Birleşmiş Milletler (BM) insan hakları müfettişleri, Türkiye ve müttefiklerinin de ortalarında bulunduğu Suriye’deki savaşın tüm taraflarını insan hakları ihlallerini sürdürmekle suçladı. Raporda birtakım durumlarda savaş kabahatleri işlenmiş olabileceği belirtildi.
Önümüzdeki hafta Cenevre’de toplanacak BM İnsan Hakları Kurulu’na sunulacak olan bir yıllık raporda, Türkiye’ye ve desteklediği Suriye Ulusal Ordusu’na yönelen tenkitler, Afrin ve etrafındaki uygulamalar ile Suriye’nin kuzeydoğusunda Ekim ayında ABD askerlerinin çekilmesini takiben başlatılan Barış Pınarı Harekâtı sırasında yaşanan örneklere dayanıyor. Suriye Ulusal Ordusu tarafından işlendiği konusunda makul data bulunan kimi “ağır savaş suçlarının” Türk kumandanların bilgisi dahilinde işlenip işlenmediği sorgulanıyor.
Türkiye ve müttefiklerine yönelen en ağır suçlamalar ortasında sivil bir mahallenin, sivil bir konvoyun, su ve elektrik şebekelerinin vurulması ve Suriye Ulusal Ordusu tarafından yürütüldüğü belgelenen yaygın yağmalama ve el koymalar ve Kürt siyasetçi Hevrin Halef’in aracından çıkarılarak şoförüyle birlikte öldürülmesi olayları var.
BBC Türkçe’de yer alan habere nazaran buna karşılık Suriye’nin kuzeyinde ABD güçlerinin takviyesiyle IŞİD’e karşı savaşan Kürtlerin öncülüğündeki Suriye Demokratik Güçleri de IŞİD savaşçılarının ailelerinin konduğu kamplardaki hayat şartlarının berbatlığı, BM ile varılan mutabakatlara karşın 16-17 yaşlarında çocukların silah altına alınmaya devam edilmesi ve bir olayda bir çocuğun vurulması üzere örnekler üzerinden eleştiriliyor.
“RUS UÇAKLARI SİVİLLERE YÖNELİK HAVA HÜCUMLARINA KATILDI”
Suriye’de savaşın patlak verdiği 2011 yılından bu yana 19.su hazırlanan insan hakları raporunun odağında ise son aylarda çatışmaların ağırlaştığı ve tahminen 1 milyona yakın insanın göçmek zorunda kaldığı İdlib var.
İdlib’de okullar, hastaneler, pazar yerlerinin vurulduğu ve sivil insanların öldürüldüğü kaydedilen raporda, Rusya’nın sivil altyapıyı hedeflemediği yolundaki açıklamalarına rağmen, Rus uçaklarının bu akınlara katıldığı ve hücumlarını askeri maksatlarla sınırlamadığına işaret eden bilgiler bulunduğunu ve kanıtlanabilirse bunun savaş kabahati teşkil ettiği belirtiliyor.
Suriye ordusunun İdlib’deki çatışmalarda tekraren hastanelere ve sıhhat işçisine saldırdığı, bunun da bir savaş kabahati olduğu tabir ediliyor. Hükümet kontrolündeki bölgelerde halkın meskenlerine geri dönüşünün şartlarının oluşmadığı, mülklere hükümet tarafından el konulduğu, sık aralıklarla oluşturulan denetim noktalarının sivil halk ortasında dehşet yarattığı ve dolanım özgürlüğünü ve temel hizmetlere erişimi engellediği belirtiliyor.
Suriye hükümetinin yanında yer alan milislerin İdlib’in “terör örgütlerine” karşı kara hücumlarını sürdürürken, sivil gayeleri, sıhhat merkezleri üzere müdafaa altında olması gereken alanları da vurdukları kaydediliyor.
Buna karşılık Suriye’ye karşı savaşan milis kümelerin, roket akınlarında çok sayıda sivilin öldüğü ve bu kümelerin çocukları silahlandırmayı sürdürdüğü kaydediliyor.
Raporda “terör örgütü” olarak anılan Heyet Tahrir el Şam (HTŞ) militanlarının İdlib’de bulundukları alanlarda halk üzerindeki denetimlerini artırdıkları, gazeteciler ve sivil halktan insanlara yönelik yasadışı gözaltı uygulamalarını sürdürdükleri kaydediliyor.
