İpek Yolu Kültür Edebiyat Yayınları’ndan çıkan “Çin Toplumsal Siyaset Sözlüğü- Anahtar Kavramlarla Çin’i Tanımak” adlı kitap dizisi, Şi Cinping’in başında olduğu ÇKP’nin bugünkü merkezi önderliğinin politik niyeti ve izlediği siyasetlerin daha uygun kavranmasına yardımcı olmak emeliyle hazırlanmış kitaplardan oluşuyor.
Çin Memleketler arası Yayın Kümesi (CIPG) ve Çin Çeviri Akademisi tarafından üstlenilen bu ulusal seviyede proje şimdiye kadar Çince ve dokuz yabancı lisanda yayınlanmış bulunuyor ve en şimdiki kavramları tanıtmayı amaçlıyor.
Bu dizinin birinci kitabı beş kısım halinde düzenlenmiş olup Çince lisanının yanı sıra Arapça, İngilizce, Fransızca, Almanca, Japonca, Korece, Portekizce, Rusça, İspanyolca ve Türkçe lisanlarında birlikte sunuluyor.
Kitabın kimi kısımlarının başlıkları şöyle: “Çin Rüyası”, “Çin’in Ruhu ve Karakteri”, “Çin’e Has Sosyalizm”, “Çin’e Has Sosyalizmin Genel Öncülleri”, “Çin’e Mahsus Sosyalizmin En Öncelikli Hedefleri”, “Demokratik Merkeziyetçilik”, “Bölgesel Özerklik Sistemi”, “Birleşik Cephe”, vb…
Kitaptan kimi kısımları aktaralım.
ÇİN’E MAHSUS SOSYALİZM
“Çine Has Sosyalizm” kavramı, birinci olarak, Deng Siaoping tarafından, 1982 yılındaki Çin Komünist Partisi 12. Ulusal Kongresi’nin açılış törenindeki konuşmasında lisana getirilmiştir.
“Deng, Marksizmin üniversal gerçeğiyle Çin’in gerçeklerini birleştirmenin, kendimize ilişkin bir yol izlemenin ve Çin’e mahsus bir sosyalizm inşasının kıymetini vurgulamıştır. O vakitten beri, bu kavram dikkat alımlı bir biçimde ÇKP’nin teorik fikrinde ve yaptığı işlerin tüm taraflarında yer bulmuştur.”
“Devasa bir nüfusa sahip, büyük ve zayıf bir ekonomik temeli olan Çin’in öznel bağlamına ne cins bir sosyalizm en güzel uyar ve nasıl sosyalist bir toplum inşa ederiz?
“Çin’e has sosyalizm inşa etme zorunluluğumuz Çin’in sosyalizmin birincil evresinde olması olgusuna dayanır.”
ÇİN’E MAHSUS SOSYALİZMİN EN ÖNCELİKLİ HEDEFLERİ
“Çin’e has sosyalizmin kapsamlı maksatları sosyalist çağdaşlaşmayı ve Çin ulusunun büyük yenilenmesini gerçekleştirmektir. Kuruluşundan beri, ÇKP ulusal yenilenme çabası konusundaki tarihî misyonunu yerine getirmiştir. Çin halkının ÇKP önderliğindeki devrimci uğraş maksatları, ekonomik gelişim ve ıslahat eforları halk için daha yeterli bir hayat sağlamak, ülkeye refah getirmek ve ulusal yenilenmeyi gerçekleştirmekten ibarettir. Birebir çizgide, Çin’in çağdaşlaşma stratejisi müreffeh, güçlü, demokratik, kültürel olarak ileri ve uyumlu bir çağdaş sosyalist ülke kurmayı gerektirmektedir.”
HUKUKUN ÜSTÜNLÜĞÜ
“Hukukun üstünlüğünü desteklemek halkın iyelik rolünü vurgulayan ÇKP’nin ulusal idare stratejisine temel oluşturan ayaklardan biridir. 20 Ekim ile 23 Ekim 2014 tarihleri ortasında gerçekleşen 18.ÇKP Merkez Komitesi’nin dördüncü genel oturumunda bu hedefle bir dizi yeni teşebbüs halka açıklanmıştır. Bu teşebbüslerin geniş kapsamlı gayesi Çin’e has sosyalizmde hukukun üstünlüğünü inşa etmektir.”
