İstanbul Ermeni Kilisesi’nin 85’inci patriği seçilen Episkopos Sahak Maşalyan, birçok Hıristiyan din adamından farklı bir portre çiziyor. Akademik ve dini eğitim almayı sürdüren Maşalyan, etrafında entelektüel kişiliği ve eğitime olan tutkusuyla biliniyor. O denli ki, tam bir Nâzım Hikmet hayranı olan Maşalyan, gençliğinde en çok Nietzsche’nin “Böyle Buyurdu Zerdüşt” kitabını okuyan bir din adamı.
Milliyet’ten Mert İnan’ın haberine nazaran; 100’den fazla şiir kaleme alan Maşalyan, Orhan Kemal ve Orhan Pamuk’un yapıtlarının başucu kitapları olduğunu söylerken, Nâzım Hikmet’in tüm şiirlerini ezberlediğini lisana getiriyor. Maşalyan, her gün yüzlerce sayfa farklı içerik ve mevzuyu barındıran kitaplar okuyor.
“BİR KULÜBEDE DOĞDUM”
Televizyon yerine Youtube izlemeyi tercih ettiğini söyleyen Maşalyan, “Kendi meditasyonlarımda kelamsız müzik dinlemeyi seviyorum. Bilhassa de klasik müzik dinlemeyi tercih ediyorum. Kelamsız müziğin içine kendi duyularınızı koyarsınız. Uyumadan evvel kesinlikle müzik dinler ruhumu dinlendiririm” diyor. Maşalyan en büyük hasretini ise; “Kalabalık bir caddede yürümek, acıktığımda işkembeciye girmek, fark edilmemek, tabiata çıkmak ve bir kitapçıya girip kitapların ortasında kaybolmayı özledim” şeklinde özetliyor.
Babası eski elektrik kaynakçısı, annesi konut bayanı olan Maşalyan, Türkçe ve Ermenicenin yanı sıra yeterli derecede İngilizce, dini eğitimin bir modülü olarak Yunanca, Latince ve İbranice biliyor. Seçildikten sonra birinci kere Milliyet’e konuşan Patrik Maşalyan sorulara şu yanıtları verdi:
“Ailem 1955’te Sinop’tan gelip Kumkapı’ya yerleşiyor. DP periyodunda, devlet bir kolaylık sağlayıp yerleri ucuza verince, ailem Bayrampaşa’da amcamlarla birlikte bir kulübe yapıyor. Ben, o kulübede doğdum. Bayrampaşa, o tarihlerde yeni yerleşime açıldığından elektrik ve su yoktu. 8 yaşıma kadar gaz lambasının altında ders çalıştım. Mahalledeki çeşmeden su alırdık. Bahçemizde derin bir su kuyusu açınca komşularımız bizim bahçemizden su almaya gelirdi.
Balkan muhacirleriyle birlikte büyüdük. Vakit içinde Bayrampaşa gelişmeye başlayınca buradaki meskenler bedel kazandı. Konutumuzu satıp tekrar Kumkapı’ya taşındık. 1983’te rahip olmaya karar verince ailem Bakırköy Yenimahalle’ye taşındı. Ben de bu binada kalmaya başladım. İki kız kardeşim var. Evliler ve çalışmıyorlar.”
“O AN KARARIMI VERDİM”
“İTÜ Elektronik ve Haberleşme Mühendisliği’ni kazandığımda muvaffakiyet sıralamasında birinci 5 bin içerisindeydim. Her vakit düşünmeyi okumayı, seven birisi oldum. Dindar bir ailem vardı. 12 yaşında kutsal kitabı okumaya başladım. Bizim devrimiz çok politize olmuş bir gençlik devriydi. Fikri olmayan genç yoktu. Hasebiyle arayışlar, okumaların yanı sıra kutsal kitap beni hayat ideali seçmeme yönlendirdi. Üniversite yıllarımda Patrik olan Sınorhk Kalustyan ile tanışmam dönüm noktası oldu. O devirde kiliseyi daha yakından tanımaya başladım. Akşam kilisede dersler oluyordu. Ders veren rahiplerden biri ‘Ben insanları tanırım senden mühendis olmaz, senden uygun öğretmen, vaiz olur’ dedi. ‘Öldükten sonra ne olacağız’ diye sorduğunda, ‘İmanımız var, Allah’ın ellerine kalacağız’ deyince, ‘İstemez misin şimdiden Allah’ın ellerinde kal’ dedi. O an, kararımı verdim.”
