Koronavirüs pandemisi sonrası Türkiye’de de alınan tedbirlerle birlikte iktisadın nereye evrileceği merak konusu. İktisattaki sakinliği azaltmak için, koronavirüs tedbirleri kapsamında esnafa kamu bankalarının kredi vereceği açıklanmıştı.
Türkiye'nin 2018'de yaşadığı ekonomik krizin akabinde barizleşen kamu ve özel banka ayrımı, bir sefer daha ortaya çıktı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, “Maalesef özel bankalar bu süreçte hiç de âlâ bir imtihan vermiyorlar. Özel bankaların da üzerine düşeni yapmasını bekliyoruz” yansısını dillendirdi.
Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak da özel bankaların elinin taşın altına koymasını istedi, onları “stokçulukla” suçladı. Albayrak, “Milletin gereksinimi olan maskeyi stoklayanlar neyse, vatandaştan topladığı parayı en çok gereksinim olan bu türlü bir devirde millete sunmak yerine stoklayanlar da birebirdir.” dedi.
MÜDERRİSOĞLU: MÜŞTERİLERİNE KIRK DEREDEN SU GETİRTEREK…
Erdoğan ve Albayrak’ın özel bankalarla ilgili açıklamalarını akabinde, hükümete yakın medyada da özel bankaları eleştiren yazılar dikkat çekti.
Sabah gazetesinin Ankara Temsilcisi Okan Müderrisoğlu, bugün “Türk şirketlerine sahip çıkmak bağımsızlığa sahip çıkmaktır” başlıklı bir yazı kaleme aldı.
“Kamu bankalarının bırakın elini, gövdesini dahi taşın altına uzattığı bu hassas günlerde özel bankaların tavır ve davranışları haliyle önemli tenkit konusu oluyor” diyen Müderrisoğlu, yazısını şöyle sürdürdü:
“Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak'ın da işaret ettiği üzere pırıltılı reklam kampanyaları gerçekleri görmemizi engellemiyor. Beğenilen, o reklamlarda da esnafa, tüccara, sanayiciye yeni kredi açıldığına dair tek bir ileti yer almıyor. Yalnızca, vadesi gelen mevduatlar, periyot faiziyle birlikte sonraki aya uzatılıyor, o kadar.
Tabii ‘özel banka’ deyince, yerli ve yabancı sermayeli olanları da farklı başka ele almak gerekiyor. Hatta sıkıntıyı banka bazında tek tek kıymetlendirmekte de yarar bulunuyor. Çünkü, özel bankalar topluluğu orta alanda top dolaştırmaya imkan veren, taktik münasebetler üretebiliyor. Örneğin diyorlar ki ‘Kamu bankalarının kredi programları vatandaşa çok cazip geliyor. Bize yalnızca eski kredileri yenileme talepleri ulaşıyor!’
Oysa hepimiz biliyoruz ki özel bankalar, ‘sağlıklı ticari kredi talebi yok’ mazereti ile müşterilerine kırk dereden su getirterek, sonunda kamu bankalarına yönlendirmeyi tercih ediyorlar!
Ayrıca, ‘Dış kaynak girişinin yetersizliği, ekonomik hayatta duraklama, bireylerin gelir garantileriyle ilgili belirsizlik’ üzere argümanları da sıkça kullanıyorlar.”
“ERDOĞAN'IN BANKA İŞVERENLERİ İLE KONUŞUP HER BİRİNİ AĞILIKLARINA NAZARAN TARTMASI…”
Müderrisoğlu, 2001 krizinden örnekler verdiği yazısını şöyle sürdürdü:
“Bütün bunlardan da değerlisi, karar merkezleri Türkiye'de bulunmayan yabancı hakimiyetindeki yahut iştirakindeki bankaların yöneticileri de İspanya'yı, Fransa'yı, Hollanda'yı ikna etmekle meşgul oluyorlar. İşte madalyonun bu yüzü, bizleri teyakkuza geçmeye zorluyor. Nedeni de 2001 yılındaki ekonomik kriz sürecinde yatıyor. O tarihte özellikle özel bankalar, hatta kamu bankaları ortak idare şurası ismi altında faaliyet gösteren sonradan türeme aktörler, Türk özel bölümünün çok pahalı varlıklarını yaşatmak yerine bitkisel hayata sokmaya dönük stratejilerini hayata geçiriyorlardı. Yılların emeği ile kurulmuş şirketler, fabrikalar yok değerine yeni sahiplerine (!), yabancılara devrediliyor ya da yönlendiriliyordu.
Halihazırdaki tabloda, özel bankaların birinci bakışta makul izlenimi veren kredi açma iştahsızlığı buzdağının suyun üstündeki kısmı üzere duruyor. Aysbergin altında ise yerli ve ulusal endüstriye ait yeni sahiplik planlarının bulunduğu kanaati pekişiyor. Tam da bu nedenle Türkiye Varlık Fonu'nun, Türkiye markası ile özdeşleşen özel bölüm kuruluşlarını bahtına terk etmeme teşebbüsü çok yerinde bir karar olarak karşımıza çıkıyor.
