17 yaşındaki Endonezyalı Sarah annesini öldüren saldırganlara cezaevinde “Bunu neden yaptınız?” diye sordu.
Endonezya’da yaşanan olayı BBC Türkçe’nin BBC Dünya Servisi’nden Rebecca Henschke’nin haberinden aktardı.
“‘BİRDEN BÜYÜK BİR PATLAMA SESİYLE HAVAYA SAVRULDUK’ DİYE HATIRLIYOR O ANI”
BBC’de yer alan haber şöyle:
“Annenizi öldüren bireyle karşılaşsanız ona ne söylerdiniz? Onu affedebilir misiniz? Geçen yıl Ekim ayında Endonezya’daki bir hapishaneye gittiğinde 17 yaşındaki Sarah Salsabila’nın aklındaki sorular bunlardı…
Iwan Setiawan, Cakarta’da motosikleti üzerinde Avustralya elçiliğinin önünden geçiyordu. Ardında oturan gebe karısı, kollarını beline dolamış, birkaç hafta sonra doğacak ikinci çocukları için hastanede denetime gidiyorlardı.
‘Birden büyük bir patlama sesiyle havaya savrulduk’ diye hatırlıyor o anı.
Iwan, bunun bombalı bir intihar saldırısı olduğunu sonra öğrenecekti. El Düstur temaslı Cemaat-i İslami isimli militan küme tarafından Endonezya’da düzenlenen bir dizi ataktan biriydi. 2002’de Bali kentinde üç başka noktada gerçekleştirilen bombalı akınlarda da 202 kişi hayatını kaybetmişti.
‘Sadece kan gördüm. Her taraf kandı. Bir metal kesimi fırlayıp gözüme girdi ve parçaladı.’
Eşi Halila Seroja Daulay motosikletten birkaç metre öteye fırlamıştı. İkisi de hastaneye kaldırıldı ve Halila şok halinde doğuma girdi.
‘Doğum sancılarıyla ameliyat odasına alındı. Lakin Allah’a şükür olağan doğum yapabildi’ diyor Iwan. O gece Rızkı doğmuştu.
“ÇOCUKLARIM VE BEN YAŞAMA TUTUNMAK İÇİN ÇOK UĞRAŞ ETTİK”
İlk çocukları Sarah, ‘Annem inanılmaz güçlüydü’ diyor gözleri yaş dolu bir halde. ‘Kemikleri kırılmıştı lakin erkek kardeşimi olağan doğurdu. Annem çok güçlüydü.’
Iwan ve oğlu Rızkı
Ama Halila tam olarak iyileşemedi hiç. Sarah’nın beşinci yaş gününde öldü.
‘En düzgün dostumu kaybettim, can dostumu, beni tamamlayan insanı. Bu hususta konuşmak çok acı veriyor’ diye anlatıyor Iwan da, gözyaşları içinde.
Önce intikam hisleriyle doluydu. ‘Bombalı saldırıyı yapıp da hayatta kalan saldırganların ölmesini istedim, lakin süratli bir vefat değil’ diyor.
‘Önce azap edilmeliydi. Akınlarının yol açtığı fizikî ve ruhsal acıyı anlamaları için derileri kesilip yaralarına tuz basılmalıydı. Çocuklarım ve ben yaşama tutunmak için çok gayret ettik.’
“UMUYORUM Kİ BU GÖRÜŞME TERÖRİSTLERİ DÜŞÜNDÜRSÜN”
Ekim 2019’da, Avustralya elçiliğine 2004’te yapılan atağın üzerinden 15 yıl, Halila’nın mevti üzerinden 13 yıl geçmişti. Rızkı ortaokula gidiyordu; Sarah ise eğitimini tamamlamak üzereydi.
Sarah ve annesi Halila
Iwan’la birlikte, Java adası açıklarında ormanlık bir küçük adadaki Nusakambangan cezaevine gitmek üzere tekneye bindik.
İdam cezası verilen iki saldırganla görüşmeye gidiyoruz.
‘Kalbim süratle çarpıyor, başımdan geçenleri anlatacak kelam bulamıyorum’ diyor Iwan. ‘Umarım bu görüşmeyle saldırganların kalbi yumuşar.’
Endonezya’da radikalleşmiş ögelere karşı uygulanan ve militanlarla mağdurları buluşturan özel bir arındırma programı kapsamında, Iwan daha evvel saldırganlardan biriyle görüşmüştü. Fakat çocukları onlarla birinci sefer karşılaşacak. Iwan’a bunu sahiden yapmak istiyor mu diye tekrar soruyorum.
Sarah ve babası Iwan tekneyle cezavine hakikat yol alıyor
‘Evet’ diyor, kendinden emin bir formda, ‘çocuklarım için bu çok değerli.’
‘Onlara öfke duymamayı öğrettim. Lakin bunu yapanların kim olduğunu bilmek istiyorlar. Onlarla buluşma talihini kullanmak istiyoruz.’
Birbirine çok bağlı bir aile oldukları aşikâr. 17 yaşındaki Sarah, seyahat boyunca elinden telefonunu düşürmedi, selfie çekti, yaşıtı tüm gençler üzere.
Ama oraya neden gitmek istediğini anlatırken kararlılıkla bakıyor.
‘Umuyorum ki bu görüşme teröristleri düşündürsün ve Allah’tan af dilesinler. Yaptıklarından sahiden pişman iseler tahminen diğerleri da bundan etkilenir ve bir daha bu türlü şeyler olmaz.’
