Tarihçi Johann Gustav Droysen’in 1883 yılında kaleme aldığı Prof. Dr. Bekir Sıtkı Baykal tarafından çevrilen “Büyük İskender Tarihi” Panama Yayıncılık tarafından yayımlandı.
Tarih ile mitolojinin ortasındaki çizgide duran Büyük İskender, tarih sayfalarına yenilmezliğiyle dehşet salan bir askeri figür olarak ismini yazdırmıştır. Periyoduna kadar eşsiz askeri stratejileriyle fetihler gerçekleştiren Büyük İskender’in hayatı merak edilen hususlardan biri olmuştur.
“Büyük İskender Tarihi” isimli kitap, Büyük İskender’in doğumundan vefatına, fetihleri ve askeri stratejilerini ele alırken, filozof Aristoteles öğretileri ışığında yetişen İskender’in dehasından bahsetti.
Kitabın “İmparatorlukta Sarsıntı” başlıklı kısmında, Pers topraklarını fetheden İskender’in fetihlerin akabinde imparatorluğunda güç sarsıntısı yaşadığı anlatıldı. Bu kısımda, kıtaları aşan imparatorluğun birçok yerinde düzensizlik baş gösterirken, İskender’in de sert tedbirler almaya başladığı aktarıldı.
İşte “İmparatorlukta Sarsıntı” başlıklı kısımda anlatılanlar:
“İskender, yıllardan beri kendisine boyun eğen topraklara dönmüş oluyordu Sahiden de Kral’ın bu bölgelere dönüşü çoktandır bir mecburilik olmuş, hatta neredeyse geciktirilmişti bile. Zira birçok yerde düzensizlik baş göstermiş, tehlikeli hareketler çıkmıştı. Eski Pers Devleti’ndeki satrapların ruhlarına sinen başıboşluk ve keyfi hareketler, çok kısa bir vakitte şimdiki idare amirleriyle kumandanlara da bulaşmıştı. Kral’ın bulunmadığı vakitlerde kontrolsüz kalan ve çabucak hemen büsbütün sınırsız yetkilere sahip olan Makedonyalı ve çabucak büsbütün sınırsız yetkilere sahip olan Makedonyalı ve yerli satraplardan birçoğu, halkı son derecede ağır bir baskı altına almışlar, bencillikleri ve keyifleri için her hareketi yanlışsız saymışlar, hatta tapınakları ve ölülerin mezarlarını bile korumayacak kadar ileri gitmişlerdi. İskender’in Hindistan seferinden dönmemesi halinde kendi mevkilerini sağlamak için birtakım hazırlıklar yapmışlar, fiyatlı askerler toplamışlar, mecbur kaldıkları takdirde silah zoruyla satraplıklarını elde tutabilmek için gereken önlemlerini almışlardı. Delicesine cüretli planlar, çok istekler ve son derece yüksek ümitler, artık günlük olaylardan olmuştu. Bütün gelenek ve değişmezlikler bir tarafa atılarak mümkünlük dışı şeylerin mümkün göründüğü bu yılların heyecanları, en başıboş cüretkarlıklar, ölçüsüz zevkler yahut kayıplarla kendini uyuşturmaktan öbür hiçbir şeyle tatmin edilemez bir hal almıştı. Asya’yı kazandıran savaş zarı, ne kadar kolay dönebilir, Kral’ın büyük talihi tek bir zar atışıyla ne kadar kolay kazanabilir yahut kaybedebilirdi. Yıkılan Persler de yeni ümitlerle doğrulmaya başlıyordu. Şimdiye kadar birkaç sefer Doğu’nun ileri gelenleri, yeni kurulan bağları kopararak bağımsız beylikler kurma yahut mutlaka yine doğacağına inandıkları eski Pers Krallığı ismine milletlerarası ayaklanmaya kışkırtma teşebbüsünde bulunmuşlardır. Artık, Kral’ın yıllarca uzakta bulunmasından, düzensizlikle mevki kapıcılığının hep daha vahim bir vahşetle dört yana yayılmasından sonra, Makedonya ordusunun çölde mahvolduğu haberi duyulduğu vakit, ayrılma hareketlerinin her yerde ve herkeste bütün mevcut sistemi aniden altüst edecek derecede genişlemesinden korkulabilirdi.
Bu koşullar altında İskender, ordusunun kalıntısı ile batıdaki eyaletlere dönmüştü. Her şey tehlikedeydi. Tek bir telaş yahut zaaf belirtisi, imparatorluğu temelinden yıkabilirdi.
Ancak son derece cesurca bir karar, çok önemli bir irade ve aksiyon Kral’ı kurtarabilirdi. Merhamet ve acıma, zaafın itirafı demek olur, Kral’a hâlâ bağlı kalan ulusların son ümidini de yok ederdi. Çok makus muamele gören uluslara haklarını garanti etmek ve onların Kral’ın kuvvetine besledikleri itimadı kurtarmak için, adalet unsurlarını en şiddetli, en müsamahasız bir halde uygulamak gerekliydi. Krallığın majestelerine eski parlaklığını tam manasıyla geri vermek ve Kral’ın hiddetini her tarafa yaymak için çabuk davranmak, acımasız tedbirlere başvurmak gerekiyordu. Tahminen de İskender, kendine hükmedebilen bir insanın hiddetlenişini vahim bir hâle getiren karanlık bir ruh hâlindeydi. Zaferlerine başladığı zamanki heyecan, gençlik ve sınırsız ümitlerin verdiği sevinçli inanç, artık Kral’dan ne kadar uzak şeylerdi. Birçok sefer inanç beslediği şeylerde hayal kırıklığına uğramış, kuşku duymayı, sert ve haksız davranmayı artık öğrenmişti. Bunu kendisi gerekli sayabilirdi. O, koca bir dünyaya diğer bir form vermişti. Kendisi de bu dünya ile bir arada değişmişti. Artık sınırsız iktidarın dizginlerini sıkıca ele almak ve tutmak, çabuk karar vermek, baskıcı bir tertip kurmak kelam konusuydu.”