Habertürk muharriri Muharrem Sarıkaya, hükümetin AVM’leri açma kararı sonrasında çıkan karmaşayı köşesine taşıdı. AVM ile mağaza sahipleri ortasında hengame olduğuna dikkat çeken Sarıkaya, 11 Mayıs’ta AVM’lerin açılması ile ilgili, “ne AVM ne de mağaza sahipleri bu kararı bekliyordu” ifadesini kullandı.
AVM’leri açma kararından kaynaklı zorluklara da dikkat çeken Muharrem Sarıkaya, Bilim Konseyi ve bünyesindeki Salgın İdare Heyeti üyesi de olan halk sıhhati tabibi Prof. Dr. Pınar Okyay’ın da AVM kararına şaşırdığına dikkat çekti.
Muharrem Sarıkaya’nın hususla ilgili yazısı şöyle:
“AVM ve mağaza sahipleri ortasındaki çekişme iki haftadır devam ediyordu.
AVM sahipleri hükümet yahut Bilim Heyeti açılmasına karar verirse, mağaza sahiplerine taahhütlerini yerine getirmeleri için münasebet elde etmiş olacaktı.
Böylece kira ve ortak alan kullanım sarfiyatları konusunda sürecin başlamasını sağlayabilecekti.
Mağaza sahipleri ise Ramazan ve Bayram da geçip, hafta sonu sokağa çıkma yasağının da kalkmasıyla AVM’lerin hareketleneceğini hesap ederek, açılışı bir müddet daha geciktirmeyi amaçlıyordu.
Bu müddette AVM sahipleri ile de pazarlığını arttırıp, kiraların ciro üzerinden ödenmesinin yolunu da arıyordu.
Sonunda hükümet daha evvel de lisana getirildiği üzere 11 Mayıs tarihinde AVM’lerin açılmasına karar verdi.
Şunu belirteyim ne AVM ne de mağaza sahipleri bu kararı bekliyordu.
Hatta daha ilerisi, dün konuştuğum Bilim Konseyi üyelerinin de bu türlü bir beklentisi yoktu; aşağıdaki yazıda da görüleceği üzere iki hafta daha geciktirilmesinden yanalardı.
Anlaşılan o ki mağaza sahipleri bu süreci Bilim Kurulu’nun beklentilerini karşılayacak halde gerçekleştirecek.
Bazı mağazalar açılma istikametinde adım atıyor olsa da dün konuştuklarımın yüklü kısmı bu hususta daha temkinli olma kararındaydı.
Haksız da değiller…
Sohbet ettiğim de piyasanın en bilinen isimleri. Birinin en az 300 mağazası var…
Diğeri iki tarafı de biliyor, hem mağazası hem de AVM’si var…
Sohbetlerimden çıkardığım kadarıyla nedenlerini sıralarsam:
– Mağazayı içinde kışlık giysilerle kapattılar. Artık yaz dönemine girildi, bütün giysilerin alınıp, yerine yenilerinin konulması lazım. Atölyeler de bu süreçte çalışmadığı için elde yeni modaya uygun mal yok. Geçen yılın modasına herkes talim edecek. Bu da alışverişi düşürecek.
– Mağazayı açmak, kapısının kilidini özgür bırakmak manasına gelmiyor. Her birinin vitrin düzenlemesi de gerekiyor. Zira hepsinin vitrini kışlıklarla kapandı. Artık modellerden, elbiselere, vitrin süslemelerinden, kullanılan renklere kadar her şeyin sil baştan olması lazım. Bu da bir haftada yapılabilecek bir şey değil.
YENİ KABİN VE DENEME DÜZENİ
– Yalnızca vitrinle kalınsa yeterli, bir de Covid-19 dizaynı kabinler lazım. Yani insanların giyip çıkarırken her bir kabinin iç paklığını yaptığı, dezenfektan sistemlerinin otomatik olarak kabini temizlediği yeni bir modele geçilmeli. En azından soyunma kabinlerinin başında birer misyonlu tutmak gerekiyor. Bu da birtakım mağazalar için yeni 2 işçi demek.
