Kocaeli Üniversitesi Bağlantı Fakültesi Gazetecilik Kısım Lideri Prof. Dr. Emel Baştürk Akça, Türkiye’de son periyotlarda her 5 çocuktan 1’inin “siber zorbalığa” maruz kaldığını, okul öncesinden başlayarak etik internet kullanımına dair bilinçlendirilmeye muhtaçlık olduğunu söyledi.
Kocaeli Üniversitesi Bağlantı Fakültesi Gazetecilik Kısım Lideri Prof. Dr. Emel Baştürk Akça, TÜBİTAK’ın takviyesiyle çocuklar üzerinde önemli ruhsal ve fizikî ziyana neden olan siber zorbalığın tesirlerinin araştırılması için 7 vilayette 1400 ortaokul öğrencisinin iştirakiyle anket yaptırdı. Siber zorbalık hakkında çeşitli soruların bulunduğu ankette, çalışma yapılan 7 vilayetteki 80 öğrenciyle de yüz yüze görüşülerek siber zorbalığın aksilikleri belirlenmeye çalışıldı. Hedefinin dijital ortamda yaşanan zorbalığın çocukları üzerindeki olumsuz tesirlerini belirlemek ve bu sıkıntılara dikkat çekmek olduğunu tabir eden Prof. Dr. Akça, “Siber zorbalık internet teknolojileri aracılığıyla, toplumsal medya, taşınabilir aygıtlar ya da bir grup yazışma kümeleri aracılığıyla birine karşı hakaret, tehdit ve taciz içeren iletiler göndermek üzere çok çeşitli istenmeyen davranışlar bütünüdür. Biz TÜBİTAK takviyesiyle geniş kapsamlı bir saha çalışması yürütmüştük. 7 vilayette ortaokul öğrencileriyle siber zorbalığı nasıl deneyimledikleriyle ilgili bir projemiz vardı. Bu çalışmanın sonucunda öğrencilerin yaklaşık yüzde 20’sinin siber zorbalığa maruz kaldığını gördük. Ya da öteki bir deyişle her 5 çocuktan 1 tanesi siber zorbalığa maruz kalıyor” dedi.
“SİBER ZORBALIK ORANI ANKETTE ÇIKAN ORANDAN ÇOK DAHA YÜKSEK”
Siber zorbalığa maruz kalan çocukların aile baskısı üzere çeşitli nedenlerden ötürü bunu lisana getirmediğini vurgulayan Prof. Dr. Akça, “Anketten çıkan sonuç yüzde 20 lakin benim şahsi fikrimi soracak olursanız, ‘Siber zorbalık yaşadınız mı?’ diye sorduğunuzda duyduğunuz yanıtlarla aldığınız oranlar biraz daha düşük oluyor. Türkiye’de bence bilhassa ortaokul seviyesinde öğrencilerin çok daha büyük bir oranının siber zorbalığı deneyimlediğini düşünüyorum. Yani zorba, kurban ya da seyirci konumunda siber zorbalığa maruz kalınıyor. Türkiye’de bu oranın giderek artmasından da telaş ettiğimi söyleyebilirim” diye konuştu.
“İNTERNET KULLANIMI NE KADAR FAZLAYSA, ZORBALIK ORANI O KADAR ARTIYOR”
Siber zorbalığın sırf Türkiye’de değil, Avrupa ülkelerinde de yaygın bir sorun olduğunu söyleyen Prof. Dr. Emel Baştürk Akça, şöyle konuştu:
“Dijitalleşme oranına bağlı olarak siber zorbalık oranı da artıyor. Avrupa ülkelerinde de bu durum o denli. Yani internet kullanımı ne kadar fazlaysa zorbalığı deneyimleme oranı da o kadar yükseliyor. Bilhassa çeşitli Avrupa ülkelerinde zorbalığı önlemeye yönelik Avrupa Birliği projeleri var. Mesela Danimarka zorbalığın çok yüksek olduğu ülkelerden bir tanesiydi fakat son 3-4 yıldır okul seviyelerinde yapılan çalışmalarla oranların düştüğünü görüyoruz. Yani bunun önlenemeyecek bir şey olduğunu düşünüyorum lakin okul öncesinden başlayarak etik internet kullanımına dair bilinçlendirilmeye muhtaçlığımız var. Ayrıyeten çocukların dijital ortamda kendi güvenliklerini nasıl sağlayacakları konusunda hem teknik manada hem de daha toplumsal manalarda da desteklenmeleri sağlıklı sonuçlar getiriyor.”
