2020’de Türkiye iç siyasette neyi konuşacak, Babacan ve Davutoğlu’nun yeni partileri hangi tabanda karşılık bulacak, AKP ve MHP'den kopma bekliyorlar mı? Kanal İstanbul tartışmasından iktidar ziyan görür mü?
Cumhuriyet’ten İpek Özbey sordu, araştırmacılar İbrahim Uslu, Murat Gezici ve Adil Gür cevapladı…
İBRAHİM USLU: ERKEN SEÇİMİ TARTIŞACAĞIZ
– İşsizlik, enflasyon, döviz kurları, şirket iflasları ve siyanürle intiharlar üzere yoksulluğun neden olduğu kişisel dramlar hakkında 2020’de de konuşmaya devam edeceğiz. Standart hususlardan biri de politik mi tüzel mi olduğu konusunda tartışmalara husus olan yargılamalar. Son bir hafta içinde Osman Kavala’nın AİHM kararına karşın tutukluluk halinin devam ettirilmesi ve Sözcü gazetesi davasında verilen mahkûmiyetler, bu yargılama süreçlerinin 2020 yılında da kamuoyunun gündeminde olacağını gösteriyor. Konuşulacak bir başka husus ise yeni partilerin siyasi yaşama eklenmesi ile birlikte ortaya çıkacak yeni politik rekabet ve ittifak yapılarında mümkün gelişmeler olacaktır.
– Kanal İstanbul 2020’nin en harareti yüksek gündemi olmaya aday. Bu bağlamda da CHP’li lokal idarelerle iktidar ortasındaki tartışma ve meselelerin daha da görünür hale geleceğini düşünüyorum.
– Tekrar konuşulacak bahisler ortasında partilerin kongreleri de olacak. HDP, CHP, UYGUN Parti ve AK Parti 2020 içinde genel kongrelerini yapacak. Özellikle CHP ve AK Parti kongrelerinin çok konuşulacağını düşünüyorum.
– 2020’de erken seçim tartışmasının daha sık yaşanacağını düşünüyorum. İktisattaki gelişmelere paralel olarak erken seçim konusu hararetlenebilir.
– Yaptığımız kamuoyu araştırmalarında Babacan ve Davutoğlu’nun partilerine farklı politik eğilimlerden, demografilerden ve sosyoekonomik kümelerden ilgi olduğunu gördük. Bu açıdan bakıldığında, kamuoyunun her iki partinin de uçlardan çok, merkeze yakın olacağını düşündüğünü anlıyoruz. Hakikaten Sayın Davutoğlu kamuoyunu yanıltmadı ve merkeze hitap eden bir parti programıyla çıktı. Laikliğe vurgu yapan, demokratik kıymetlere ve parlamenter demokrasiye inanan bir parti olmanın yanı sıra, iktisatta de piyasa düzeneğini önceleyen liberal yaklaşımları var. Bu haliyle tam bir merkez partisi. Bu manada da kentli sağ seçmenlere ve sağ-sol ayrımını manalı bulmayan yeni seçmen profiline daha çok hitap etmeyi hedeflediklerini söylemek mümkün. Sayın Babacan’ın kuracağı partinin ise en az Gelecek Partisi kadar merkezde, liberal/çoğulcu demokrasiden ve parlamenter sistemden yana olacağına kimsenin kuşkusu yoktu zati. Natürel ki bu durum, her iki partinin de sağın kaleleri olan küçük Anadolu kentlerini, Kürt seçmenleri ve kırsal oyları ihmal edeceği manasına gelmiyor. Ancak ben her iki partinin daha çok metropol seçmeninin ilgisine mazhar olacağını düşünüyorum. Cumhur İttifakı bileşenlerinin mahallî seçimde oy kaybettiği kentlerde, iki yeni partinin de potansiyeli yüksek olacaktır.