– Şayet bu dezenfeksiyon yapılmaz ve şikayet üzerine mağazada virüse rastlanırsa, kapatılıp karantina zorunluluğuna da 14 gün daha katlanmak manasına geliyor. Müşteri sıhhati açısından riskin kaldırılması işletme önceliği.
– Soyunma kabinleriyle birlikte denenen elbiseler de bir diğer uğraş gerektiriyor. Zira birçok vakit üzerinden bazen 15 dakika geçmeden birebir elbisenin bir diğer kişi tarafından denendiğine tanıklık ediliyordu. Bilim insanlarının hastaneye gelen hastaların öykülerinden yola çıkarak hazırladıkları bilgi tabanına nazaran bulaşın en çok olduğu yer virüs kapmış olan bir kişinin ağzından yayılan damlacıklar. Bunların tesirli halde bir naylon, plastik yahut metal üzerinde kalma mühleti 10-15 dakika. Bu durumda soyunma kabininde denenen bir elbisenin, alınıp bir daha diğerinin denemesine sunulmaması gerekiyor. Bu da yeni bir hazırlığı zarurî kılıyor.
SAAT 12:00’DEN EVVEL 18:00’DEN SONRA ZOR
– 11 Mayıs’ta açmak ile mağaza sahiplerinin de beklentisi doğrultusunda bayram sonrasına bırakmak ortasındaki farka gelince. Hafta sonları sokağa çıkma ve İstanbul, Ankara, İzmir üzere satışın yüksek olduğu vilayetlere diğer vilayetlerden giriş yasağı da devam edecek. 11 Mayıs’tan bayrama 13 gün var; 2 hafta sonundaki yasak olan 4 gün düşüldüğünde geriye kalır 9 gün…
– AVM’lerin yiyecek içecek, kafeleri açılmayacak; AVM’lerin ramazan boyunca 12:00’den evvel ve iftar nedeniyle 18:00’den sonra müşteri bulması olanaksız. Yani çalışma müddeti yarım gün…
Binaların çalıştırılma masraflarını, çalıştırdıkları personellere kısa çalışma ödeneği olarak verseler daha ucuza gelirdi…
Belki bundandır, kimi mağaza sahipleri 11 Mayıs’ta açılmayı bırakın hedeflemeyi aklından dahi geçirmiyor…
Bazıları ise bilakis, var gücüyle çabuk ediyor…
BİR KİŞİNİN ENFEKTE ETTİĞİ SAYI DA TEĞİN ALTINA İNDİ
Sağlık Bakanı Koca, çok değil, bir ay evvel İstanbul’da bir şahıstan 16 kişinin enfekte olduğunu söylemişti.
Salgının %60’ını göğüsleyen İstanbul öncelikli olmak kaydıyla, Türkiye genelinde bu sayı hangi noktaya geldi?
Bilim Heyeti ve bünyesindeki Salgın İdare Konseyi üyesi de olan halk sıhhati hekimi Prof. Dr. Pınar Okyay’a dün bu soruyu yönelttim.
AVM KARARI ERKEN OLDU
Önce bir noktaya dikkat çekti.
Son devir güya salgın tükenmeye yüz tutmuş, her şey olmuş bitmiş üzere bir davranış sergilendiğini, bunun riskli sonuçlar doğurma ihtimalinin bulunduğunu anımsattı.
AVM kararının kendilerini de şaşırttığını belirtti, “Biz daha çok 19 Mayıs sonrası bu mevzuyu masaya yatırırız diye bakıyorduk; 1-2 hafta daha beklense güzel olurdu” dedi.
DÜKKAN, BERBER KURALLARI
Bununla birlikte ekonomik hayatın da olağan seyrine yavaş, yavaş dönmesi gerektiğine dikkat çekti.
Önemsedikleri bölümün AVM’den daha çok küçük esnaf olduğunun altını çizdi.
Bu kapsamda örneğin AVM yahut berberlerde giriş kuralları nasıl çalışacak?
Bazı zincir marketlerin uygulamadaki muvaffakiyetlerini sıraladı, maskenin kaçınılmaz olacağına bilhassa vurgu yaptı.
