Kırmızı Kedi Yayınevi tarafından, koronavirüsten korunma formüllerini anlatan “Covid-19’un Önlenmesi ve Denetimi Hakkında Öneriler” başlıklı kitapçık, Çin İstanbul Başkonsolosluğu’nun da takviyesiyle Türkçe’ye kazandırıldı.
Yiting Xing, Yue Wu, Yunzei Liu ve Fatmagül Kalay tarafında çevirisi yapılan kitapçık, Fudan Üniversitesi Huashan Hastanesi Enfeksiyon Kısım Lideri Prof. Dr. Wenhong Zhang’ın kaleme alındı.
Zhang, Şanghay’da Covid-19 uzmanlarından oluşmuş Tedavi Kümesi Başkanı… Birebir vakitte Hong Kong Üniversitesi, Harvard Üniversitesi Tıp Enstitüsü ve Chicago Devlet Üniversitesi Mikrobiyoloji Enstitüsü’nde konuk öğretim üyesi.
“Maske nasıl kullanılmalı?”, “Evcil hayvanlar aracılığıyla virüs bulaşır mı?”, “Covid-19 testi olumlu çıkan kişi konutta nasıl izole edilmeli?”, “Salgın sürecinde iş hayatında nelere dikkat edilmeli” üzere sorulara karşılık veren kitapçığın öne çıkan başlıkları şu formda:
MASKE KULLANIMI
Eğer sıhhat çalışanı yahut hastanede vazifeli değilseniz tek kullanımlık tıbbi cerrahi maskenin kâfi olduğu tabir edilen kitapçıkta maske kullanımı şu halde özetlendi:
a- “Burun klipsini, metal/plastik dış yüzeyi dışarı bakacak halde (veya aşağı yanlışsız katlanacak şekilde) yerleştirin.
b- Katlı kısmı ağzınızı, burnunuzu ve alt çenenizi kaplayacak formda genişletin.
c- Maske burun köprüsünü kapatana kadar parmak uçlarınızla metal burun klipsinin ortasından her iki ucuna yavaşça içeri yanlışsız bastırın.
d- Maskenin kenarlarını yüzünüze tam oturacak biçimde ayarlayın. Standart bir tıbbi cerrahi maske 3 katlıdır: Dışı suya güçlü katlar, damlacıkların maskeye girmesini önler, filtre katmanı ortadadır ve burun ve ağzınıza yakın iç kat nem emilimi için kullanılır.
Aynı vakitte kitapçıkta şayet, teşhis edilmiş yahut şüphelenilen hastalarla temasta bulunulmamışsa paklığına nazaran maskelerin daha uzun müddet yahut tekrar kullanılabileceği belirtildi.”
EVCİL HAYVANLAR VE COVID-19
Kedi, köpek üzere evcil hayvanların Covid-19 ile enfekte olabileceğine dair bir delil olmadığına dikkat çekilen araştırmada raporun evcil hayvanlar kısmı şöyle:
“Evcil hayvanlarla temastan sonra elleri sabunlu suyla yıkamak, evcil hayvanlardan insanlara yaygın olarak bulaşabilen E.Coli ve Salmonella üzere bakterilerin ve öteki yaygın bakterilerin yayılmasını kıymetli ölçüde azaltabilir. Birçok evcil hayvan çeşidi vardır. Kökeni bilinmeyen hayvanların, bilhassa de yırtıcı hayvanların evcil hayvan olarak yetiştirilmesi önerilmez. Kedi ve köpek üzere evcil hayvanlardan virüs bulaşmaz fakat salgın periyodunda, kuşkulu virüs hadiseleriyle temas ederse evcil hayvanınızı karantinaya almanızda yarar var.”
DIŞARI ÇIKARKEN NELERE DİKKAT EDİLMELİ
Kitapçıkta, “Dışarı çıkıldığında toplu taşıma araçlarıyla değil; yürüyerek, mümkün olduğunca bisiklet yahut özel araç kullanımı tercih edilmeli” denildi:
“Ateş, öksürük ve başka kuşkulu belirtileri olan şahıslarla temastan kaçının. Bu türlü biriyle karşılaşırsanız aranızda bir metreden fazla bir aralık olmalı. Öksürme ve hapşırma esnasında ağzınızı ve burnunuzu mendille/peçeteyle yahut kolunuzun iç kısmıyla kapatın. Halka açık yerlerde ortak kullanılan eşyalara ve aletlere dokunmaktan kaçının. Burnunuza, ağzınıza ve gözlerinize kirli ellerle dokunmayın. Ellerinizi sık sık yıkayın ve ayrıyeten konutunuzda alkollü dezenfektanlar yahut alkollü dezenfektan mendilleri bulundurun. Salgın periyodunda çeşitli kalabalık etkinliklere yahut toplantılara katılmayın.
