Türkiye'de koronavirüs kaynaklı ölümlerin, resmi sayılardan çok daha fazla olduğu belirtiliyor. Tabiplerin verdiği bilgiye nazaran bunun iki temel nedeni var: 1- Kuşkulu herkese test yapılmıyor. 2 – Yapılsa bile test sonucu gelene kadar hasta hayatını kaybettiği için mevt raporunda Covid-19 yazmıyor. Böylelikle gerçek sayılar resmi tabloda görünmüyor.
Her gün yüzlerce hastayla temas eden sıhhat çalışanlarının durumu ise tasa verici evreyi geçti, alarm veriyor. Uzun müddettir “Yaşatmak için yaşamak istiyoruz” sloganıyla acil taleplerini lisana getiren sıhhat çalışanları, “Bir hafta sonra hastalara bakacak hekim kalmayacak” diye uyarıyor.
Deutsche Welle Türkçe’den Emine Algan, haberi yazarken, 33 yaşında bir hemşirenin Covid-19 teşhisiyle hayatını kaybettiği haberi geldiğini belirtti. İstanbul’da Özel Acıbadem Hastanesi’nde çalışan Dilek Tahtalı’nın 10 Mart’tan beri hastane hastane dolaşarak test yaptırmaya çalıştığı öğrenildi. Eski CHP Milletvekili Rasim Topal’ın yeğeni olan Dilek Tahtalı’nın ağır bakım bulmakta da zorlandığı ve 23 Mart’ta sevk edildiği Bakırköy Dr. Sadi Konuk Eğitim Araştırma Hastanesi’nde hayatını kaybettiği ortaya çıktı.
“BUNU SÖYLEMEK VATAN HAİNLİĞİ ÜZERE SUÇ”
Deutsche Welle Türkçe, farklı vilayetlerde vazife yapan tabiplerle görüşerek salgının resmi bilgilere yansımayan durumunu araştırdı. Misyonlarını riske atmamak için isimleri gizli tutuldu.
İzmir’de bir kamu hastanesinde vazife yapan bir tabip, Covid-19 kuşkusuyla tedavi gören ve hayatını kaybedenlerin sayısında büyük artış olduğunu söylüyor. Lakin birçoklarına test yapılmadığı için Sıhhat Bakanlığı’nın açıkladığı sayılar içinde bu hadiseler yok. Hayatını kaybedenlerin vefat raporlarına “solunum yetmezliği” yazıldığını söyleyen doktor, “Hepimiz biliyoruz koronadan öldüğünü” diyor. Kesin teşhis olmayınca kayıtlara da Covid-19 yazılamıyor lakin defin süreçleri temkinli bir formda, sessiz sedasız yapılıyor.
“BAZEN DE TEST YAPILIYOR LAKİN SONUÇ ÇIKANA KADAR HASTA ÖLMÜŞ OLUYOR”
İstanbul'dan bir aile tabibi de korona kaynaklı ölümlerin, söylenenden çok daha fazla olduğunu savunarak, “Bunu söylemek vatan hainliği üzere, suç” diyor, “bunu dersem biterim hekim olarak“… Hasta hayatını kaybettiği vakit, “pnömoni, teneffüs yetmezliği” olarak kayıtlara geçtiğini bildiren aile doktoru şunları söylüyor:
“Doğru. Teneffüs yetmezliğinden ölüyor lakin Covid'e bağlı teneffüs yetmezliği demesi lazım, demiyor. Kayıtlarda geçmese de herkes biliyor korona olduğunu. Zira test yapılmamış ama bulgu var, kapı üzere. Akciğer sineması var, tomografi var, bariz. Temas hikayesi bariz, mesela umreden gelmiş yahut İran, İtalya irtibatı var, teması var. Bazen de test yapılıyor fakat sonuç çıkana kadar hasta ölmüş oluyor.”
Hızlı kitlere nazaran daha kesin bulgu veren PCR testlerinde sonucun çıkması 3-4 günü buluyor. Hasta öldükten sonra test müspet gelse de mevt sebebi çoktan yazılmış oluyor.