– Başkanlık sistemine geçildiğinden bu yana AKP de, MHP de kendi seçmeniyle sorun yaşıyor. Bu nedenle 24 Haziran 2018 milletvekili genel seçiminde Cumhur İttifakı’nın toplam oyu yüzde 53.6 iken bu oran lokal seçimlerde belediye meclisi ve vilayet genel meclisi sonuçlarını baz aldığımızda yüzde 50’ye düştü. O günden sonra da her iki partinin seçmenlerinin bir kısmının mutsuzluğu devam etti. Seçmene “Oy verdiğiniz partiyi ne kadar başarılı buluyorsunuz” diye sorduğumuzda AK Parti’ye oy verenlerin yaklaşık yüzde 20’sinin, MHP’ye oy verenlerin ise neredeyse yarısının partisini gereğince başarılı bulmadığını görüyoruz. Bu mutsuz seçmenlerin âlâ bir alternatif bulduklarını düşünmeleri durumunda parti değiştirme mümkünlüğü kelam bahsidir. Bu nedenle AK Parti ve MHP yeni partilerden en çok etkilenmesi mümkün iki partidir.
– Başta İstanbul seçmeninin, ondan sonra da etraf hassaslığı yüksek metropol seçmenlerinin Kanal İstanbul konusunda iktidara reaksiyon duyacağını düşünüyorum. MHP takviyeli AK Parti’nin son lokal seçimlerde büyük kentlerin birçoklarını kaybetmesinin nedenleri ortasında AK Partili belediyelerin etraf dostu olmayan şehircilik anlayışları olduğuna hiç kuşku yok. İktidar, son seçimde 9 puan fark yediği İstanbul’da münasebetlerini tatmin edici bir biçimde ortaya koyamadığı bu proje nedeniyle kendisine oy veren seçmenlerin bir kısmını daha kaybedecektir. Bahis daha şimdiden lokal bir sorun olmaktan çıktı ve ulusal gündeme oturdu. Hasebiyle olumsuz yansılar de İstanbul’la sonlu kalmaz. Ben husus gündeme geldiğinden beri iktidara projenin yalnızca ekonomik ve çevresel maliyetlerini değil, politik maliyetlerini de hesaplaması gerektiğini hatırlatıyorum.
MURAT GEZİCİ: KABİNEDE BÜYÜK DEĞİŞİKLİK BEKLİYORUM
– Yeni yılda CHP’nin, bir yandan belediyelerdeki muvaffakiyetini artırmak için teşebbüsler yapacağını, öteki yandan ise bu muvaffakiyetinin konuşulmasına yönelik bir kamuoyu yaratmak hedefiyle çabalayacağını düşünüyorum. Ama burada şu nokta kıymetli: CHP bu süreci nasıl yönetecek? CHP’li belediyeler mahallî hizmette ön plana çıkmaya başlamışken seçmenler daha somut tahlil ve hizmetler görmek isteyeceklerdir. Şayet seçmen, talep ettikleri şeyler yerine getirilmezse affetmez. Bununla birlikte, seçmenin alışık olmadığı bir partiye verdiği emanet oyların genel seçimlere yansıyabilmesi için en az 3-4 yıl üzere bir vakit gereklidir. Mahallî seçimlerde genel olarak muhalefetin yararı daha yüksek oldu. Lakin genel seçimlere baktığımızda büyükşehirlerde oy potansiyeli bakımından AK Parti hala önde görünüyor, yaklaşık olarak yüzde 42’nin üzerinde bir oy potansiyeli var, buna MHP’yi de dahil edersek sayı yükseliyor. Seçmen lokal seçimlerde iktidara bir sarı kart gösterdi, ikaz verdi. Bu yüzden iktidar muhtemelen 2020’de kendi siyasetini bu ikaz üzerinden şekillendirecek, yeni yılda seçmene yeni şeyler söyleyecektir. Türkiye’nin orta sokaklarından çekilip anayollara, caddelere odaklanacaktır. Ayrıyeten kabinede üç ya da dört isim dışında büyük bir değişiklik yapılacağını öngörüyorum. Yeni bakanlıklarla Doğu Akdeniz’den Balkanlar’a, keza Hazar bölgesini de kapsayacak yeni atılımlar gerçekleştirecektir. Ekonomik büyüme amaçları, daha büyük alanlar üzerinden yapılacaktır ve bu muhalefetin işini zorlaştırabilir.
