Uluslararası Af Örgütü, hükümete davet yaparak gazetecilerin özgür bırakılmasını istedi. Odatv Genel Yayın Direktörü Barış Pehlivan, Odatv Sorumlu Haber Müdürü Barış Terkoğlu'nun tutuklandığı sürecin hatırladığı açıklamada, “Uluslararası Af Örgütü, Odatv’nin MİT mensubu oldukları öne sürülen kişinin mevti ve cenaze merasimleriyle ilgili yaptığı haberin açıkça kamu faydası barındıran bir bahse ait olduğu kanaatindedir. Her iki MİT mensubu ile ilgili bilgiler, bir muhalefet partisi milletvekili tarafından 26 Şubat’ta TBMM’de gerçekleştirilen bir basın toplantısında açıklanması sonucunda zati kamuya mal olmuştur.” denildi.
“ZARAR VEREBİLECEK ÖNEMLİ BİR RİSK YARATTIĞINI DÜŞÜNMEK ZORDUR”
Açıklamada, Odatv'nin yaptığı haberin gazetecilik faaliyeti olduğunu ve risk taşımadığının altı çizilirken, “Odatv’ye ilişkin web sayfalarına erişimin engellenmesi ve Odatv için çalışan gazetecilerin tutuklanması söz özgürlüğü hakkının ihlalidir. Söz özgürlüğünün ulusal güvenliği korumak için yasal bir biçimde sonlandırılabileceği durumlar olabilir; lakin bu sonlandırmalar, ulusal güvenlik ismine yasal bir faydanın kıymetli ölçüde ziyan görebileceğine ait somut ve tanımlanabilir bir riski ortadan kaldırma emeli doğrultusunda kesinlikle gerekli olmalıdır. Odatv’de yayınlanan içerikler halihazırda kamusal alanda sirkülasyona girmiş olduğundan, Odatv’nin bu içerikleri yayınlamasının kıymetli ölçüde ziyan verebilecek önemli bir risk yarattığını düşünmek zordur.” sözleri kullanıldı.
Uluslararası Af Örgütü’nden yapılan açıklama şöyle devam etti:
“Uluslararası Af Örgütü, yetkililerin, bu hadiseyi, hükümeti ısrarla eleştiren gazetecileri gaye almak için kullandığı kanaatini taşımakta ve savcıya üç gazeteciye yöneltilen suçlamaların gerekli ve orantılı olup olmadığını vakit kaybetmeksizin tekrar kıymetlendirme davetinde bulunmaktadır. Ayrıyeten, Barış Pehlivan’a yönelik makus muamele argümanlarına ait aktif, süratli ve bağımsız bir soruşturmanın başlatılması davetinde bulunuyoruz. Tabir özgürlüğü hakkına getirilen sonlandırmaların, ulusal güvenliği müdafaa emeli doğrultusunda gerekli ve orantılı olduğunu kanıtlamanın yükümlülüğünün Türkiye yetkililerinin üzerinde olduğunu vurgulamak isteriz.”
“BU YARGILAMALARIN GEREKSİZ VE ORANTISIZ OLDUĞUNDAN BÜYÜK BİR KAYGI DUYMAKTADIR”
Gazetecilerin hür bırakılmasının istendiği açıklamanın sonuç kısmında şunlar kaydedildi:
“Uluslararası Af Örgütü, 2937 sayılı Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Ulusal İstihbarat Teşkilatı Kanunu’nun tabir özgürlüğü hakkı üzerinde caydırıcı tesir yaratması mümkün bir biçimde, siyasi münasebetlerle gazetecileri amaç almak için kullanılmasından derin telaş duymaktadır. Kelam konusu durumda, Libya’da öldürülen istihbarat mensubu oldukları öne sürülen iki kişinin cenaze merasimlerini haberleştiren tüm gazeteciler, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın isim vermeden kelam ettiği ‘şehitlerin ölümü’yle ilgili kamuoyuna yaptığı açıklama ve milletvekili Ümit Özdağ’ın hayatını kaybeden bireylerin isimlerini açıklamasının akabinde araştırma yapıyorlardı. Gazeteciler, milletvekili Ümit Özdağ’ın bildirdiği isimler ile herkes için erişilebilir hale gelen açık kaynaklı içerikleri yayınladı ve gazetecilerin birçoğu hayatını kaybedenlerin tam isimlerini yayınlamamayı tercih etti.