Eve döndüğünüzde ceketinizi kapının önüne (veya havalandırılan bir yere) asın, maskenizi çıkarın, ellerinizi yıkayın, uykudan evvel duş almak yerine konuta döndükten çabucak sonra duş alın. Bu tedbirleri aldıysanız, yeni tip Koronavirüs ile enfekte olma olasılığınız çok düşük olacaktır. Ceketinizi kapının makul bir yerine asın ve pak kıyafetlerden uzak tutun. Rastgele bir hastayla temas etmeden, virüsün ceketinizin yüzeyinde kalma mümkünlüğü çok azdır. Lakin çok ölçüde toza bulaşmış olması nedeniyle ceketinizi yatak odanıza getirmemelisiniz.”
KORONAVİRÜS GÜNLERİNDE İŞ HAYATI
Enfeksiyon riski varsa iş yerinde maske takılması gerektiği belirtilen kitapçıkta çalışma ortamının temizliğinin ehemmiyeti ise şöyle vurgulandı:
“Çalışma ortamınızın pak ve hijyenik olduğundan emin olun ve iç yer havalandırması yapın. Enfeksiyon riski olup olmadığından emin değilseniz ofiste maske takmalısınız. Salgın sürecinde merkezi klima sisteminin kullanımını azaltın yahut durdurun. Klimanın açılması gerektiğinde, lütfen egzoz fanlarıyla birlikte çalıştırın. Ayrıyeten klimaları nizamlı olarak temizlemelisiniz. Pencere ve kapıları sistemli olarak açarak ortamı havalandırın. Ofis aygıtlarını, kapı kollarını vb. dezenfekte etmek için tertipli olarak dezenfektan kullanın. El hijyenine dikkat edin. Ofisinizdeki musluk, el sabunu, peçete yahut el kurutma makineleri kullanımına ihtimam gösterin. Ateş, halsizlik, kuru öksürük ve göğüs sorunu üzere belirtiler ortaya çıkarsa müsaadeye ayrılmalı ve durumunuza nazaran vaktinde tıbbi yardım almalısınız. Birebir vakitte toplantılarda maske takılmalı, toplantı mühleti kısıtlanmalıdır. Servis araçları ise dezenfekte edilmedir.”
MARKETTEN ALINAN ESERLER, MESKENE GELEN KARGOLAR…
Günlük hayatta sıklıkla akıllara gelen “Marketlerden satın alınan eserlerin dezenfekte edilmesi gerekiyor mu” üzere sorulara da yanıt veren Prof. Wenhon, durumu şöyle anlattı:
“Marketten gelen eserleri dezenfekte etmenize gerek yoktur. Ellerinizi sık sık yıkamanız kafidir. Koronavirüs bulaşmış objelere ellerinizle dokunmanız ve sonra da ellerinizle gözlerinize, ağzınıza ve burnunuza dokunmanız dolaylı temas bulaşmasına neden olabilir. SARS-CoV-2’nin canlı dışında sağ kalma müddetinin hudutlu olması ve salgın olmayan bölgelerdeki süpermarketlerde yer alan eşyaların, rastgele bir hastanın damlacıklarıyla kontamine olma mümkünlüğünün düşük olması sebebiyle çok gergin olmanıza gerek yoktur.
Dışarıdan sipariş edilmiş ve meskene hazır olarak gelen yiyecekler çoklukla inançlıdır, lakin et ve taze yiyeceklerin karantinaya alınmasını, üretim ve sürece sürecini uyumlu hale getirmiş muteber bir restoran seçmeniz gerekir. Yiyecek dağıtımından kaynaklanan temas ve damlacık bulaşma riskinden telaş ediyorsanız, teslimat işçisinden paketi kapıya bırakmasını rica edebilirsiniz. Paketi açtıktan sonra, gelen yemeği yemeden evvel ellerinizi yıkamalısınız.
Eve gelen kargo size teslim edildiğinde direkt alabilirsiniz (SARS-CoV-2’nin yüzeylerde kalma mümkünlüğü nispeten düşüktür). Kargoların yüzey kontaminasyonu konusunda nitekim endişeleniyorsanız, ambalajlarını açıp atabilir ve sonra bilhassa ağzınıza, burnunuza yahut gözlerinize dokunmadan evvel ellerinizi güzelce yıkayabilirsiniz.”
İSTANBUL KİTAPÇISI’NDAN İKRAM EDİLDİ
İstanbul Büyükşehir Belediye Lideri Ekrem İmamoğlu, “Covid-19’un Önlenmesi ve Denetimi Hakkında Öneriler” başlıklı kitapçığın İstanbul Kitapçısı üzerinden alışveriş yapan 10 bin şahsa armağan edildiğini açıkladı.
Ersin Eroğlu