Ve nihayet…
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan'ın -benzerini- geçmiş yıllarda yaptığı üzere banka işverenleri ile konuşup her birini ağılıklarına nazaran tartması, böylelikle gelecekteki değerlendirmelere temel sektörel yine yapılandırma için kriterler geliştirmesi gerekiyor.”
“ÖZEL BANKALARIN KREDİ İMKANI OLMASINA KARŞIN PARANIN ÜZERİNE YATTIKLARINI ANLARSINIZ”
Müderrisoğlu’nun yazısı birinci değildi… Sabah muharriri Dilek Güngör, Çarşamba günü kaleme aldığı “800 milyarın üzerine yatıyorlar!” başlıklı yazısında özel bankaların halini eleştirmişti.
Güngör şunları yazmıştı:
“Düşünün, Türk ulusal kadrosunun maçı var.
11 kişi alanda canhıraş savaşıyor. Daha evvel birinci 11'de yer almak için demeçler veren, PR yapanlar yedek kulübesinde kalmayı tercih ediyor. Sonra kulüp lideri, teknik yönetici 'sıra sizde' diye kulübeye gidiyor. Alana çıkmalarını istiyor. İsimleri anons ediliyor. Seyirci tribünden bağırıyor. Kulübedekiler duymamazlıktan geliyor.
Ne alakası var demeyin.
Kulübedekiler, Ekonomik İstikrar Kalkınma Paketi'ne dayanak vereceğini belirtip, sonra başını kuma gömen özel bankalara benziyor. Alanda top peşinde koşanlar da kamu bankalarına…
Rakamlara baksanız, özel bankaların kredi imkanı olmasına karşın paranın üzerine yattıklarını anlarsınız.”
“TAMAMI BOĞAZ GÖRÜNTÜLÜ KULELERDEKİ OFİSLERİNDE YA DA YALILARINDA GİDİŞATI İZLİYORLAR”
Güngör yazısını şöyle sürdürmüştü:
“Nasıl mı?
Biliyorsunuz, kredi vermek için birinci kaynak mevduat. Bankalar topladıkları mevduatın aşikâr kısmını Merkez Bankası'na mecburî karşılık olarak yatırıyor. Yüzde 80 civarında bir parayı kredi olarak kullandırıyor. İkinci kaynak ise özsermaye… Bankalar özkaynaklarının 7.3 katı kadar kredi verebiliyor.
Buna riayet eden var mı, derseniz…
Milli sorumluluk şuuruyla hareket eden kamu bankaları şu anda finansman kanallarının tamamını sonuna kadar açmış durumda. TL kredilerin, TL mevduata oranı yüzde 140. Özsermayelerinin 7.4 katı kadar parayı kredi olarak vatandaşa, sanayiciye, KOBİ'ye kullandırıyorlar.
Özel bankalarda bu oran kaç biliyor musunuz? 4.5… Yerli özel ve yabancı bankaların toplam özsermayesi 310 milyar lira. 2.2 trilyon liralık kredi plasmanı imkanı var. Toplam kredi hacimleri 1.4 trilyon lira. Kaba bir hesapla, 800 milyar liralık kredi verme potansiyelini harekete geçirmiyorlar.
Anlayacağınız, imkanları olmasına karşın ellerini taşın altına koyup, kredi kanallarını açmaya yanaşmıyorlar. Şu anda tamamı Boğaz görünümlü kulelerdeki ofislerinde ya da yalılarında gidişatı izliyorlar.
Böyle bir günde alana çıkıp top oynamayacaklarsa, neden bu işi yapıyorlar?
Güneşli havada şemsiyeyi herkes fiyat, kıymetli olan yağmurlu havada o şemsiyeyi milletin elinden alıp almadığınızdır.”
“VATANDAŞA YAPILAN EZİYETLERLE İLGİLİ BİNLERCE ŞİKÂYET GELİYOR”
Dilek Güngör, Salı günü de köşesinde özel bankaları eleştirmişti. Güngör, “Özel banka eziyeti” başlıklı yazısında “Koronavirüs salgını başladığında açıklanan Ekonomik İstikrar Kalkanı Paketi'nin akabinde arka arda 'kredileri erteleyeceğiz', 'vatandaşı mağdur etmeyeceğiz', 'birlik-beraberlik içinde bu süreci aşarız' diye açıklamalar yapan özel bankaların verdikleri kelamlar lafta kaldı” sözlerini kullanmıştı.
Güngör, yazısında ayrıyeten “Özel bankalar hem iş dünyasına hem de vatandaşa dayanak değil köstek olmaya başladı. Kamu bankalarının bu süreçte elini değil gövdesini taşın altına koymasına karşın özel bankalardan 'çıt' çıkmıyor. Tersine, her gün vatandaşa yapılan eziyetlerle ilgili binlerce şikâyet geliyor. Kimi borçları ertelerken yüksek faizle vatandaşı bunaltıyor, kimi sicili bozuk olmasa da esnaftan rehin, ipotek, tapu üzere dokümanlar istiyor. Kimi de para vermemek için adeta ipe un seriyor” demişti.
Sabah müellifi Güngör, Salı günü özel bankalarla ilgili şikayetleri de tek tek köşesinde sıralamıştı.