Devletlerin söz özgürlüğü hakkını sınırlandırabileceği az sayıda durum vardır. Ulusal güvenliği korumak bu durumlar kapsamında olsa da Ulusal Güvenlik ve Bilgi Edinme Hakkına Ait Global Unsurlar (Tshwane İlkeleri), sırf ‘ulusal güvenlik ismine yasal bir faydanın değerli ölçüde ziyan görebileceğine ait somut ve tanımlanabilir bir risk’ kelam konusu olduğunda bilginin açıklanmasına yönelik sonlandırmaların gerekli olabileceğini ve hatta buna emsal durumlarda dahi ‘açıklamadan doğan riskin, açıklamanın barındırdığı genel kamu faydasından ağır basması gerektiğini’ belirtir. Mevcut durumda, gazetecilerin kamusal alanda sirkülasyona girmiş olan bilgileri haber yaptığı ve ölümlerin halihazırda kamuoyunun büyük ölçüde dikkatini çektiği göz önünde bulundurulduğunda, Milletlerarası Af Örgütü, bu yargılamaların gereksiz ve orantısız olduğundan büyük bir telaş duymaktadır.
Uluslararası Af Örgütü, Türkiye yetkililerine, bu mevzuyu araştırmanın barındırdığı yüksek kamu faydasını ve gazetecilerin kamusal alanda dolanıma girmemiş rastgele bir içeriği yayınlamama kararını göz önünde bulundurarak, kelam konusu yargılamaların gerekli ve orantılı olup olmadığını tekrar değerlendirmeleri ve bu süreçte gazetecileri tutuksuz yargılanmak üzere hür bırakmaları davetinde bulunmaktadır.”
TUTUKLU GAZETECİLER
Uluslararası Af Örgütü’nden yapılan açıklamada tutuklu bulunan öbür gazetecilere de değinildi. Açıklamanın ilgili kısmı şöyle:
MURAT AĞIREL – YENİÇAĞ
Yeniçağ Gazetesi köşe müellifi Murat Ağırel birinci olarak 6 Mart’ta, istihbarat mensubu oldukları öne sürülen tıpkı iki kişinin Libya’da hayatını kaybetmesiyle ilgili toplumsal medyada yaptığı öne sürülen bir paylaşım nedeniyle sorgulandı. Savcılık tarafından sevk edildiği Nöbetçi Sulh Ceza Hakimliği tarafından isimli denetim kuralıyla özgür bırakıldı. İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı’nın Ağırel’in hür bırakılmasına itiraz etmesinin akabinde İstanbul 5. Sulh Ceza Hakimliği 8 Mart’ta Ağırel’in 2937 Sayılı Ulusal İstihbarat Teşkilatı Kanunu Husus 27/3 mucibince tutuklanmasına karar verdi. Murat Ağırel, hakim karşısındaki savunmasında, 22 Şubat’ta MİT mensuplarının Libya’da vefatıyla ilgili bir tweet paylaştığını, lakin kısa bir mühlet içinde çok sayıda olumsuz reaksiyon alması ve geçersiz olduğunu düşündüğü hesaplardan hakaret içeren karşılıklar gelmesi üzerine tweeti silmeye çalıştığını ancak hesabının ele geçirildiğini fark ettiğini söyledi. Hesabına yine erişmesinin akabinde istihbarat mensubuyla ilgili tweeti de dahil olmak üzere attığı tweetlerin birçoklarının silinmiş olduğunu gördüğünü söz etti. Milletlerarası Af Örgütü bu nedenle Murat Ağırel’in sav edilen toplumsal medya paylaşımını tahkik edemedi.