Trakya bölgesinde vazife yapan bir 112 acil hekimi, iki hafta öncesine kıyasla olay sayılarının on katına çıktığını ancak işçi sayısının birebir olduğunu söylerken derdini saklayamıyor: “Görünen o ki daha da artacak, çok artacak. Alanda karşılaştığımız durum bunu gösteriyor.”
Haftalardır lisana getirilmesine karşın sıhhat çalışanları hâlâ esirgeyici materyalden mahrum. İstanbul Üniversitesi Çapa Tıp Fakültesi'nde bile gereksinimler bağışlarla ve bakanlıktan gelenlerle tamamlanmaya çalışılırken pek çok kurumda gereçlerin “idareli kullanılması” isteniyor. 7 ila 10 çalışanın vazife yaptığı bir aile sıhhati merkezine haftada bir paket maske, bir paket eldiven veriliyor; pakette 50 tane var. Yani bir şahsa günde bir tane bile düşmüyor. Devlet hastanelerinde kısmi de olsa ekipman var. Bakanlık “malzememiz bol” dediği için başhekimlik külfet olduğunu kabul etmiyor lakin yeteri kadar vermiyor da. Örneğin tek kullanımlık tulum ya da önlük ya hiç yok, ya da günde bir tane.
“TUVALETE GİTMİYORUZ, ÇAY MOLASI BİR KERE”
Bu yüzden sıhhat işçisi kendi ortalarında oluşturduğu kümelerle, piyasadan maske, tulum, siperlik bulmaya çalışıyor. Fakat hem bulması güç hem de fırsatçılar yüzünden çok kıymetli. İstanbul’daki bir aile doktoru durumu şöyle özetliyor:
“Mesela tulum en çok gereksinimimiz olan şey. Tuvalete gidersen at, bir daha giyilmez. Hiçbir şey yapmasan da kontamine olduğu için değiştirmen gerek. Yönetimli kullanalım denecek bir durum değil, buna karşın o denli kullanıyoruz. Kendimizi tutup tuvalete gitmeden, maskeyi çıkarmamak için sabahtan öğleye kadar çay içmeden yönetim edelim desek bile günde ikişer tane lazım. Bir kutu maskeye dün 250 lira verdim. Bulamıyoruz da, bulsak alacağız, canımızdan değerli mi?!”
112 acilde vazifeli hekim ise şimdilik hami ekipman külfeti çekmediklerini söylüyor. Ambulansla konutlardan hastanelere daima Covid-19 kuşkusuyla hasta taşıdıklarını belirterek, “Devlet hastanelerinde bizdeki kadar hami ekipman olduğunu görmüyorum. Olağan ki biz de yönetimli kullanıyoruz fakat yarın sayı arttığında, ki artacak, ne yapacağımızı bilmiyorum” diyor.
“HASTANELERDEN VE AİLE DOKTORLARINDAN GELEN BİLGİLERE NAZARAN BİRÇOK DOKTOR, HEMŞİRE VE BAŞKA SIHHAT ÇALIŞANLARI POZİTİF”
İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Ana Bilim Dalı’ndan Prof. Zeki Kılıçaslan da bu bilgileri doğruluyor:
“Hasta sayısı giderek artıyor, bizde de büyük tehlike var. En büyük kaynağı da hastanelerin bizatihi kendisi. Sıhhat çalışanları büyük tehdit altında. Değişik hastanelerden ve aile tabiplerinden gelen bilgilere nazaran birçok tabip, hemşire ve öbür sıhhat çalışanları müspet.”
Bulaştırıcı hastaların süratle bulunması, ileri derecede agresif korunma tedbirleri alınması gerekirken bunların yapılmadığını söyleyen Prof. Kılıçaslan, “Şu anda bile hâlâ yalnızca ağır bakıma yatmış, entübe edilen, makineye bağlanan çok bulaştırıcı olaylar için tedbirler var. Şimdi ağır bakım muhtaçlığı olmayan servislerdeki korunma tedbirleri ise gevşek” diyor.