“Yoksullaşmanın da önüne geçmemiz gerekir” deyip ekledi:
“Önce mahalle bazında, cadde mağazalar seviyesinde kalınsa yeterli olurdu. Fakat karar alınmış. Biz şimdi nasıl bir prosedür uygulanacağını bilmiyoruz. Zira her AVM’nin klima yapısı hakkında da bilgi sahibi olunması gerekir. Kimileri dikey, kimileri yatay. Kimilerinin filtre sistemleri farklı. Bunun için makine mühendisleri ile de çalışmamız gerekir. Ortak kullanım için büyük alan hesapları da yapılmalı. Giriş çıkış denetimi, maske dağıtımı, etrafın dezenfekte edilmesi, bütün bunların düzgün denetim edilmesi ve planlanması gerekir. Şimdi çalışıyoruz.”
Berberler ve küçük mağazalarla ilgili modelin belirli olduğunu da kelamlarına ekledi.
HER 15 DAKİKADA BİR
Maskenin kaçınılmaz olacağını, toplumsal aranın korunacağını, iki berber koltuğu ortasındaki uzaklığın belirleneceğini ve randevu sistemi ile müşteri alınacağını bildirip sıraladı.
“Her 15 dakikada bir dezenfekte yapılmalı, kuaförlerde şampuan şişesi elden ele gezer, bunların şişeden çıkarılıp her bir koltuk için tekrar düzenlenip camekan gerisine alınması, bariyerler oluşturulması üzere tedbirler gerekir.”
Dünyada birtakım ülkeler 2-3’e geçerken Türkiye’nin şimdi birinci basamak gevşeme devrine girdiğini de anımsattı.
“Hassas bir buzun üzerinde gibiyiz” deyip kelamlarını sürdürdü:
“Testleri genişletmemiz, hatta artık yalnızca hastalık kuşkusu ile gelenlere uyguladığımız PCR dediğimiz testi semptomu olmayan birtakım kümelere da uygulamalıyız. Hatta rastgele test yapmalıyız. Sıhhat çalışanları için test uygulaması yapılmıştı, tahminen bakım verenler için de uygulanır. Yeni test sistemi de daha sağlıklı olacağa benziyor. Eliza testi de olabilir. Salgın şu an denetim fazında lakin dikkat etmeliyiz.”
16 SAYISI TEĞİN ALTINDA
Aşı bulunup uygulamada sonuç alınana kadar neyin nasıl gelişeceğine kimsenin karar veremediğini de belirtti.
“Dünya Sıhhat Örgütü bize kanı alın eksi 20 dereceye yatırın bekleyebilirsiniz diyor, öbür bir tahlil sunamıyor” dedi.
Bütün bu konuşmalardan sonra döndük baştaki soruya; bir kişinin enfekte ettiği sayının İstanbul’da 16 iken bugün ne olduğuna.
Bakan Koca’nın verdiği 16 sayısını da o günlerde biraz fazla bulduklarını belirtti, “İz şoförlerin (filyasyon) dataları bazında dünya ortalamasının 5 civarında olduğunu” söyledi.
Bugün Türkiye ortalamasında bir kişinin enfekte ettiği kişi sayısının teğin altına indiğini söyleyebileceğini bildirdi.
Bunun da farkındalığın arttırılması, denetimlerin âlâ yapılması ve vatandaşın da ihtarları ciddiye alması sayesinde olduğuna vurgu yaptı.
Bunun yine zıplaması, ikinci bir dalgayla karşılaşılması muhtemel mı derseniz; mevzunun uzmanı der ki “Hassas buz üzerindeyiz…”
O nedenle kitle bağışıklığı sağlansın diye, kitle salgınına yol açma ihtimalini de herkesin görmesi gerekiyor…
Dikkatimi çeken bir öteki nokta ise Prof. Dr. Pınar Okyay ile kendisi üzere Bilim Heyeti üyesi halk sıhhati doktoru Prof. Dr. Levent Akın’ın iki gün evvel bu sütunda söylediklerinin örtüşür olması…
Bu da gösteriyor ki bilimde aklın yolu tektir…”