Uluslararası Af Örgütü’nün incelediği mahkeme kararının 10. sayfasında iki farklı karar yer alıyor: Birinci kararda, “şüphelinin kollukta alınan tabiri ve Hakimliğimiz huzurunda alınan savunması göz önüne bulundurulduğunda; atılı cürmün niteliği, mevcut kanıt durumu, kanıtların büyük oranda toplanmış olması, kaybolma ve karartılma kuşkusunun bulunmayışı (…) nazara alınarak” Ağırel’in tutuksuz yargılanmasına hükmediliyor. Tıpkı dokümanda yer alan ikinci kararda ise “suç kuşkusunun varlığını gösteren somut kanıt ve olguların bulunması, (…) şüphelinin kanıtları yok etme, gizleme yahut değiştirme ile şahit, mağdur yahut öbürleri üzerinde baskı yapılması teşebbüsünde bulunması” gerekçesiyle Ağırel’in tutuklu yargılanmasına karar veriliyor. Aksi kanıtlanmadığı takdirde, birbirine büsbütün zıt iki kararın birebir mahkeme dokümanında yer alması, Murat Ağırel’in tutuklanmasına karar veren mahkemenin bağımsızlığına dair önemli soru işaretleri yaratmaktadır. Mahkeme kararının toplumsal medyada ve medya kanallarında yayılması üzerine İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı yazılı bir açıklama yayınlayarak, dokümanın geçersiz olduğunu ve hazırlayan, kullanan ve paylaşan bireyler hakkında Türk Ceza Kanunu 204. husus mucibince “resmî dokümanda sahtecilik” hatasından soruşturma başlatıldığını duyurdu.
Murat Ağırel’in avukatları, Memleketler arası Af Örgütü’ne, Yargıçlar ve Savcılar Kurulu’na karardan sorumlu olan hâkim hakkında şikâyette bulunmayı planladıklarını bildirdi. Ağırel’in tutukluluğa itiraz başvurusu 18 Mart’ta reddedildi.
Uluslararası Af Örgütü, Murat Ağırel’in tutuklu yargılanması kararının adil ve bağımsız bir süreç sonucunda verilmemiş olabileceğinden korku duymakta ve Ağırel’in tutuksuz yargılanmak üzere hür bırakılması davetinde bulunmaktadır.
Murat Ağırel, halihazırda kamusal alanda deverana giren bilgilere dayanan ve açıkça kamu faydası barındıran bir mevzuyla ilgili paylaşımları nedeniyle tutuklu yargılanmak üzere cezaevine gönderildi. Ulusal güvenliğe kıymetli ölçüde ziyan verme riski bulunduğuna ait haklı münasebetlerin olmadığı bu durumda, Memleketler arası Af Örgütü, Türkiye yetkililerine, Ağırel’in suçlanmasının gereklilik ve orantılılık bakımından tekrar kıymetlendirilmesi için davet yapmaktadır.
AYDIN KESER VE MEHMET FERHAT ÇELİK – YENİ YAŞAM
Yeni Hayat gazetesi Yazı İşleri Müdürü Aydın Keser ile Genel Yayın Direktörü Ferhat Çelik 6 Mart’ta basılı gazetede ve gazetenin web sitesinde yayınlanan bir haber nedeniyle “bir MİT mensubunun kimliğini ifşa etmek” suçlamasıyla gözaltına alındı. 7 Mart’ta İstanbul 8. Sulh Ceza Hakimliği, Keser ve Çelik’i, yurt dışına çıkış yasağı ve haftada iki sefer polis merkezine giderek imza vermelerini kapsayan isimli denetim kaidesiyle özgür bıraktı. Fakat savcılığın itirazı üzerine İstanbul 5. Sulh Ceza Hakimliği 8 Mart’ta Keser ve Çelik’in tutuklu yargılanmasına karar verdi. Tutukluluğa itiraz müracaatları 18 Mart’ta reddedildi.