Bu tip salgınlarda sıhhat çalışanlarının korunmasının değerli bir iş olduğunu söyleyen Prof. Zeki Kılıçaslan, “Ama yapılması gerekiyor natürel ki. Yatırım yapmazsanız önleyemezsiniz. Hastalığın kuşkusuyla bile 14 gün karantinaya alıyorsunuz. Kollayıcı materyaller süratle sağlanmazsa birçok sıhhat çalışanı devre dışı kalacak” diyor.
“İŞLER YÜRÜSÜN DİYE TEST YAPILMIYOR”
Büyük risk altında oldukları halde sıhhat çalışanlarının test yaptırması da neredeyse imkânsız. Kardiyolog eşi Covid-19 olumlu teşhisiyle hastaneye yatan bir hemşire konutunda karantinaya alınınca mesai arkadaşları kendilerine de test yapılmasını talep ediyor. İlçe Sıhhat Müdürlüğü reddediyor. Israr ettiklerinde her birinin hastaneye gidip kuyruğa girmesi isteniyor. Belirtilerin tümü olmadan test yaptırmaya müsaade yok.
Birçok sıhhat kurumunda durum tıpkı. Test yaptırmayı başaranların oranı çok düşük, yaptırabilenlerin ise neredeyse tamamı müspet. Ağır bakımda olanlar hiç de az değil. Toplam kaç sıhhat görevlisinin korona tedavisi gördüğünü ise kimse bilmiyor.
DW Türkçe'ye bilgi veren aile doktoru, “Şu anda birimiz hastalansa hepimiz temaslı olduğumuz için Aile Sıhhati Merkezi’ni kapatmak zorunda kalacaklar. İşler yürüsün diye bize test yapmıyorlar” diyor.
Prof. Zeki Kılıçaslan, yalnızca son iki günde testlerin biraz arttığını belirterek şunları söylüyor:
“Biliyoruz ki bulaştırıcı olan hadiselerin yüzde 60 ila 80’inde hiçbir belirti yok, bunlara zati bakmıyoruz. Belirti olanların birçoğuna da bakmıyoruz, yurtdışı irtibatı yok diye. Pekala, kime bakıyoruz? Yüzde 10’a. O vakit yüzde 90 bulaştırıyor. Bu çok net. Test yapmazsanız göremezsiniz.”
“SÖYLEMEKTEN NİÇİN KORKUYORUZ Kİ?”
Göğüs hastalıkları uzmanı Prof. Kılıçaslan, tarihten örnek vererek bugün yapılması gerekenleri anlatıyor:
“Ben tüberkülozla uğraşıyorum. 1959-61 ortasında kayıt sistemimiz yoktu, Türkiye'de verem çok az görünüyordu. Meğer toplumun içinde çok yaygındı. Kayıt sistemi yapıldı, bir senede hadise sayımız on kat arttı. Bu makus bir şey değil, olayın artması başarısızlık değil, başarıyı gösterdi. Daha az hadise değil, daha fazla hadise bulma sıhhat sisteminin başarısı olacaktır. Maksat olarak bunu koymalıyız.”
Covid-19 salgınıyla uğraşta bütün dünyada eksik kalındığını söyleyerek kimi hususlarda geç kalınmış olsa bile şeffaflığın değerine dikkat çekiyor:
“Herkes biliyor ki bu çok yaygın. Alman başbakanını dinledik, diyor ki toplumun neredeyse hepsinde bu hastalık olacaktır. Biz niçin korkuyoruz ki topluma bunu söylemekten? Bırakın topluma söylemeyi, tabiplere bile söylemiyoruz. Biz çocuk muyuz, millet çocuk mu, tabipler çocuk mu? Almanya'da, İtalya’da binlerce olay oluyor da bizde niçin olmayacak? Bunu söylemekten niçin korkuyoruz? Halk sıhhati bu! Herkesi ilgilendiren bir hususta, mutlaka şeffaf olunmalıdır. Çok süratli halde yaygın test uygulanmalıdır.”