“DUYGUSAL DAYANAK HEM ZORBAYA, HEM KURBANA VERİLMELİ”
Siber zorbalık konusunda mağdurun yanı sıra zorbanın da incelenmesi gerektiğini belirten Prof. Dr. Akça kelamlarına şöyle devam etti:
“Siber zorbalığa maruz kalanların, yaşadıkları duygusal travmayı âlâ anlamak lazım lakin ekseriyetle okul ortamlarında yapılacak müdahaleler çok değerli. Rehberlik öğretmenleri bu bahiste yapılabilecek dayanaklar konusunda bilinçliler. Ebeveynlerin de duygusal manada çocuklarına takviye olması çok değerli. Bir tedavi demeyelim lakin hem mağdurların hem de zorbalarında duygusal manada dayanağa muhtaçlığı olduğunu belirtmem gerekiyor. Zira zorbalık yapanın da nedenini anlamak lazım. Birine kötülük yapmanın ya da hakaret etmenin de altında yatan sebepler vardır. Bilhassa çocuklar için konuşuyorum. Hasebiyle duygusal takviyenin hem zorbaya hem de kurbana verilmesi değerlidir.”
“ÇOCUKLARI KORUMAK İÇİN ADIMLAR ATMALIYIZ”
İnternet eğitiminin siber zorbalığın önlenmesi konusunda son derece kıymetli olduğunu tabir eden Prof. Dr. Akça, “Biz daima ebeveynlere, çocuklarına küçük yaştan itibaren internet kullanımı konuşunda kurallar belirlemesini tavsiye ediyoruz. Zira yaş büyüdükçe bu kuralları uygulamak çok daha zorlaşıyor. Küçük yaşta birtakım filtreler uygulayarak çocuklarımızı koruyabiliyoruz. İleri yaşlara geldiğimizde ebeveynlerin yapabileceği en değerli şey çocukların dijital ortamda yaşadıkları sıkıntıları kendileriyle açıkça paylaşabilecekleri istikametinde inanç vermeleri. Zira bizim ekseriyetle gördüğümüz hadiseler şu halde oluyor. Çocuk zorbalığa maruz kalıyor ancak anne ve babasından korktuğu ve çekindiği için paylaşamıyor. Durum bu türlü olunca da olay maalesef daha da büyüyor. Yani tehdit haline gelmeye başlıyor. O nedenle anne ve babalardan bilhassa bunu hatırlatmamız gerekiyor. Çocuğunuzla bir inanç ilgisi temin edin ve ne olursa olsun çocuğunuzu müdafaaya yönelik adımlar atacağınız konusunda çocuklarımızı inandırmalı ve bir itimat sağlamalıyız” dedi.
“10 YAŞINDAKİ ÇOCUK BİLE MARUZ KALABİLİYOR”
Prof. Dr. Emel Baştürk Akça, siber zorbalığı her yaştan insanın bilinçsiz ya da şuurlu bir biçimde uyguladığına vurgu yaparak, şöyle konuştu:
“Siber zorbalık konusu aslında hiç gündemden düşmüyor. Çeşitli durumlarla ve olaylarla tekrar karşımıza çıkıyor. Son günlerde ‘Dahi çocuk’ diye medyada gördüğümüz 10 yaşındaki bir çocuğun da aslında dijital ortamda bir siber zorbalığa maruz kaldığını biliyoruz. Hatta nefret söylemi içeren telaffuzlarla karşılaşıldı. O yüzden yalnızca ergenler birbirine zorbalık yapmıyorlar. Yetişkinlerin de bir çocuğa karşı zorbalık yaptığını görmüş olduk. Yetişkinler bunu yapıyorsa tüzel sürecin de işletilmesi gerektiğinin altını çizmek lazım. Zira dijital ortam hepimizin inanç içinde bulunabileceği bir alan olmalı.”