Söz konusu haber, Libya’da ölen iki kişi hakkında daha evvel yayınlanan gazete haberini kaynak göstererek, asker olarak kelam ettiği bireylere devlet merasimi yapılmamasını sorguluyor. Gazeteciler hakkındaki tutuklama kararında öne sürülen münasebetlerin tersine, haberde, ilgili bireylerin Libya’daki misyonları hakkında rastgele bir detay verilmiyor.
Uluslararası Af Örgütü, Odatv gazetecilerinin durumunda olduğu üzere Aydın Keser ve Ferhat Çelik’in de tabir özgürlüğü hakları ihlal edilerek, devlet yetkililerine yönelik tenkitleri nedeniyle adil olmayan bir biçimde soruşturmaya uğradıkları kanaatindedir. Ulusal güvenliğe değerli ölçüde ziyan verme riski bulunduğuna ait haklı münasebetlerin olmadığı bu durumda, Memleketler arası Af Örgütü, Türkiye yetkililerine, Keser ve Çelik’e suçlama yöneltilmesinin gereklilik ve orantılılık bakımından yine kıymetlendirilmesi için davet yapmaktadır.
RAWİN STERK YILDIZ – RUDAW TV
Rudaw TV muhabiri Rawin Sterk Yıldız ve kameraman Mehmet Tatlı Akgün, Mezopotamya Haber Ajansı muhabirleri İdris Sayılğan ve Naci Kaya ile birlikte 28 Şubat’ta Türkiye-Yunanistan hududunda, sonu geçmeye çalışan mülteci ve sığınmacılarla ilgili haber yaptıkları sırada polis tarafından gözaltına alındı. Gazeteciler evvel “birinci derece askeri yasak bölgeye girme” savıyla gözaltına alındı. 3 Mart 2020’de, “terör örgütü üyeliği” soruşturması kapsamında Rawin Sterk Yıldız ile Mehmet Sevecen Akgün’ün gözaltı müddetleri Edirne 1. Sulh Ceza Hakimliği tarafından ikinci sefer 48 saatliğine uzatıldı.
İdris Sayılğan, avukatının birinci tutuklama kararına itirazı sonucunda 3 Mart’ta özgür bırakıldı. Gözaltında bulunan Mehmet Sevecen Akgün ve Naci Kaya da avukatlarının sunduğu tutukluluğa itiraz dilekçelerinin kabul edilmesi üzerine 4 Mart’ta özgür bırakıldılar.
Rawin Sterk Yıldız ise Ankara’ya sevk edildi. Ankara 7. Sulh Ceza Hakimliği 6 Mart 2020’de, Türkiye’nin İdlib’deki askeri harekâtı ve 27 Şubat’ta öldürülen Türkiye ordusu askerlerinin sayısıyla ilgili attığı tweetlerin, Filistinliler ile Kürtlerin durumunu karşılaştıran tweetleri, 2015’teki Facebook paylaşımları ve öteki bir kişinin Yıldız’ın Facebook sayfasında yaptığı bir paylaşım nedeniyle Rawin Sterk Yıldız’ın “terör örgütü propagandası yapmak” suçlamasıyla tutuklu yargılanmasına karar verdi. Şu anda Ankara’da Sincan Cezaevi’nde tutulan. Rawin Sterk Yıldız’ın tutukluluğuna itiraz başvurusu 26 Mart 2020 itibariyle şimdi sonuçlanmamıştı.
Uluslararası Af Örgütü, Rawin Sterk Yıldız’ın hakkında sorgulandığı toplumsal medya paylaşımlarını inceledi. Kelam konusu paylaşımlar, haber ve yorum niteliği taşımakta ve bu nedenle söz özgürlüğü hakkının kullanımı kapsamına girmektedir.
