Efsane Cuma haftasındaki birtakım manzaralar “tüketim çılgınlığı” olarak nitelendirildi ve toplumsal medyada popülerleşti. Halbuki halkın geniş kısımları için “tüketim çılgınlığı” bir efsaneden ibaret. İndirimler zannedildiği üzere yalnızca lüks tüketimi teşvik etmiyor. Karanlık tabloya nazaran halkın geniş kısımları zarurî gereksinimleri için indirim devrini bekliyor.
Gittigidiyor.com’a nazaran bu hafta en çok bebek bezine para harcandı. Gelir dağılımı gitgide bozulan ülkede fakir bölümler ile zenginin tüketim alışkanlıkları sert formda ayrılıyor. 2018’de nüfusun en fakir yüzde 20’si besin ve ayakkabı harcamalarının yüzde 7,7’sini gerçekleştirdi. En varlıklı yüzde 20 içinse bu oran yüzde 38.
BirGün’den Ozan Gündoğdu; Efsane Cuma ile nüfusun fakir yarısının giysi ve ayakkabı harcamalarına mercek tuttu…
TÜKETİM ÇILGINLIĞI ANCAK KİMİN İÇİN?
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) hane halkı tüketim harcamaları çalışmasına nazaran nüfusun en fakir yüzde 20’si harcamalarının yalnızca yüzde 3,1’ini giysi ve ayakkabıya ayırıyor. Gelir yükseldikçe giysi ve ayakkabıya ayrılan bu oran da yükseliyor. En fakir için yüzde 3,1 olan harcama hissesi en zenginler için yüzde 4,9. Münasebetiyle giysi ve ayakkabı üzere mecburî sayılan bir mala ait fakirlerin indirim kovalaması doğal. Pekala bu küme toplamda giysi ve ayakkabıya ne kadar para harcadı? TÜİK bilgilerine nazaran nüfusun en fakir yüzde 20’si 2018’de giysi ve ayakkabıya 634 milyon lira para harcadı. Harcanan meblağ enflasyon nedeniyle 2003’te harcanandan 10 kat daha fazla. Lakin hâlâ nüfusun en varlıklı yüzde 20’si için giysi ve ayakkabı harcaması 1 milyar 727 milyon lira ile en fakirlerin 2,7 katı. Diğer bir sözle tüketim çılgınlığı sözü nüfusun fakirleri için gerçek görünmüyor.
ZENGİN DE GİYİNİYOR, FAKİR DA…
Giyim ve ayakkabıya toplam 100 lira harcansaydı, bu 100 liranın
– 7,7 lirasını; en fakir yüzde 20’lik kesim
– 12,9 lirasını; ikinci en fakir yüzde 20’lik kesim
– 17,1 lirasını; orta gelir sahibi kesim
– 24,4 lirasını; ikinci en varlıklı yüzde 20’lik kesim
– 38 lirasını; en güçlü yüzde 20’lik kesim harcayacaktı
EN FAKİRİN GELİRİ 5 YILDA YÜZDE 69 ARTTI AMA…
Nüfusun en fakir yüzde 20’si için giysi ve ayakkabıya ayrılan para zarurî gereksinimlerini karşılamaktan öte değil. Bu küme 2014’te hane başına 1407 lira gelir sahibiyken 2018’de geliri 2390 lira oldu. Öbür bir tabirle nüfusun en fakir yüzde 20’sinin geliri 2014-2018 ortası 5 yılda yüzde 69 oranında artmış durumda. Pekala bu artış gerçek mi? Bu soruya yanıt vermek için en önemli mal ve hizmetlere gelen artırım oranlarıyla gelirdeki artış oranını kıyaslamakta yarar var. Bu küme yüzde 69’luk gelir artışına karşılık 2014 ocak ayı ile 2018 aralık ayı ortasında çok daha yüksek artırım oranlarıyla çaba etmek zorunda kaldı. Böylelikle geliri içindeki harcamalarını şekillendirdi.
En fakir yüzde 20’nin geliri 2014’ten 2018’e dek yüzde 69 arttı. Pekala ya tüketimi mecburî eserler ne kadar pahalılaştı? 2014 ocak ayından 2018 aralık ayına dek yaşanan pahalılaşma şu formda;
1- ET: yüzde 81,9
2- BALIK: yüzde 83,2
3- SÜT, PEYNİR, YUMURTA: yüzde 83,7
4- KATI ve SIVI YAĞLAR: yüzde 102
5- SEBZELER: yüzde 116
Görüldüğü üzere fakirler alım güçlerini zarurî masraflar karşısında ilgili periyotta kaybetti. Böylelikle fakir gelir kümeleri için besinin hissesi giderek arttı ve giysi kuşamın hissesi azaldı. 3 ayda bir çıkılan giysi alışverişi böylelikle giderek seyreldi. Pekala giysi ve ayakkabıda birebir devirdeki artırım oranları ne kadar oldu? Bunun için TÜİK enflasyon sepetine mercek tuttuk, 2014 başından 2018 sonuna dek yaşanan pahalılaşma şu formda;
1- ERKEK GRUP ELBİSE: yüzde 104
2- ERKEK EŞOFMAN: yüzde 114
3- ERKEK İÇ ÇAMAŞIRI: yüzde 117
4- BAYAN EŞOFMAN: yüzde 110
5- BAYAN SPOR AYAKKABI: yüzde 111
6- ERKEK SPOR AYAKKABI: yüzde 121
7- ÇOCUK SPOR AYAKKABI: yüzde 89
8- ÇOCUK İÇ ÇAMAŞIRI: yüzde 93
Başka bir sözle en fakirin geliri yüzde 69 artarken gerek zarurî besin harcamaları karşısında gerekse giysi ve ayakkabı karşısında fakirin alım gücü eridi.
YOKSULUN GİYSİ KUŞAMI GİTGİDE ZORLAŞIYOR
TÜİK bilgilerine nazaran nüfusun en fakir yüzde 20’si 2014 yılında hane halkı başına 1407 lira gelir elde ediyordu. 2018’e gelindiğinde ise bu fiyat 2390 liraya çıkmıştı. Pekala fakir kişi bu gelirleriyle ne kadar mal edinebiliyordu? TÜİK’in açıkladığı ortalama fiyatlarla fakirin giysi ve ayakkabıdaki alım gücüne mercek tuttu.