Ayşegül Yüksel’in hazırladığı, usta tiyatrocu Genco Erkal’ın sanat hayatının anlatıldığı “Genco Erkal’ın Dostlar Tiyatrosu Serüveni” Kırmızı Kedi Yayınevi’nden çıktı.
Meslek hayatında 60 yılı geride bırakan Genco Erkal ve kurucusu olduğu Dostlar Tiyatrosu sahnelediği oyunlar ile Türkiye’nin 50 yılına tanıklık etti. Ayşegül Yüksel bu çalışması ile, Erkal ve Dostlar Tiyatrosu’nun kıssasını ele aldı.
Kitabın “Bir Mecnunun Hatıra Defteri ile başlayan AST oyunculuğu” başlıklı kısmında, Türkiye’de birinci sefer oynanacak olan, Nikolay Gogol’un yazıp Sylvie Luneau ve Roger Coggio’nun oyunlaştırdığı Bir Meczubun Hatıra Defteri’nin nasıl sahnelendiği anlatıldı.
Bu kısımda Genco Erkal, birinci “deli” tecrübesi için nasıl çalıştığını anlattı. Erkal, oyunu okur okumaz çok etkilendiğini ve rolüne hazırlanmak için fırsat buldukça Bakırköy Akıl Hastanesi’nde ve Ankara psikiyatri kliniğinde mevzuyla ilgili incelemelerde bulunduğunu söz etti.
İşte “Bir Meczubun Hatıra Defteri ile başlayan AST oyunculuğu” başlıklı kısımda anlatılanlar:
“Ankara Sanat Tiyatrosu üçüncü yılındadır ve Arena Tiyatrosu’ndan sonra Ankara’ya gelen Asaf Çiyiltepe ve arkadaşlarının emeğiyle kurulup başşehrin ‘en özel’ özel tiyatrosu olmuştur; çabucak hepsi Türkiye’de birinci kere oynanan yapıtlar bu toplulukta arka arda sunulmaktadır. Daha evvel Çiyiltepe’nin, kendilerine katılmasını önerdiği, lakin İstanbul’dan ayrılmak istemeyen Genco Erkal’ın pek sıcak bakmadığı AST oyunculuğu için Ankara’daki askerlik vazifesi yeni bir mümkünlük yaratmıştır. Sanatçı, Altındağ Mahallesi Çinçin Bağları’ndaki ilkokulda sabahları ders yapıp, akşamları tiyatro dünyasıyla buluşacaktır.”
“TÜRKİYE’DE SAHNELENEN BİRİNCİ TEK KİŞİLİK OYUN”
“Erkal’ın elinde Nikolay Gogol’un yazıp Sylvie Luneau ve Roger Coggio’nun oyunlaştırdığı, tiyatrodan arkadaşı Birkan Özdemir’in yurtdışından Fransızcasını getirdiği Bir Meczubun Hatıra Defteri vardır. Yurtdışında yaşayan ve oyunu çevirirken Genco tarafından oynanmasını düşleyen Coşkun Tunçtan’la oyunun çeviri hakkının alınması basamağında tanışırlar. Bu metin, Türkiye’de sahnelenen birinci tek kişilik oyun olacaktır. Genco hem oyunu sahnelemeyi hem de tek oyun şahsı Poprişçin’i oynamayı düşünmektedir. Bu ortada Devlet Tiyatroları genel müdürü Cüneyt Gökçer de genç sanatçıyı takımına almak istemektedir. Ne ki, Gökçer’in, Meczup oyunundan kelam edildiği vakit, bir sanatkarın Devlet Tiyatroları’nda istediği rolü oynayamayacağını, sırf görevlendirildiği rolü çalışabileceğini söylemesi Genco’yu o kurumda özgürce tiyatro yapamayacağı kanısına yöneltir.
Genco, 1965-66 periyodunda AST seyircisiyle buluşarak Türkiye prömiyerini yapan birinci Meczup tecrübesini şöyle anlatıyor:
‘Oyunu okur okumaz vuruldum. Gogol’ün tıpkı isimli uzun hikayesinden uyarlanmış tek kişilik bir oyundu. Yıl 1965 ve o vakte kadar ülkemizde tek kişilik oyun kavramı işitilmiş değildi. Oyundan Ankara Sanat Tiyatrosu’nun kurucusu ve sanat direktörü dostum Asaf Çiyiltepe’ye kelam ettim. ‘Hemen yarın başla provalara’ dedi.
Ben bir yandan sabah okulda birinci sınıfları okutmaya, öğlenden sonraları da provaya başlıyorum. Ortada fırsat buldukça Bakırköy Akıl Hastanesi’nde ve Ankara psikiyatri kliniğinde hususla ilgili incelemelerde bulunuyorum. Hocalarla, hastalarla konuşuyorum. Bu ortada İstanbul Üniversitesi Psikoloji Bölümü’nde tek dersten beklemeli öğrenci olduğumu da söyleyeyim.”
“CAHİL HAMASETİ İŞTE”
“Oyun şiddetli, kolay kolay üstesinden gelinecek bir metin değil. 27 yaşındayım. Tiyatro etraflarını bir merak sardı, ileri geri konuşuluyor. Son derece moral bozucu bir durum. Bu adam ne yapıyor? Rezil olacak. Tek kişilik tiyatroymuş. Nasıl yani? Olur mu o denli şey filan. Bilgisiz yüreği işte. Gençlik. Balıklama atlıyorum. Bugün olsa tahminen de cüret edemezdim.
Ama oyuna inanıyorum, onu uygun anladığımı düşünüyorum ve ben bunu beceririm diyorum. İkinci mesleğim olan psikologluk da çok işe yaradı olağan. Daha sonraki yıllarda öbür yorumlar da gelecek lakin burada oyuna bir klinik psikoloğu olarak yaklaşıyorum. Tipik bir paranoya yüklü şizofreni olayı bu. Muharrir giderek tırmanan hastalığın evrelerini adım adım izliyor, bunu hem dramatik hem de mizahçı bir anlatımla aktarıyor. Birebir vakitte hüzünlü ve şiirsel. Uzatmayalım, oyunun başladığı gece kıyamet koptu. O geceki alkışları unutamam. Bir iki gün içinde bir aylık biletler bitti. Övgü dolu tenkitler, mükafatlar vb…”