“TUHAF BİR ŞEY OLDU”
“Bu konuşma insanlara kolay gelebilir lakin o sırada tuhaf bir şey oldu. Bir an ölümüme gidip geldim. Hakikat ışığının benim hayat çağrım olduğunu anladım. O hisleri sonra yakalayamadım. Aslında yaşadığım, teoride bildiklerimin ruhta açılmasıydı. Sonrasında İstanbul Üniversitesi’nde ideoloji okumaya da karar verdim. Yurt içi ve yurt dışında yıllar süren akademik ve dini eğitimlerin akabinde çiçeği burnunda bir patrik olarak sizinle konuşuyorum.
Patrik seçimlerinden sonra 12 yıllık mahrumiyet sona erdi. Her sistemin olmazsa olmazları vardır. Bizim patriğimiz vardı, komadaydı lakin ismi patrikti. Merhum patriğimiz nefes aldığından patrik seçemiyorduk. 12 yıl patriksiz cemaat olarak yönetilmeye çalışıldık. Bu bir mahrumiyetti. Bir dükkanı bile başsız yönetemezsiniz. Meseleler birikti. Birtakım problemler vardır, vekil çözemez. 12 yılda jenerasyonlar kaybettik. Patrik görmeden büyüyen çocuklar oldu. Düşünün ki, 12 yıl boyunca Cumhurbaşkanı, Diyanet İşleri Lideri yahut İçişleri Bakanı yerine, vekili yönetmeye çalışıyor. Hukukî kişilik sorunu da seçimlerin aksamasına yol açtı. Uzun müddet ne devlet, ne bizimkiler bilemez durumdaydı.
“TOPLAM 80 BİNİ GEÇMEZ”
Kendi örgütlenmemizi sağlayamazsak boğuluruz. Yılda 12 doğuma karşı 26 mevt gerçekleşiyor. Cemaatimizin sayısı gitgide azalıyor. Bundan sonra cemaatimizi daha derli toplu hale getirecek bir üst çatının yasal çerçevesi için çalışacağız. Biz bu ülke için kıymetli bir azınlığız. Devlet katında her vakit pahalı olduğumuz söyleniyor. Bu ülkenin sadık vatandaşları olarak Türkiye’ye katkı sunmaya devam edeceğiz. Lakin sıkıntılarımız varken yok diyemeyiz.”
İslam coğrafyasında en az Hıristiyan barındıran ülke Türkiye. Kültürel, dilsel zenginliği kaybetmek de fakirleşmedir. İslamofobinin yanlışlığını konuştuğumuz üzere, Hristiyan fobisini de konuşmamız lazım. 100 yıl evvel olanlar olmuş bitmiş. Gayrimüslimler artık beşinci kol değil, her vakit olduğu üzere sadık vatandaşlar.
“İSİM TARTIŞMASI ‘ŞAHİN’LE KAPANDI”
Patrik Maşalyan, isminin Şahin Maşalı’dan, Sahak Maşalyan’a dönüşümünü ise şöyle anlattı: “Bir dedemin ismi Bedros, başkasının ismi Garebet’ti. Doğduğumda isim tartışması yaşıyorlar. Adımın Bedros mu, Garebet mi olsun tartışması ortasında, ninem devreye giriyor. ‘Öyle bir isim verin ki, Ermeniliğinin üzerine bunu yük olarak taşımasın’ diyor.
Şahin ismini, Ermeniler de kullanır. Farsçadır ve şahın kuşu manasına gelir. Şahin isminin yararını gördüm. Vaftiz olunca Şahan ismini almışım. İsmim nüfusta Şahin Maşalı olarak kayıtlı. Manevî ismim Sahak Maşalyan. Sahak aslında İshak yani İbrahim’in oğlu. Manası ise Allah güldürdü demek. Ermenicede soy isimlere ‘yan’ eki eklenir. ‘Yan’ eki oğlu manasındadır. Soyadım da Manevî olarak Ermeniceye çevrildi.