DEMOKRATİK MERKEZİYETÇİLİK
“Demokratik merkeziyetçilik, Çin’in idare yapısında kurumsal ve liderlik sorumluluklarının uygulanmasına rehberlik eden temel prensiptir. Bu, ortak bir tartışma ortamında, halkın istek ve görüşlerini sınırsızca tabir edebilmeleri ve faydalı fikir ve tekliflerin toplanabilmesini muhtemel kılan tam bir demokratik süreci gerektirir.
“Kararlar, böylesi bir süreç tabanında, beraberce alınmalıdır ki halkın beklenti ve ihtiyaçları karşılanabilir olsun. Demokratik merkeziyetçilik çoğunluğun fikirlerine hürmet göstermenin yanı sıra azınlıkların haklarını müdafaayı da içerir. Bir yandan anarşik demokrasiyi ve öteki yandan rastgele bir bireyin iradesinin oburlarının ortak aklına üstün gelmesine eğilimini reddeder.”
YETKİLERİN KULLANIMINI SINIRLANDIRMAK
“Yönetim kademelerini elinde tutan ve böylelikle iktidar yetkilerini kullanan, devlet yetkililerinin pratiklerini kurumsal bir kafes içinde sınırlama teşebbüsünün gayesi halkın hükumet üzerindeki nezaret ve kontrol çalışmalarını güçlendirmeyi ve hükümet vazifelilerinin yetkilerini berbata kullanmalarını zorlaştırmayı hedefliyor. Bu, yolsuzluğun önlenmesi, engellenmesi ve cezalandırılmasını sağlayan bir sistemin kurulmasını zarurî kılar.”
BÖLGESEL ÖZERKLİK SİSTEMİ
“Çin çok etnisiteli bir toplumdur. Merkezi hükumetin tanıdığı ve teyit ettiği 56 etnik kümeli bir ulustur. Han etnik kümesi en büyük olanıyken, öteki 55 azınlık etnik küme daha küçük nüfuslara sahiptir. Çok etnik kümenin bulunduğu öteki ülkelerin etnik sıkıntılara farklı yaklaşımlarıyla karşılaştırıldığında, Çin’in yaklaşımı bölgesel özerklik sistemine odaklanmıştır. Merkezi hükumetin liderliğinde, geniş etnik azınlık nüfusuna sahip bölgelerde, mahallî bahislerin lokal otonom hükumet güçlerince yönetildiği öz idare uygulanmaktadır. Bölgesel Özerklik Sistemi Çin’in politik sisteminin temel bir bileşenidir.”
DANIŞMACI DEMOKRASİ
“Çin’in sosyalist demokrasisi iki süreçle sözünü bulur: halkın haklarını seçimlerle kullandığı seçim demokrasisi ve kıymetli politik kararlara alınmadan evvel halkla müzakerelerin yürütülmesini garanti altına alan müracaatçı demokrasi. Her iki süreç de ortak tasalara ait meselelerin olabilecek en geniş fikir birliğinin başarılmasını sağlayacak formda tasarlanmıştır.
“Sosyalist müracaatçı demokrasi, ÇKP ve Çin halkı tarafından, Çin’in gerçekleri, politik ve kültürel gelenekleri dikkate alınarak geliştirilmiş bir demokrasi biçimidir. Yalnızca karar alma sonuçlarına değil, ayrıyeten bu sürece geniş iştirak olmasına da odaklanır. Yalnızca çoğunluğun fikirlerine hürmet duymanın değerine değil, ayrıyeten azınlıkların seslerinin duyulması gereğinin de altını çizer.”
BİRLEŞİK CEPHE
“Birleşik Cephe, ÇKP’nin Çin’e has özelliklerle müreffeh bir sosyalist ülke inşa etmek için tüm Çin toplumunun gücünü bir ortaya getirmekte kullandığı çok kıymetli bir araçtır. Birleşik Cephe iştirakleri pekiştirmeye ve politik partiler, etnik ve dini kümeler, farklı bölgeler ve Çin dışındaki Çinliler dahil her kısımdan beşerler ortasında uyumlu bağlantılar kurmaya yardımcı olmaktadır.
