Elazığ’da meydana gelen sarsıntının akabinde Kızılay, vatandaşlara yardım davetinde bulunmuştu. Kızılay’ın davetinin akabinde toplumsal medyada sarsıntı için toplanan vergilere ne olduğu sorulmuştu.
26 Kasım 1999’da zelzelenin yaralarını sarmak üzere yalnızca 1 yıllığına yürürlüğe giren Özel Bağlantı Vergisi (ÖİV) aralıksız toplanmaya devam etti. AKP periyodunda kalıcı hale getirilen ÖİV ile 2004 ile 2018 ortasında halkın cebinden 60,6 milyar lira para toplandı.
O SORUYU NASIL YANITLADI…
Kızılay’ın “yardım” çağrısından sonra toplanan zelzele vergisi tartışması sürerken, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın damadı, Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak’a yakınlığıyla bilinen Sabah gazetesinin müellifi Dilek Güngör, köşesinde, “İşte sarsıntı vergisinin adresi” başlıklı bir yazı kaleme aldı.
Dilek Güngör, kelam konusu parayla TOKİ’nin 80 bin kalıcı konut yaptığını savunurken, şunları söyledi:
“Elazığ’daki zelzelenin akabinde ‘deprem vergisi’ yeniden gündeme oturdu. Bu parayla, TOKİ, depremzedelere maliyeti 110 milyar TL’yi bulan 80 bin kalıcı konut üretti. Kentsel dönüşüme de 35 milyar TL harcandı
Elazığ ve Malatya’da yaşanan deprem felaketinin akabinde sarsıntı vergileri tekrar gündeme oturdu. 1999’daki Marmara sarsıntısının akabinde çıkarılan kanunla hayatımıza giren kamuoyunda sarsıntı vergisi olarak bilinen Özel İrtibat Vergisi’nden (ÖİV) toplanan paraların nereye gittiği merak ediliyor. İşte karşılığı…
GELİR 65 MİLYAR TL
Deprem vergisi, 1999’da yaşanan Marmara zelzelesinden sonra Bülent Ecevit başbakanlığındaki DSP, ANAP, MHP koalisyon hükümeti tarafından 4481 Sayılı Kanun’la hayata geçti. O periyotta zelzele için süreksiz mahiyette birtakım ek vergiler konuldu. Cep telefonu konuşmaları ve tesis fiyatlarından alınmak üzere de yüzde 25 oranında Özel İrtibat Vergisi (ÖİV) getirildi.
ÖİV’nin uygulama mühleti birinci çıkan kanunda 31 Aralık 2000 tarihiydi. Daha sonra iki defa uzatıldı. 2003’te kalıcı hale dönüştürüldü. Kanun kapsamında zelzele vergilerinden 2000 yılında 2.6 milyar TL gelir elde edildi. 1999-2003 ortasında sarsıntı vergilerinden elde edilen para 7.2 milyar TL. Bunların 4.3 milyar lirası ÖİV dışındaki öteki ek vergilerden elde edildi. ÖİV’den de 1999-2019 ortasında 65 milyar TL’ye yakın gelir sağlandı. Birinci çıkarıldığında yüzde 25 olarak uygulanan ÖİV, 2018’de yüzde 7.5’e düşürüldü.”
80 BİN KALICI KONUT YAPILDI
Deprem vergisi ismi altında toplanan paralar, konuttan altyapı yatırımlarına ve kentsel dönüşüm yardımlarına kadar pek çok alana harcanıyor. Türkiye’de 1999’daki iki zelzelenin akabinde İstanbul, Kocaeli, Yalova, Sakarya, Düzce ve Bolu’da 42.587 kalıcı konut, kanalizasyon, yollar, eğitim alanları, hastaneler yapıldı. Bolu, Düzce, İzmit, Yalova, İstanbul, Sakarya’ya sarsıntının olduğu günden bu yana harcanan para 103 milyar TL. Daha sonra yaşanan Van, Kütahya, Bingöl ve Afyon-Dinar zelzelelerinin ardından TOKİ eliyle 37.734 afet konutu üretildi. 2003-2020 tarihleri ortasında yapılan afet konutlarına 7.5 milyar TL harcandı. Böylelikle 1999’dan bu yana depremzede vatandaşlar için devletin ürettiği kalıcı konut sayısı 80.321 harcanan para da 110 milyar TL oldu.”
KENTSEL DÖNÜŞÜME İŞARET ETTİ
Dilek Güngör, yazısının devamında, kentsel dönüşüme işaret ederek, yatırım maliyetini aktardı.
Dilek Güngör, yazısının devamında şu tabirlere yer verdi:
“2005’te riskli yapıların dönüşümü için çalışmalar başlatıldı. Etraf ve Şehircilik Bakanlığı, bu kapsamda vatandaşlara takviye olmaya başladı. Konutunu kentsel dönüşüme veren şahıslara bu mühlet zarfında mağdur olmamaları için kira takviyesi yapılıyor. Devlet yıkım ve imal kredisinde de faiz dayanağı sağlıyor. Bakanlığın kira yardımı, hibe, faiz ve kamulaştırma dayanaklarına harcadığı para 17 milyar TL. TOKİ kanalıyla kentsel dönüşüm kapsamında üretilen konut sayısı da 149.763. Harcanan para da 17.5 milyar TL… Münasebetiyle kentsel dönüşüm için harcanan toplam para 35 milyarı buluyor. Bunların dışında Afet ve Acil Durum İdaresi Başkanlığı’nın (AFAD) da 49 bin konut yatırımı var.
GÖLCÜK VE DÜZCE 1999 SARSINTISI: Kocaeli’nin Gölcük ilçesinde 17 Ağustos 1999’da meydana gelen 7.4 büyüklüğündeki ve 12 Kasım 1999’da Düzce’de meydana gelen 7.2 büyüklüğündeki iki zelzelenin akabinde İstanbul, Kocaeli, Yalova, Sakarya, Düzce ve Bolu’da 42.587 kalıcı konut yapıldı.
BİNGÖL 2003 SARSINTISI: 1 Mayıs 2003 tarihinde gerçekleşen, 6.4 büyüklüğündeki zelzeleden sonra TOKİ, toplam meblağı 110 milyon TL’yi bulan 19 projeyi hayata geçirdi. Bölgeye, 2.857 konut, ilkokul, lise, atık su arıtma tesisi, cami ve karakol inşa etti.
VAN-ERCİŞ 2011 SARSINTISI: Van’da 7.2 ve 5.6 büyüklüklerindeki iki zelzeleden sonra 17.222 konut üretildi.
KÜTAHYA 2011 SARSINTISI: Kütahya’nın Simav ilçesinde 5.9 büyüklüğünde sarsıntının akabinde 1.000 konut yapıldı. TOKİ, anaokulu, ilköğretim, lise ile atölye, halk eğitim merkezi de inşa etti.
AFYON-DİNAR 2016 ZELZELESİ: 2016’da 3.5 şiddetindeki zelzeleyle sarsılan Afyon-Dinar’da da 784 kalıcı konut yapıldı.
MANİSA 2020 SARSINTISI: Manisa’da geçtiğimiz günlerde yaşanan 5.4 büyüklüğündeki sarsıntının akabinde ağır hasarlı binalar yıkılmaya başlandı. Vatandaşlara birinci etapta 10 bin, toplamda 21 bin 500 lira acil yarım ödeneği verilecek. Hafif hasarlı yapılar için de birinci etapta 2 bin 500, toplam 6 bin 500 ödenek gönderildi.”