“NÂZIM HİKMET GENÇLİK İDOLÜM”
Nâzım Hikmet gençliğimizde idollerden biriydi. İTÜ’de herkes solcuydu. Nâzım’dan şiirler okunurdu. 200’den fazla şiir ezberledim. Kendim de şiirler yazmaya başladım. 100’den fazla şiirim var lakin yayınlamadım. Gençliğimde Nietzsche okurdum. Nietzsche allaha inanmasa da kendi yolunda idealist biri. Hayatta karşıtlarınızı anlayarak ilerlersiniz. Akıl diyalektikle gelişiyor.
Kutsal kitaptan sonra en çok okuduğum kitap ‘Böyle Buyurdu Zerdüşt’tür. Hermann Hesse’nin Sidartası’nı 20 sefer okudum. Orhan Kemal, Orhan Pamuk başucu kitaplarım oldu. Kendi meditasyonlarımda kelamsız müzik dinlemeyi seviyorum. Bilhassa de klasik müzik dinlemeyi tercih ediyorum. Kelamsız müziğin içine kendi duyularınızı koyarsınız. Uyumadan evvel kesinlikle müzik dinler ruhumu dinlendiririm.”
“YOUTUBE İZLİYORUM”
“Televizyon izlemem. Çok vakit alıyor ve insanları etkiliyor. Bilgisayarım, internetim ruhuma çok daha uygun. YouTube’u çok izliyorum. Sonsuz imkan sağlıyor. Önemli hususlarda size referans veriyor. Bir din adamının bugünlerde en çok ilgisini çeken mevzu gelecek olmalı. Değişen dünyada globalleşme insanları sürüklüyor. Robotlaşıyoruz ve yapay zekâ denilen periyot belirsizlik içeriyor. Kimse freni olmayan otomobile kimse binmek istemez. Dinlerin vazifesi fren olmaktır. Muhafazakâr olmak istikrar ögesidir fakat yalnızca muhafazakâr olanlarla yahut tam zıddı yalnızca, ilerici olanlarla medeniyet kuramayız. Beşerler büyük bir yalnızlık yaşıyorlar.”
PATRİK MAŞALYAN KİMDİR
Patrik Sahak Maşalyan, 17 Mart 1962’de İstanbul doğdu. Ailesi tarafından Şahin Maşalı ismi verildi fakat 1992’de ruhaniliğe adım atınca Sahak Maşalyan ismiyle kutsandı. Tevfik Kut İlkokulu, Gedikpaşa Ortaokulu ve Bakırköy Lisesi’nde eğitimini tamamlayan Maşalyan, 1979’da İTÜ Elektronik ve Haberleşme Mühendisliği’ni kazandı. 1982 yılında rahip olmaya karar verince, İTÜ’den ayrıldı. 1983’te İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi İdeoloji Bölümü’ni kazanan Maşalyan 1987’de bu kısımdan mezun oldu.
Vatani vazifesini 1988-1989’da Kağıthane ve Tatvan’da tamamlarken, akabinde Londra’daki, Belçika Leuven Üniversitesi’nin programlarını izleyen Allen Hall Koleji’nde teoloji eğitimi aldı. 1994’de Londra Ermeni Kilisesi’nde bir müddet diyakoz papaz yardımcısı olarak misyon yapan Maşalyan, akabinde 3 yıl Kudüs’te eğitim aldı. 1997-1999 yılları ortasında Master çalışmalarını, Dublin’deki Milltown İdeoloji ve Teoloji Enstitüsü’nde yürüten Ermeni din başkanı, tezini 2000 yılında tamamladı. 1999-2005 yıllları boyunca İstanbul Kınalıada, Kumkapı Dışı Surp Harutyun, Gedikpaşa ve Galata kiliselerinde manevilik ve vaizlik vazifelerini yürüten Maşalyan, Manevî Kurul’un Lider yardımcılığına yükseldi.
2005-2011 devri boyunca Ermenistan’da Kevorkyan Teoloji Akademisi’nde; öğretim üyeliği, dekan yardımcılığı ile 3 yıl boyunca dekanlık misyonlarını yürüten Maşalyan, 2011’de İstanbul’a geri döndü. Episkopos Sahak Maşalyan, 4 Temmuz 2019 tarihinde Patrik Kaymakamı seçilirken, geçtiğimiz çarşamba günü de 85’inci patrik seçildi.