– Ali Babacan ve Ahmet Davutoğlu AK Parti’ye bir “alternatif” olarak yola çıktılar imajı verse de temel yüzde 50+1 oy oranında istikrar oluşturmayı arzuluyorlar. Fakat önemli oy alamayacaklarının da farkındalar. Kamuoyunda bu partilere dair beklentide ibre daima aşağı istikametli hareket ediyor. Bu negatif durumda, partilerin siyasal bağlantıda izledikleri yanlış stratejiler çok aktif. Mesela Babacan’ın partisinin oluşumu bir nevi “şehir efsanesine” döndü. Partinin kamuoyuna duyurulacağı tarihlerde daima değişiklikler yapılıyor. Bu durum, maksat kitlede partilerin “yeterince hazırlıklı olmadıkları” algısı yaratıyor ve beklentileri düşürüyor. Tıpkı vakitte Babacan ve Davutoğlu aileleri siyasal İslamın içinde yer almış kıymetli isimlerdir ancak çıkışları siyasal İslamcı tarafında değil de daha çok liberal demokrat tarafındadır. Bu durum, onların muhafazakâr ve dindar seçmen üzerinde tesirde bulunmasına bir cins set çekebilir. Ayrıyeten bu isimler, vaktinde AK Parti içinde kıymetli mevkilerde bulunmuş şahıslardır. Vaktinde izledikleri siyasetin tesiri hala devam ediyor, AK Parti’ye yönelik tenkitleri seçmen tarafından “inandırıcı” bulunmayabilir. Bu iki teşebbüs, AK Parti’ye bir alternatif oluşturabilmeleri bakımından avantajdan çok dezavantaja sahipler. Dezavantajları bir avantaj haline getirebilirler mi vakit gösterecek.
– AK Parti ile MHP’nin anlaşamadığı kimi hususlar olabiliyor ve bu, vakit zaman kamuoyuna yansıyor. Af süreci bunlardan biri. Lakin MHP Cumhur İttifakı’nda adeta bir yapıtaşı ve bunun kıymetini AK Parti düzgün biliyor. Rastgele bir uyuşmazlık yaşadığında bunu kamuoyuna direkt yansıtmıyor ve sorunu, sağduyu ile süratli bir tahlile kavuşturuyorlar. Zira beka sorunu, Cumhur İttifakı’nın gündeminde tazeliğini muhafazaya devam ediyor. Bu sorun, seçmenler nezdinde iştirakin vazgeçilmez olduğu algısını beslemeye devam edeceğe benziyor. Halbuki Millet İttifakı’nda uyuşmazlıklar dışarıya daha kolay yansıyor. Bu manada muhalefet içinde çatlaklara ve ayrılıklara daha çok şahitlik edeceğimizi düşünüyorum. Babacan’ın partisi, DÜZGÜN Parti’den çok önemli bir oy alabilir. AK Parti’de bu oran yüzde 7.8’dir. MHP’de ise yüzde 5.4’e kadar iniyor.
– Kanal İstanbul yaratacağı olumlu ya da olumsuz tesirler bakımından büyük bir proje. Sadece İstanbul’u değil, tüm ülkeyi ilgilendiriyor. Türkiye’de bilhassa son yıllarda gelişen bir etraf şuuru ve çevrecilik hareketi var. Tabiat, Türkiye siyasetinde görünür olmaya başlayan olgulardan biri haline geldi. Etraf örgütlerinin projeye dair önemli telaşlarını işitiyoruz. Böylesi bir tabanda iktidarın kendisini gerçek ve net bir biçimde anlatabilmesi son derece değerli: Proje, etraf ve ülke güvenliği için tehditler barındırıyor mu? Kullanılacak maddi kaynaklar, ülke iktisadını güç duruma sokar mı? İktisatta dalgalanmalar yaşanırken, işsizlik yüksek düzeyini korurken bu proje neden yapılmalı üzere can alıcı sorular konusunda halkın ikna edilmesi gerekiyor. İkna edici karşılıklar verememesi durumunda AK Parti’nin zahmet yaşayacağını düşünüyorum. Burada bir nokta kıymetli: Medya takımının AK Parti’ye ziyan verdiğini düşünüyorum. Hususa hâkim olmayan ya da bahisle ilgili uzmanlığı bulunmayan bireyler projeyle ilgili açıklamalarda bulunuyor.
ADİL GÜR: MERKEZİN SOLUNDA YENİ HAREKET ŞAŞIRTMAZ!
– 2020’de Türkiye iç siyasette başta iktisat olmak üzere 2019’daki gündem hususlarını konuşmaya devam edecek. Kanal İstanbul, Suriyeliler, Libya, ABD ile bağlar, yeni partiler ve yeni ittifak arayışları en çok konuşulacak gündem hususları olacak. Alışılmış ki Suriye PYD VE PKK, FETÖ ile uğraş siyasetin ve gündemin birinci sıralarında olmaya devam edecek.
