gerçekleştiriliyor. Üniversitelerin bütçeleri üzere.
Ama büsbütün teknoloji odaklı ticari teşebbüsler var, bunlar bilimsel bilgilerden yola çıkarak piyasada satılacak teknolojiler, eserler, sistemler vb. üretiyorlar. Telefonlarımız… Bilgisayarlarımız… vb. WhatsApp’larımız, Zoom’larımız, Feys vb. üzere internet ticari – toplumsal yazılım şirketleri…
Şüphesiz bilimsel mevzularda araştırma yapan ticari şirketler de var. ABD’de çok sayıda, belirli hususlara odaklı sorun çözerken, dev ilaç şirketlerinin Lab’larını da unutmayalım. Bilimle ticaretin iç içe geçtiği oluşumlar.. Her çeşidi var.
PARAN VAR, LAKİN SATIN ALAMIYORSUN
TÜBİTAK, yeni koronavirüsün bulaşıcılığını engelleyecek aşı ve ilaç geliştirme çalışmalarına özel takviye programları açıkladı. Sayıları 10’u geçti. Aşı ve ilaç geliştirme, Türkiye’nin çok uzak olduğu mevzulara dönüşmüştü. Parayı ver satın al, yeni liberal devir siyasetlerinin gereğiydi. Aşı birikimimiz yok edildi, ilaç şirketlerimiz bir bir satıldı, ülkeye on para etmez dövizler girdi!
Yerli az sayıdaki ilaç şirketi, ulusal stratejik kıymet ilan edilmeli ve asla satılmamalı! Onlara ulusal misyonlar yüklenmeli.
Çünkü, artık parayla, şimdiki pandemide olduğu üzere, şimdi öncelikle satın alamayacağınız ilaç ve aşı gündeme geldi. Kimi öncelikler ortaya çıkınca, çabucak öyle para ile satın alınamayacak ilaçlar aşılar olabileceğini öğrendik. Bunu zati daha evvelce sanayi şirketlerimiz biliyordu, lakin vakti geçmiş üretim teknolojilerini satın almak durumunda kalıyorlardı ve rekabet güçleri olmuyordu.
KISIR BAKIŞLI POLİTİKA
Şimdi korona olayında iş başa düştü! Bu da o denli ABD’ye uçak dolusu tıbbi gereç gönderdik ucuz reklamlarıyla olmuyor. Birikim sorunudur ilaç ve aşı geliştirmek. Cumhuriyetimiz daha gençken birinci önceliklerinden biriydi, Hıfzıssıhha kurmak, aşı üretmek. Toplum bu aşılar sayesinde sağlıklı olarak ayağa kaldırıldı! Sonra bu kurum “pahalı” diye askıya alındı.
Bir adım önünü göremeyen, yakını görmekte kusurlu siyasetçiler ve yeniden hey ne yapıyorsunuz diyecek kanısı olmayan devlet sayesinde! Özal ile başladı iş. Adamın gözü para ve zenginlik görüyordu yalnızca.
Türkiye’de elbet, yeni fikri olan akademisyenler üniversitelerin teknokentlerinde şirket de kuruyor, başarılı olanlar var, TÜBİTAK’ın fonlarından yararlanıyorlar. Buralarda daha çok ticari olma korkusu ön planda. En sonunda eserlerini satarak çalışmalarını finanse edecekler. Elbet ki destekliyorum.
Ama sıkıntıya ulusal seviyede, ulusal muhtaçlıklar açısından baktığımızda, yeni koronavirüsün ortalığı dağıtan varlığı ve yayılışı ile tekrar tartışmaya açılmalı.
Ulusal bilim ve teknoloji siyasetleri, siyasi iktidarların güdümünden kesinlikle çıkarılmalı. Ulusal bir komite yahut seçkin bir kurumsal yapı tarafından orta ve uzun vadeli gereksinimler ve gelecek perspektifinde belirlenmeli.”