ALPTEKİN DURSUNOĞLU – YAKIN DOĞU HABER
Alptekin Dursunoğlu, Yakın Doğu Haber isimli haber sitesinin genel yayın direktörüdür. Dursunoğlu, 2020’de İdlib’de devam eden askeri harekata ait Twitter’daki üç paylaşımı ve 2016’da yaptığı bir diğer paylaşım nedeniyle 29 Şubat’ta gözaltına alındı. Bu üç paylaşımdan ikisi, ‘Türkiye dayanaklı terörist gruplar’a atıfta bulunan bir paylaşımın da ortalarında bulunduğu Arapça tweetlerin Türkçe çevirileriydi. İstanbul 49. Asliye Ceza Mahkemesi 1 Mart’ta “halkı kin ve düşmanlığa tahrik” suçlamasıyla Dursunoğlu’nun tutuklanmasına karar verdi. Sonrasında hakkında iddianame hazırlandı ve Dursunoğlu 16 Mart’ta çıkarıldığı birinci duruşmada 50 gün mahpus cezasına mahkûm edildi. Mahpus cezası, 1.000 TL para cezasına çevrildi.
Uluslararası Af Örgütü, Arapça kaynaklardan Türkiye’nin askeri harekâtına yönelik eleştirel nitelikte olduğu anlaşılan haber içeriklerini toplumsal medya paylaşması nedeniyle Alptekin Dursunoğlu’nun mahpus cezasına mahkum edilmesinin, Dursunoğlu’nun söz özgürlüğü hakkını ihlal ettiğinden telaş etmektedir.
SONUÇ
Uluslararası Af Örgütü, 2937 sayılı Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Ulusal İstihbarat Teşkilatı Kanunu’nun tabir özgürlüğü hakkı üzerinde caydırıcı tesir yaratması mümkün bir biçimde, siyasi münasebetlerle gazetecileri amaç almak için kullanılmasından derin tasa duymaktadır. Kelam konusu durumda, Libya’da öldürülen istihbarat mensubu oldukları öne sürülen iki kişinin cenaze merasimlerini haberleştiren tüm gazeteciler, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın isim vermeden kelam ettiği ‘şehitlerin ölümü’yle ilgili kamuoyuna yaptığı açıklama ve milletvekili Ümit Özdağ’ın hayatını kaybeden bireylerin isimlerini açıklamasının akabinde araştırma yapıyorlardı. Gazeteciler, milletvekili Ümit Özdağ’ın bildirdiği isimler ile herkes için erişilebilir hale gelen açık kaynaklı içerikleri yayınladı ve gazetecilerin birçoğu hayatını kaybedenlerin tam isimlerini yayınlamamayı tercih etti.
Devletlerin tabir özgürlüğü hakkını sınırlandırabileceği az sayıda durum vardır. Ulusal güvenliği korumak bu durumlar kapsamında olsa da Ulusal Güvenlik ve Bilgi Edinme Hakkına Ait Global Prensipler (Tshwane İlkeleri), sırf “ulusal güvenlik ismine yasal bir faydanın kıymetli ölçüde ziyan görebileceğine ait somut ve tanımlanabilir bir risk” kelam konusu olduğunda bilginin açıklanmasına yönelik sonlandırmaların gerekli olabileceğini ve hatta buna emsal durumlarda dahi “açıklamadan doğan riskin, açıklamanın barındırdığı genel kamu faydasından ağır basması gerektiğini” belirtir. Mevcut durumda, gazetecilerin kamusal alanda dolanıma girmiş olan bilgileri haber yaptığı ve ölümlerin halihazırda kamuoyunun büyük ölçüde dikkatini çektiği göz önünde bulundurulduğunda, Milletlerarası Af Örgütü, bu yargılamaların gereksiz ve orantısız olduğundan büyük bir kaygı duymaktadır.
Uluslararası Af Örgütü, Türkiye yetkililerine, bu mevzuyu araştırmanın barındırdığı yüksek kamu faydasını ve gazetecilerin kamusal alanda deverana girmemiş rastgele bir içeriği yayınlamama kararını göz önünde bulundurarak, kelam konusu yargılamaların gerekli ve orantılı olup olmadığını tekrar değerlendirmeleri ve bu süreçte gazetecileri tutuksuz yargılanmak üzere özgür bırakmaları davetinde bulunmaktadır.”