– Davutoğlu da Babacan da yaptıkları açıklamalarla amaç kitlelerini açıkça tanımladılar. Davutoğlu ve Gelecek Partisi, AK Parti ve Saadet Partisi tabanındaki muhafazakâr seçmenlere hitap ediyor. Babacan hareketiyse kendini merkeze konumlandırıyor. Yapılan araştırmalarda da Gelecek Partisi’ne AK Parti ve Saadet Partisi’ndeki muhafazakâr taban kısmen ilgi gösteriyor. Babacan hareketine partilerinden şad olmayan çabucak hemen bütün partilerin tabanlarından ilgi varmış üzere görünüyor. Yani Ali Babacan’ın kuracağı partiye oy verebilirim diyenler yalnızca AK Partililer değil, CHP, MHP, YETERLİ Parti üzere partilerin tabanlarından da seçmenler var. Şunu söylemek yanlış olmaz; önümüzdeki devirde bu iki yeni partiden Davutoğlu, alacağı oyun neredeyse tamamına yakınını AK Parti ve Saadet Partisi’nden alacaktır. Öte yandan Babacan, oyunun üçte birini AK Parti’den kalanını ise öteki partilerden ve sandığa ilgi göstermeyen siyasete uzak duran kararsızlardan, yüklü olarak da merkezde yer alan seçmenlerden alacak üzere görünüyor.
– Tertipli olarak her ay yaptığımız araştırmalarda Davutoğlu ve Babacan hareketinin bugünler prestijiyle çok önemli bir oy tabanına hitap etmediğini görüyoruz. Bu nedenle hiçbir partinin tabanından önemli bir kopma beklemek hakikat olmaz. Lakin unutmayalım ki artık yeni hükümet sisteminde siyasi partilerin oy oranlarının çok da değeri yok. Yalnızca TBMM’de milletvekili sayılarını belirlemek açısından kıymetli. Kazanmak için artık 50+1 gerektiği için partilerden daha çok ittifakların değerli olduğunu düşünüyorum. Bu nedenle oy oranı ne olursa olsun, siyasi hayatımızda yer alacak bu iki yeni partinin bundan sonraki birinci seçimde bilhassa Cumhurbaşkanlığı seçiminde hangi ittifakın içinde yer alacağı ehemmiyet arz edecektir. Şayet bu iki yeni parti Cumhur İttifakı ile değil Millet İttifakı’yla birlikte hareket ederse siyasi dengelerin değişmesine neden olabilirler. Bu iki yeni partinin gelecekteki oy oranını bilhassa ekonomik konjonktür belirleyecektir. İktisatta işler yolunda giderse beklenenden daha az, yok iktisatta işler daha da kötüleşirse beklentilerin çok üstünde oy alabilirler. Yeni kurulan yahut kurulacak partilerle birlikte Saadet Partisi, Cumhur ve Millet İttifakı dışında üçüncü bir ittifak oluşturabilirler. Kazanmak için 50+1’in gerektiği yeni sistemde kuvvetle mümkündür ki bu üçüncü ittifakı yanına alan bir adım öne geçecektir. Siyasette yeni arayışlar olduğu aşikâr. Bugünden tahminen kesin bir şey söylemek yanlış olur fakat, son periyottaki tartışmalar dikkate alındığında merkezin solunda yeni bir oluşum, yeni bir hareket olması şaşırtan olmayacaktır.
– Türkiye’de kutuplaşma nedeniyle yalnızca siyah var beyaz var. Bir tarafın siyah dediğine öbür taraf asla siyah demiyor. Her mevzuda kamplaşıyoruz, kutuplaşıyoruz. Bu soruyu yeniden iktisattaki gidişata nazaran pahalandırmak daha gerçek olacaktır. İşler yoluna girer, iktisat düzgünleşir, beşerler hayatından mutlu olursa iktidar, Kanal İstanbul tartışmalarından ziyan görmez. Şayet ekonomik ezalar devam eder yahut iktisatta işler daha da berbata giderse Kanal İstanbul tartışmaları seçmen davranışlarını etkileyecek, iktidara ziyan verecektir.