Türkiye'de son iki yılda elektriğe arka arda yapılan artırımlar ve faturaya yansıyan ek bedeller sık sık tartışmaya yol açıyor. Bilhassa de 2019 yılındaki lokal seçimler ve tekrarlanan İstanbul Büyükşehir Belediye seçimleri sonrası birbirini izleyen artırımlarla pahalılaşan elektriğin santral maliyeti, faturaya yansıyandan çok daha düşük.
Elektrikte santralden çıkış fiyatları kilovat başına 35-40 kuruş düzeyinde seyrederken, dağıtım bedeli, vergi ve katkılar eklendikten sonra tüketiciye yaklaşık 70 kuruşa ulaşıyor. Öbür bir söz ile santralden tüketiciye ulaşana kadar elektrik fiyatları ikiye katlanıyor.
“KAR SAYILARINI KOYUYOR”
DW Türkçe'den S. Recep Oktay ise fiyatların nasıl katlandığını uzmanlarla konuştu.
Olgun Sakarya, “Elektrik şirketleri özgür piyasadan, ikili mutabakatlardan ve Elektrik Üretim Anonim Şirketi'nden elektrik temin ettikten sonra ortalama bir fiyat çıkarıyor. Sonrasında bunun üzerine şirketler kâr sayılarını koyuyor” diye belirtti.
Elektrik Mühendisleri Odası Güç Ünite Koordinatörü olan Sakarya, tüm bunlardan sonra ortaya yaklaşık 35-40 kuruşluk ortak perakende satış fiyatının çıktığını belirtiyor. Buna yaklaşık ortalama 10-12 kuruşluk bir dağıtım bedeli eklendiğini söyleyen uzman, “Vergi, katkılar ve başka bedeller de üzerine konunca tüketiciye ulaşan ünite fiyat 70 kuruş düzeylerini buluyor” diye açıkladı.
ÖZELLEŞTİRMENİN YÜKÜ TÜKETİCİYE BİNİYOR
Elektrik piyasasını takip eden uzmanların değerlendirmelerine nazaran, elektrik şirketlerinin özelleştirilmesinden sonra maliyetlerin tüketiciye yansıtıldığı görülüyor.
Enerji Ticaret Derneği Lideri Burak Kuyan, özelleştirme sonrası elektrik şirketlerinin değerli yatırımlar yaptığını, bu yatırımların çıkması için de paraya muhtaçlık duyduklarını belirtiyor. Kuyan, hasebiyle maliyetlerin tüketicilere de yansıtıldığına dikkat çekiyor.
Olgun Sakarya da son devirde tüketicilere maliyetlerin yansıması konusunda elektrik şirketlerinin devlet tarafından kollanmasının tesiri olduğunu vurguluyor.
Sakarya, “Tarifelerde kimi aylar dağıtım bedelleri birtakım aylarda güç fiyatları artış gösteriyor. 'Zam yapmadık' dedikleri aylarda bu fiyatlarla oynandığı görülüyor. Dağıtımın elbette ki bir maliyeti var. Buna itiraz etmiyoruz. Lakin dağıtım bedelleri bazen 10 kuruş bazen 30 kuruş oluyor. Burada bir oynaklık görüyoruz. Bu ayarlamalarla özelleştirme sonrası sermaye sahiplerinin kollanmaya çalışıldığını görüyoruz” değerlendirmesini yaptı.
100 LİRALIK FATURA BİR YILDA KAÇ PARAYA YÜKSELDİ
Elektrikte bilhassa 2019 seçimleri sonrasında artırımlar birbirini takip etmişti. 2019 Haziran’daki İstanbul seçimlerinin akabinde Temmuz’da ve Ekim’de elektrik fiyatlarına yüzde 15’er artırım yapılmıştı.
2018 yılının Ağustos ayından bu yana ise elektrikte 5 sefer artırım haberi geldi. 2018’in Ağustos ayından bu yana elektrik fiyatlarındaki yıllık artış oranı tüketici fiyatlarındaki artış oranını geride bıraktı. Türkiye İstatistik Kurumu datalarına nazaran 2019’un Ocak ayında tüketicilerin 100 liralık elektrik faturası 2020 yılının Ocak ayında 132 liraya yükseldi.
Ağustos 2018’den bu yana daha çok artırımlarla karşı karşıya kalan tüketici yalnızca bir defa indirim haberi aldı. Olgun Sakarya’ya nazaran elektrikte indirimlerin tüketiciye yansıması konusunda da meseleler bulunuyor. Sakarya, güç piyasasını düzenleyen kurum olan Güç Piyasası Düzenleme Kurumu’nun, tamamı devlete ilişkin olan Elektrik Üretim AŞ’nin yaptığı artırımları münasebet göstererek artırım yaptığını, lakin Elektrik Üretim AŞ’nin indirimlerinin tüketiciye yansıtılmadığını belirtti.
EPDK’dan son gelen açıklamalar 2020 yılının birinci 3 ayında elektrik faturalarına artırım yapılmayacağı istikametindeydi. Güç Piyasası Düzenleme Kurumu Lideri Mustafa Yılmaz, “2020 yılı Ocak- Şubat- Mart aylarına yönelik rastgele bir fiyat artışı kelam konusu değildir” tabirlerini kullanmıştı.