“Cephe bu yeni yüzyılda daha da gelişerek sosyalizm davasına katkılar yapmış tüm aktörler ve sosyalizm yahut ulusal uzlaşmayı destekleyen vatanseverlerin en geniş ittifakına evrilmiştir.”
REFORM VE DIŞ DÜNYAYA AÇILIM SİYASASI
“Reform ve dış dünyaya açılım süreci ÇKP’nin yeni uyanışıyla birlikte yine şahlanmıştır. Islahat ve dış dünyaya açılım siyasası Çin’in bugünkü hale gelmesinde kilit ehemmiyettedir. Bu siyasa, İki Yüzyıl Maksatlarının (2021 ve 2049) gerçekleşmesi ve Çin’in ulusal canlanması ve yenilenme için elzemdir. Islahat ve dış dünyaya açılım süreci daima bir formda teşvik etmemiz gereken bir süreçtir.
“Yeni bir tarihi periyodu açan bu süreç 1978’de, 11. ÇKP Merkez Komitesi’nin 3. Genel Oturumunda ele alınarak ve planlanarak başlatılmıştır.”
EKONOMİK GELİŞİM
“Çin merkezi plana dayalı bir ekonomik sistemden epeyce dinamik bir sosyalist pazar iktisadına ve kapalı yahut yarı-kapalı bir toplumdan açık bir topluma geçişi sağlayan büyük bir tarihî ıslahat atılımı yapmıştır. 30 yıl arka arda yüzde 10’dan fazla yıllık büyümeyle, Çin dünyanın en büyük ikinci iktisadı haline gelmiştir.
“Çin’in kentli nüfusunun kişi başına harcanabilir geliri 343 Yuan’dan 31 bin 195 Yuan’a ve çiftçilerinin kişi başına net geliri 133 Yuan’dan 11 bin 422 Yuan’a çıkmış, her açıdan çok istikametli gelişen orta halli bir refah toplumu inşa etme amacı büyük ölçüde başarılmıştır.”
BARIŞ İÇİNDE BİR ORTADA VAROLMANIN BEŞ İLKESİ
“1954’Te, Çin, Hindistan ve Myanmar ortak olarak, Barışçıl Bir ortada Varolmanın Beş Prensibini; yani egemenlik ve toprak bütünlüğüne karşılıklı hürmet, karşılıklı saldırmazlık, birbirlerinin iç işlerine karışmama, eşitlik ve karşılıklı fayda ve barışçıl bir ortada var olmayı önerdiler. Bu unsurların lisana getirilmesi milletlerarası ilgiler tarihinde kıymetli bir teşebbüstü ve yeni çeşitte bir adil ve eşitlikçi milletlerarası ilgilerin inşasına değerli bir katkıydı.
“Bu prensipler geçen altmış yılda memleketler arası bağlantıların evrimiyle kendini ispatlamış, açıklık, kapsayıcılık, egemenlik, adalet, demokrasi ve hukukun üstünlüğünü yansıtan memleketler arası hukukun genel unsurları haline gelmiştir.”
İPEK YOLU RUHUNU CANLANDIRMAK
“İpek Yolu olarak bilinen tarihî ticaret rotası, birebir vakitte, çeşitli etnisite, ırk, din ve kültürel toplumsal çevrelerin buluştuğu ve asimilasyonun gerçekleştiği, halkların karşılaştığı ve kültürel alışverişte bulunduğu bir platformdu. Barış, iş birliği, açıklık, kapsayıcılık, birbirinden öğrenme hevesi ve karşılıklı faydanın somutlaştığı İpek Yolu ruhu binlerce yılda kuşaktan jenerasyona aktarılmıştır. İpek Yolu üzerindeki Çin ve başka ülkeler ulusal onurlarını ve egemenliklerini savunma gayretlerinde, kalkınma yaklaşımı arayışlarında, ulusal canlanma dileklerinde birbirlerini desteklemiş ve yardım etmişlerdir. Ülkeler birbirinden öğrenerek, halklar ortası ve kültürel alışverişten ve ulusal kültürel canlanma itkilerinden yararlanırlar.”
Hikmet Çiçek