Dünya gazetesi muharriri Alaattin Aktaş, “Vatandaş dövizden TL'ye dönme konusunda kimseyi dinlemiyor” başlıklı dikkat çeken bir yazı kaleme aldı. Aktaş yazısında, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın “dövizden TL’ye dönün” davetine karşılık, “Bu yılın kasım ayı sonuna geldik; 100 liralık TL cinsi mevduata karşılık artık tam 94 liralık döviz hesabı var” tabirlerini kullandı.
Alaattin Aktaş’ın bahisle ilgili yazısı şöyle:
“Cumhurbaşkanı Erdoğan bir sefer daha vatandaşı ellerindeki dövizi satıp TL’ye dönmeye çağırdı. ‘Bir kere daha’ diyoruz, zira bu davetler muhakkak dönemlerle adeta daima tekrarlanıyor.
Ama davet yapılmakla kalınıyor; sonuç sıfır!
Vatandaş dövizden TL’ye dönmediği üzere tam bilakis her geçen gün döviz cinsinden tasarrufa daha çok ilgi gösteriyor.
Yurt içi yerleşiklerin 2012 yılı sonundan bu yılın kasım ayı sonuna kadarki devirde mevduat bankalarında tuttukları Türk Lirası ve dolar cinsinden olan hesaplarına baktık.
Tablo farklı, tablo davetlerin karşılık bulmadığını gösteriyor…
2012 yılı sonunda bankalarda yurt içi yerleşiklere ilişkin her 100 liralık Türk Lirası cinsi mevduata karşılık 43 liralık döviz cinsi mevduat bulunuyordu.
Oran yıldan yıla süratle büyüdü. Bu yılın kasım ayı sonuna geldik; 100 liralık TL cinsi mevduata karşılık artık tam 94 liralık döviz hesabı var.
TOPLAMDA DÖVİZ HESABI DAHA FAZLA
Bir kere daha vurgulayalım; bu meblağlar yurt içi yerleşiklerin mevduat bankalarındaki hesaplarına nazaran olan durumu gösteriyor.
Katılım bankaları ve yurt dışı yerleşikler de hesaba katıldığında döviz hesaplarının toplamı TL cinsi hesapları aşıyor.
Kasım sonu prestijiyle TL cinsi hesap toplamı 1 trilyon 179 milyar lira, döviz cinsi hesaplar ise 1 trilyon 235 milyar lira seviyesinde bulunuyor. Yani toplamda her 100 liralık TL cinsi mevduata karşılık 105 liralık döviz cinsi mevduat var.
YASTIK ALTINI HİÇ BİLMİYORUZ
Bankalardaki hesaplar vatandaşın dövize olan ilgisinin genel olarak arttığını gösteriyor. Dövizin çok yükseldiği periyotlarda döviz tevdiat hesabı bakiyesinde azalma yaşandığı da dikkati çekiyor.
Bu bahisteki en düzgün örnek geçen yıl. 2018 yılında dövizin çok süratli yükselmesi hesaplarda azalma sonucunu doğurdu. Vatandaş kur çok yükseldiğinde dövizinin bir kısmını satıp karı cebine koymayı tercih ediyor.
Bu yıla bakıyoruz; geçen yıl sonundan kasım sonuna kadarki on bir ayda bankalardaki döviz tevdiat hesapları yüzde 18 oranında yaklaşık 27 milyar dolar artmış.
Bu fiyat ve oran, görebildiğimiz pahalar.
Bir de ölçüsü konusunda kimsenin iddia yürütemediği hesaplar var. Yastık altındaki hesaplar…
Vatandaş konutunda yastık altında ya da kasasında ne kadar döviz birikimine sahip, bu hususta kimse rastgele bir fiyat ortaya koyabilecek durumda değil.
VATANDAŞ DAİMA TETİKTE VE İKTİSADA İNANÇ DUYMUYOR
Türkiye iktisadı niçin iki ya da euroyu da katarsak üç paraya sahip bir iktisat durumuna geldi?
Niye ulusal paramız ikinci planda kaldı?
Ne oldu da birçok kentimizde gayrimenkullerin fiyatı TL olarak değil de dolar ya da euro olarak tabir edilmeye başlandı?
Çünkü adeta genlerimize işlemiş bir algı var. Dövizin her an tırmanıp gideceğini bekliyoruz, yani TL’ye güvenmiyoruz.
Ayrıca açıklanan enflasyonun gerçek fiyat değişimini ölçtüğüne inanmadığımız için fiyatı sabitlemeyi, ancak döviz cinsinden sabitlemeyi tercih ediyoruz.
Şimdi “Ama bakın döviz uzun müddettir yatay, bu algı artık kırılmalı” diyenler olabilir.
İyi hoş de döviz daima yükseliyor olsaydı aslında artık neredeyse eşitlenmiş olan TL-döviz mevduatında istikrar çok baskın biçimde DTH lehine bozulurdu.
Dövizde o denli daima ani yükselme olmaz ki. Birkaç yılda bir vurup geçen tırmanışlar bile kâfi, yetiyor esasen. Bu beklenti de dövizden vazgeçilmesini önlüyor işte.
Ayrıca evvel kamunun aynaya bakması gerekiyor galiba…
Vatandaşa daima olarak “TL’ye güvenin” diyoruz demesine lakin kamunun TL olarak yapılabilecek bir dizi ihalesi döviz cinsinden gerçekleştiriliyor.
Zaten bir ucubeye ve sömürüye dönüşen kimi garantiler döviz cinsinden veriliyor.
Devlet iş yaptırdığı firmaya karşı bile ulusal paramızı kabul ettirememişken vatandaştan ulusal paraya inanç duyması isteniyor.
Bu istekler de vatandaşın bir kulağından girip bir kulağından çıkıp gidiyor…”