“Büyüklerimiz, ustalarımız, Cumhuriyet okullarına has üniformalar giyerek büyümüşlerdi. Hepsinin okul arması, şeridi başkasından farklıydı. Kimisinde ay-yıldız, kimisinde bozkurt resmi, kimisinde lacivert şerit vardı. Sümerbank’ın pazeniyle, Nazilli’nin basmasıyla, Seka’nın kâğıdıyla, Alpullu’nun, Turhal’ın şekeriyle, Ereğli’nin, Karabük’ün, Seydişehir’in demiriyle, çeliğiyle, alüminyumuyla övünürlerdi. Coşkuyla Onuncu Yıl Marşı’nı söylerlerdi. Yurdu demir ağlarla örmenin gururunu yaşarlardı. Sınıfsız, imtiyazsız, kaynaşmış bir kitle yaratmayı umut ederlerdi.”
Siyaset bilimci-yazar Barış Doster, “Cumhuriyet’in İktisattaki Manası: Devletçilik, Halkçılık, Planlama” başlıklı yazısına bu türlü başlar.
Bu inceleme, “Türkiye Solunun Kısa Tarihi” ve “Doktor Hikmet Kıvılcımlı- Adanmış Bir Hayat” kitaplarından tanıdığımız Şenol Çarık’ın derlediği “Cumhuriyet’in İktisat Politiği” isimli kitapta (Tarihçi Kitabevi Yayınları, Kasım 2019) bulunuyor.
MİLLİ KALKINMA HAMLESİ
Kemalist Cumhuriyet,1929 Dünya Büyük Ekonomik Krizi’nden sonra, kamu yüklü, planlı büyük bir “milli kalkınma hamlesi” başlatır.
Paşabahçe Cam, Keçiborlu Kükürt, Isparta Gülyağı, Konya Ereğlisi Dokuma, İzmit Kâğıt Fabrikalarının temelleri bu devirde atılır. Turhal Şeker Fabrikası ile Bakırköy Bez Fabrikası açılır. Artık kefen bezinin ABD’den, Marsilya’dan gelen Frenk gömleği ve tuğlanın, Rusya’dan şekerin ithal edildiği günler geride kalmıştır.
PEKİ YA ŞİMDİ
“Tarımda kendi kendine yeten 7 ülkeden birisidir Türkiye…” diye öğretirlerdi, okul sıralarında. Artık o da geride kaldı. Patatesini, soğanını hatta samanını bile ithal eden bir ülke haline geldik. Mustafa Kemal’in “Tam bağımsızlık, ekonomik bağımsızlıkla mümkündür” kelamı unutulmuş. Cumhuriyet’in yarattığı mucizenin yerini üretmeyen, dışa bağımlı, borç batağı içerisinde bir iktisat almış.
Arsa bedelinin altında bir fiyata satılan, kimileri kapatılan işletmeler, SEKA, MONOPOL, SÜMERBANK, TELEKOM, Şeker Fabrikaları… bir bir elden çıkarılmış.
Devletçiliğin altın yıllarını Cahit Kayra’dan, Sümerbank destanını Prof. Dr. Yakup Kepenek’ten, Cumhuriyet ve tarımı Prof. Dr. Oğuz Oyan’dan, Krizin öğrettikleri ve öğretmediklerini Prof. Dr. İzzettin Önder’den, Kalkınma iktisadının tarihini Prof. Dr. Ergun Türkcan’dan, Türkiye tarımındaki çöküşün nedenlerini Prof. Dr. Mustafa Kaymakçı’dan öğrenmek ve Barış Doster, Dr. Mahfi Eğilmez, Nazif Ekzen, Nazım Güvenç, Nazmi Kal, Bartu Soral ve Dr. Serdar Şahinkaya’nın birbirinden kıymetli yazılarını okumak isterseniz “Cumhuriyet’in İktisat Politiği”ni kesinlikle okumanızı öneririm.