BM müfettişleri Suriye’de savaşan bütün savaşan tarafları sivillere yardım iletilmesi ve korunmaları yolundaki davetleri kulak ardı etmek ya da dinlememekle suçluyor.
Türkiye ve müttefikleri ile ilgili tenkitlerin ayrıntıları
Afrin’de Suriye Ulusal Ordusu (eski Özgür Suriye Ordusu) ismi altında birleşen ve Türkiye tarafından desteklenen silahlı kümelerin, bölgeden göç eden Kürtler tarafından terk edilen mesken ve işyerlerini yaygın formda yağmaladığı, el koyduğu, kiraya verdiği, gelir elde etme gayesiyle çok sayıda sivili kaçırdıkları, azap ve makus muameleye tabi tuttukları kaydediliyor.
Türkiye’nin Suriye Ulusal Ordusu ismi verilen kümelerle birlikte 9 Ekim-21 Kasım 2019 ortasında Suriye’nin kuzeydoğusunda daha evvel Kürtlerin öncülüğündeki Suriye Demokratik Güçlerinin denetiminde bulunan bölgelerde yürüttüğü harekatın 80 bini çocuk olmak üzere 175 bin civarında sivilin kitlesel olarak Irak hududuna yanlışsız göçüne yol açtığı kaydediliyor.
Harekat sırasında 10 Ekim’de Kamışlı’da Kadur Bek mahallesinde bir konuta isabet eden havan mermisinin bir çocuğun, bir yaşlı bayanın mevti iki çocuğun yaralanmasına yol açtığı, görgü şahitlerine nazaran ateşin Türkiye’de Nusaybin’den açıldığı ve bu bölgede rastgele bir askeri gayenin bulunmadığı kaydediliyor.
Raporda harekat sırasında bölgede yaşayan yüzbinlerce sivilin ömrünü etkileyecek sivil altyapı maksatlarının, su depoları, pompalar, elektrik şebekelerinin vurulduğuna ait örnekler de sıralanıyor.
12 Ekim tarihinde bir okulun içindeki bir sıhhat merkezinin ve 70-80 araçlık siviller, çocuklu aileler ve gazetecilerin bulunduğu bir konvoyun vurulduğu da örnekler ortasında. Resulayn’daki bu taarruzda 11 kişinin öldüğü ve 19’u bayan 74 kişinin yaralandığı kaydediliyor. Türk yetkililerin bu olaylarla ya ilgileri ya da bilgileri bulunmadığını söyleyerek karşılık verdikleri kaydediliyor ve Türkiye bu mevzuda kendi soruşturmasını yapmaya davet ediliyor.
Bu operasyon sırasında Suriye Ulusal Ordusu içinde yer alan kümelerin Afrin’de olduğu üzere bir çok yağmalama ve el koyma olayına karıştığının bildirildiği yağmalananlar ortasında okullar, işyerleri, fırınlar, zeytinlikler, tarım aletleri ve motorlu araçların da bulunduğu kaydediliyor.
Çatışmalardan sonra konutlarına geri dönen bir çok Kürt ve Ezidi ailenin kilitlerinin değiştirildiğini ve konutlarına Suriye Ulusal Ordusu mensuplarının yerleştiğini bildirdikleri de aktarılıyor.
En ağır suçlamalardan biri ise yeniden 12 Ekim 2019 tarihinde Suriye Gelecek Partisi Genel Sekreteri Hevrin Halef’in Suriye Ulusal Ordusu mensupları tarafından Kamışlı’daki M4 otoyolu üzerinde durdurulan aracından saçından sürüyerek indirilip beraberindeki şoförüyle birlikte ateş edilerek öldürülmesi.
Komisyon bu sayılan olaylarda Suriye Ulusal Ordusu savaşçılarının öldürme, yağma, mala mülke el koyma üzere önemli savaş kabahatleri işlediğine kanaat getirmeye yetecek tabanın bulunduğunu söylüyor.
Komisyon ayrıyeten, “eğer bu silahlı kümelerin üyelerinin fiilen Türk Silahlı Kuvvetleri’nin komuta ve denetiminde hareket ettikleri ortaya çıkarsa” bu ihlallerin, bu kabahatlerden haberdan olan ya da olması gereken, yahut pürüz olmak için gereken makul tedbirleri almamış olan Türk kumandanlar açısından da cezai sorumluluk doğurabileceğini kaydediyor.