TMMOB Makina Mühendisleri Odası (MMO), her ay iktisatçı-yazar Mustafa Sönmez’in katkısıyla hazırladığı endüstrinin sıkıntıları bülteninin 57’ncisini “Kırılgan iktisada korona virüs yükü” konusuna ayırdı.
OECD, TÜİK, Merkez Bankası, Hazine ve Maliye Bakanlığı, T. Bankalar Birliği, IMF dataları kullanılarak yapılan tahlilde, korona virüs salgınının insan sıhhati ve kırılgan iktisat üzerinde yarattığı tesirlere değinildi. Virüsün ne boyutta can ve mal kaybına neden olacağının şimdi kestirilemeyeceği, Türkiye’nin risk yumağında, COVID-19’un belirleyici olduğu ve emsal ülkelerden risk konusunda güzelce ayrıştığı vurgulandı.
YABANCI ÇIKIŞLARI ARTTI
MMO tahlilinde şu noktalara dikkat çekildi:
• OECD raporuna nazaran 2019’da yüzde 2,9 büyüyen dünya iktisadı, korona virüsün de tesiriyle 2020’de yarım puan sürat kaybedecek ve büyümesi yüzde 2,4’e düşecek. 2020 OECD raporu Türkiye iktisadı için 2020’de fakat yüzde 2,7 büyüme öngörüyor. Meğer Yeni Ekonomik Program’da (YEP) 2020 için yüzde 5 büyüme amacı belirlenmişti. Yüzde 2,7 büyüme, konulan maksadın neredeyse yarısı demek ve bu, 2019’u yüzde 13,7 işsizlik oranı, 4,4 milyon işsiz ile kapamış Türkiye iktisadı için hayli düşük bir performans manasına geliyor.
• Risklerin yükselmesi ve global türbülansın artmasıyla borsadaki yabancı yatırımcıların üst üste çıkışlarına şahit olundu, devamında da döviz kuru yukarıyı zorladı. Ocak başından itibaren pay senedi ve devlet kağıtlarından çıkmaya başlayan yabancılar, bilhassa Şubat’ın ikinci yarısı ve Mart ayı birinci haftasında süratle çıktılar ve 2020’nin birinci 10 haftasında yabancı çıkışları 4 milyar doları geçti. Yabancı çıkışlarının da tesiriyle, döviz 16 Mart’ta 6. 40 TL’yi aştı.
BÜYÜMEYİ AZALTICI ETKİ
• Korona virüs paniği ile tasarrufların dövize yönelmesindeki eğilim arttı. 6 Mart itibariyle, tasarruf sahiplerinin döviz mevduatı 202 milyar dolara yaklaştı. Mart 2019’a nazaran dövizdeki tasarruflar 30 milyar dolara yakın arttı.
• Korona virüs salgını, ihracat, nakliyecilik, turizm, havacılık üzere kimi bölümlere olan baskın tesiriyle, üretimi de, tüketimi de olumsuz etkiliyor. Hasebiyle büyümeyi de azaltıcı tesir yaratacağı kaçınılmazdır.
• 2019’da iktisadın tamamında görülen yüzde 1 dolayındaki büyüme, sanayi özelinde tahminen negatif değil ancak sıfır büyümeye yakın gerçekleşti. Endüstrinin 2019’u sıfır büyüme ile kapamasında son 2 yılda yaşanan yatırım gerilemesi kıymetli etken. Sanayi yatırımlarını yansıtan makine teçhizat yatırımları 2018’de evvel yüzde 7’ye yakın daraldı, 2019’da da yüzde 5,5 geriledi. 2019’un son çeyreğinde, endüstrinin görece toparlandığı vakit aralığında sanayi yatırımlarında da bir kıpırdama görüldü. Fakat, 2020’nin korona virüsü tesiri altında kalması ihtimali, bu görece toparlanmanın süreceği konusunda pek umut vermiyor.
ALT VE ORTA SINIFLARIN BEDELSİZ TEDAVİSİ SAĞLANMALI
• İnsanın ve insan sıhhatinin her şeyin önünde tutulması gerektiğini savunarak, bu tıp salgına dönüşebilen hastalıklara karşı devletlerin, milletlerarası kuruluşların elbirliği ile hastalığı defetmelerini, kaynakların daha çok sıhhat araştırmaları, aşı buluşları için kullanılmasını talep etmek gerekiyor.
• Bu çeşit hastalıklara karşı, özellikle alt ve orta sınıfların bedelsiz tedavisi sağlanmalı, yanı sıra iş ve gelir teminatları teminat altına alınmalıdır. Yaşananlara karşın, kâr ve sermaye birikimini aksatmamak için başvurulacak siyasetler teşhir edilmeli. Misal virüslerin, benzer hastalıkların, hastalıkları üreten bataklıkların hakikat tespiti ve bunları en aza indirecek insan odaklı bir üretim sürecinin ve ortamının gerçekleştirilmesini istemek, halkın bunun için örgütlenmesini sağlamak, başa gelen bu musibetlerden çıkarılacak kıymetli dersler olmalıdır.