İnsanların çok farklı alışkanlıkları, çok farklı zevkleri olabiliyor. Kimi beşerler, öbür şahıslara tuhaf gelen zevklere sahip olabilir. Bunlardan bir tanesi de benzin kokusunu seven ya da akaryakıt kokusundan zevk alan beşerler.
Tabii akaryakıt kokusundan hoşlanan beşerler kadar bu kokuyu mide bulandırıcı bulanlar da bulunuyor. Pekala, bu beşerler neden akaryakıt kokusunu seviyor, neden akaryakıt kokusundan bu kadar keyif alıyor?
BENZİNDEKİ BÜYÜLEYİCİ BİLEŞEN
Webtekno’dan Hasan Avcıoğlu’nun haberine nazaran, insanların neden akaryakıt kokusundan hoşlandığını tam olarak anlayabilmek için kelam konusu kaynağın derinlerine inmek gerekiyor. Akaryakıt içerisinde buz çözücüler, yağlar, pas önleyici unsurlar ve hidrokarbonlar olarak bilinen yüzlerce kimyasal bileşen bulunuyor. Bütan, pentan, izopentan ve BTEX’in bileşenleri: Benzen, etilbenzen, tolüen ve ksilen. Tüm bu bileşenler ortasında akaryakıtın o gazlı kokusunun sorumlusu ise benzen…
Benzen, akaryakıtın oktan düzeyini artırmak, hasebiyle motor performansını ve yakıt verimliliğini geliştirmek için ekleniyor. Benzenin, birçok burnun bilhassa hassas olduğu doğal, güzel gelen bir kokusu var. Bu koku o kadar keskin ki havada milyonda bir bulunsa bile insan burnu bu kokuyu tespit edebiliyor. Benzen, ayrıyeten çok süratli bir biçimde buharlaşıyor.
Benzen, kokusu sebebiyle 1800’lerden 1900’lerin başına kadar tıraş losyonlarında beğenilen aroma versin diye kullanılıyordu. Bunun haricinde benzeni kafeinsiz kahvelerde çözücü olarak bulmak da mümkündü. Lakin benzenin kanserojen olması ve yüksek yoğunluklarda içe çekilmesi ya da uzun devir maruz kalınması durumunda hayli tehlikeli olması sebebiyle bu cins eserlerdeki kullanımı uzun sürmedi.
Tabii bunlar, insanların neden bu türlü tehlikeli ve beğenilen kokulu bir kimyasalı sevdiğini tam olarak açıklamıyor. Bilim insanları da şimdi bu mevzuda en son bir sonuca varamamış olsa da bu mevzuda iki ana teori bulunuyor.
GÜZEL ANILARI TETİKLİYOR
Kokunun çok güçlü bir uyaran olduğu aslında biliniyor. Sizi de geçmişteki günlere götüren birtakım kokular vardır. İşte koku ve hafıza ortasındaki bu güçlü bağlantıya Proust fenomeni adı veriliyor.
Webtekno’dan Hasan Avcıoğlu’nun haberine nazaran, aldığımız kokular, ön beyne ulaşmadan evvel talamusa uğramadan geçen tek duyu. Talamus; gözlerimizdeki, kulaklarımızdaki, lisanımızdaki ve dokunduğumuzdaki ‘sensörleri’ beynimizdeki gerçek kısımlara yönlendiriyor. Lakin koku, bu süreci direkt olarak atlıyor. Bunun dışında koku moleküllerini belirleyen sonlar, duygusal reaksiyon ve bellek oluşumundan sorumlu amigdala ve hipokampüs yakınlarında hayli ağır bir biçimde bulunuyor.
Yani akaryakıt kokusunun, size çocukluğunuzda kalmış hoş anılarınızı hatırlatma ihtimali mevcut. Çocukken daha memnun olduğunuz günlerde aldığınız o kokuyu tekrar almanız akaryakıt kokusunu neden sevdiğinizi açıklıyor olabilir.
MEZOLİMBİK YOLUNU AKTİFLEŞTİRİYOR
Bu teori ise daha çok benzenin, kokuyu belirleyen hudut reseptörlerindeki fizikî tesirine odaklanıyor. Benzen ve öteki hidrokarbonlar içe çekildiğinde hudut sisteminde baskılayıcı bir tesire sahip oluyorlar ve bu da süreksiz, ‘öforik’ (euphoric) bir hisle sonuçlanıyor. Yani insanın hoşuna giden bir his oluşuyor.
Sinirlerinizi hissizleştiren bu biyolojik süreç, beynin ödül yolu olarak da bilinen mezolimbik yolunu etkinleştiriyor. Yani hudutlar, benzen kokusunu alınca mezolimbik sistem dopamin salgılıyor. Beyniniz size bunu beğendiğini ve bundan daha fazla istediğini söylüyor.
Tabii bunların, insanların neden akaryakıt kokusunu sevdiğini açıklamaya çalışan teoriler olduğunu da hatırlatmak gerekiyor. Bu mevzu üzerine ağırlaşan çok fazla bilimsel araştırma bulunmuyor.