Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nde Wikipedia’nın Türkiye’ye karşı açtığı davaya müdahil olan Avrupa Kurulu İnsan Hakları Komiseri Dunja Mijatovic, davayla ilgili mütalaasını Mahkeme’ye sundu.
Soruşturmaya tabi içerikler yerine tüm sağlayıcıya yönelik getirilen erişim yasaklarıyla ilgili örneklere yer verilen mütalaada, 5651 sayılı İnternet kanununda 2014’ten bu yana yapılan değişikliklerin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) tabir özgürlüğüyle ilgili 10’uncu unsuruyla ahenkten çok internet sansürünün kapsamını genişlettiği, bunun sonucu olarak Türkiye’de internet sansürü ve sitelere erişim uygulamalarının “son derece orantısız” bir formda devam ettiği değerlendirmesi yapıldı.
İnternet kanununun sekizinci unsuru “A” bendine bilhassa dikkat çeken Mijatovic, bu unsurla yürütme organına neredeyse otomatik bir formda rastgele bir içeriği bloke etme gücü verildiğini kaydetti. İlgili unsurda erişimin engellenmesi kararının yirmi dört saat içinde sulh ceza yargıcının onayına sunulması ve hakimin kararını 48 saat içinde açıklaması öngörülüyor.
Deutsche Welle Türkçe’nin haberine nazaran; sulh ceza hakimliklerinin derinlemesine ve insan haklarına dayalı değerlendirmeler yerine yasaya tabiliği ölçen prosedürsel bir bakış açısına sahip olduğu değerlendirmesi yapan Mijatovic, sulh hakimliği kararlarının yalnızca sulh hakimliklerine temyiz edilebildiğini ve kararların Anayasa Mahkemesine yalnızca ferdî müracaat biçiminde götürülebildiğini kaydetti.
“ANAYASA MAHKEMESİ’NE BEL BAĞLANAMAZ”
Avrupa Kurulu İnsan Hakları Komiseri mütaalasında, Anayasa Mahkemesi’nin hak ve özgürlük ihlalleri konusunda AİHS’nin tabir özgürlüğünü düzenleyen 10’uncu unsurunu daha fazla dikkate aldığını belirtmekle birlikte daha alt mahkemelerdeki yargıçların hiçbir yaptırımla müsabakadan AYM kararlarına direnebildiği örneklere rastlanıldığına dikkat çekti. Bu durumun yargının tarafsızlığına ve Türkiye’deki anayasal nizam ve hukukun üstünlüğüne darbe manasına geldiği değerlendirmesi yapan Mijatovic, “Anayasa Mahkemesi’nin iç hukuk yolu olarak aktifliğini sorgulatan bu gelişmeden ıstırap duyduğunu” söz etti.
Mütalaada “alt mahkemelerin AYM kararlarına ahenk göstermemesi ve AYM’nin kapasitesi ile alınan erişim pürüz kararlarının sayısı ortasındaki dengesizlik ve yığılmalar sonucu davaların gündeme alınmasındaki gecikmeler nedeniyle internet erişim engellerinden kaynaklı ihlallere karşı mevcut durumda AYM’ye bel bağlanamayacağı” kaydedildi.
Wikipedia’ya erişim mahzurunu internette bilgilenme ve bilgilendirme hakkına yönelik yöntemsiz kısıtlamalardan oluşan çok daha büyük bir tablonun modülü olarak gördüğünü belirten Mijatovic, “Türkiye’deki milyonlarca kullanıcının Kasım 2019 prestijiyle iki buçuk yıldır, rastgele bir makul türel değerlendirmeden geçirilmeden bu derece kıymetli bir kaynağa erişimden yoksun bırakılmasının münferit bir dava olarak açıklanamayacağını” kaydetti.
“İLGİLİ MEVZUAT TÜMDEN REVİZE EDİLMELİ”
Mütalaada sonuç olarak, “Türk idari yetkilileri ve mahkemelerinin rutin olarak internete erişim pürüzüne başvurmaları, ayrımcılığa yol açacak formda tüm dünyada kabul görmüş bedeldeki kıymetli kaynaklara erişimin toptan engellenmesi, demokratik bir toplumda kabul edilemez ve AİHS’nin 10’uncu unsuruyla uyuşmaz. Türkiye’deki tabir özgürlüğü konusundaki genel art plana bakıldığında bu kısıtlayıcı tedbirlere başvurulması, bu tedbirlerin Türk toplumunu, kamu faydasını ilgilendiren konularda farklı, muhalif ya da eleştirel bakış açılarından yoksun bırakmaya hizmet ettiği tezini güçlendirmektedir. Sorunun sistematik tabiatı, ilgili Türk yasal mevzuatının tümden revize edilmesi dahil olmak üzere geniş kapsamlı tedbirleri gerektirmektedir” tabirlerine yer verildi.
Wikipedia’nın (Vikipedi) çevrimiçi tüm yayınlarına erişim, “Türkiye’yi çeşitli terör kümeleriyle birebir düzlemde ve iş birliği halinde göstermeye çalışan içerikler” nedeniyle BTK (Bilgi Teknolojileri ve Bağlantı Kurumu) tarafından 29 Nisan 2017 tarihinde engellenmişti. Wikipedia, itirazının Ankara 1. Sulh Ceza Hakimliğince reddedilmesi sonrasında 29 Nisan 2019’da AİHM önünde Türkiye’den davacı olmuş, savunma için Türk hükümetine 31 Ekim’e kadar mühlet tanıyan AİHM, Türkiye’nin talebi üzerine süreyi altı hafta daha uzatmıştı.