Sarah’nın yıllardır sormayı beklediği soru şuydu:
‘Neden bunu yaptılar?’
“İŞTE DOĞURDUĞU ÇOCUK BU”
Saldırganlardan Rois ismiyle bilinen Iwan Darmawan Munto, turuncu renkli tulum giymiş bir halde küçük bir odada bekliyor. Kısa bir mühlet evvel felç geçirdiği için tekerlekli sandalyede oturuyor, elleri ve ayakları kelepçeli bir halde.
Iwan Darmawan Munto, 2004’teki Cakarta saldırısını gerçekleştirenlerden biriydi
Karar duruşmasında mahkeme kararı açıklarken Rois ayakta yumruğunu sallayarak ‘Ölüm cezası aldığım için minnettarım… Zira şehit olacağım!’ diye bağırmıştı. Avustralya elçiliğinin amaç alınmasında bu ülkenin Irak savaşında ABD’nin yanında yer almasının tesirli olduğu kestirim ediliyordu.
Rois’nin iki yanında kar maskeli silahlı gardiyanlar duruyor. Gergin bir hava var. Rois bir şey yapmaya kalkışırsa süratle kenara çekilmemizi söylüyorlar.
Iwan, Sarah ve Rızkı ona selam verip plastik sandalyelere oturuyorlar. Sessizliği Iwan bozuyor.
‘Çocuklarım, annelerinin vefatına, babalarının gözünü kaybetmesine neden olan kişiyi görmek istediler’ diyor.
Rois, bomba patladığında ‘Iwan neredeydi?’ diye soruyor.
Iwan, bomba patladığında eşinin gebe olduğunu ve o gece doğum yaptığını söylüyor. Rızkı’yı göstererek ‘İşte doğurduğu çocuk bu’ diyor. Rızkı ise ellerine bakıyor.
Rois, ‘Benim de bir çocuğum var. Karımı da çocuğumu da yıllardır görmedim. Onları çok özledim. Benim halim sizden daha makus. Sen hala çocuklarınlasın. Benim çocuğum beni tanımıyor bile’ diyor.
“CEVABINI GÖZLERİME BAKARSANIZ GÖRÜRSÜNÜZ”
Rois, Sarah ve Rızkı’ya bakıyor. Onlar ise göz göze gelmemek için başları öne eğmiş bir halde ellerine bakıyorlar.
Sarah ve Rızkı, saldırganlardan Rois ile cezaevinde görüştü
Birden herkesin gözü Sarah’ya çevriliyor. Onun bir soru sormak istediğini biliyoruz.
Ama bu olanlar ona ağır geliyor ve ağlamaya başlıyor. Iwan ona yönelip başını elleri ortasına alarak sarılıyor. Sarah kısık bir sesle Rois’ye bunu neden yaptığını soruyor.
‘Onların dediği şeyleri yapmadım. Pekala niçin üstlendim? Bunun karşılığını gözlerime bakarsanız görürsünüz’ diyerek gözlerini işaret ediyor.
‘Büyüyünce anlarsınız belki’ diye devam ediyor. ‘Müslümanların kurban olduğu akınları onaylamıyorum. Bunu hakikat bulmuyorum. Müslümanları öldüremezsiniz’ diyor.
Ben ortaya giriyorum, ‘Peki, kurbanlar Müslüman değilse?’
‘Onu da onaylamıyorum’ diyor çarçabuk.
“HER İNSAN YANILGI YAPMIŞTIR”
Yüksek güvenlikli bu cezaevinde Rois tek kişilik bir hücrede tutuluyor. Gardiyanlar, onun başka mahkumları etkilemesinden korkuyor.
Rois, mahkemede şehit olmak istediğini söylemişti
Rois daha evvel radikal imam Aman Abdurrahman ile tıpkı hücreyi paylaşıyordu. İmam, Irak-Şam İslam Devleti’ne (IŞİD) bağlılığını açıklamıştı. 2016’da Cakarta’daki bir bombalama olayını ikisinin cezaevinden planladığından şüpheleniliyordu.
Iwan ayrılmadan evvel Rois onunla birlikte dua etmeyi teklif ediyor. ‘Her insan yanılgı yapmıştır. Size karşı rastgele bir yanlışım olduysa özür dilerim. Acı duyuyorum. Nitekim de öyle’ diyor.
“BU KADAR ACIYA NEDEN OLDU, ANCAK KABUL ETMEK İSTEMİYOR”
Dışarı çıktığımızda Iwan çok sarsılmış görünüyordu.
Iwan cezaevi çıkışında epeyce sarsılmıştı
‘Hala yaptığının gerçek olduğunu düşünüyor. Korkarım fırsat bulsa tıpkı şeyi tekrar yapar’ diyor, gözyaşlarını tutmaya çalışarak.
‘Gerçekten hayal kırıklığına uğradım. Bu kadar acıya neden oldu, lakin kabul etmek istemiyor. Ben daha ne yapabilirim?’
Hep birlikte askeri otobüse binip ayrılıyoruz. Adada iki cezaevi var. Batu’dan çıkıp Permisan cezaevine gerçek yola koyuluyoruz. Orada da hücumdaki rolü nedeniyle idam cezası alan ikinci kişiyi Ahmad Hassan’ı görmeye gidiyoruz.
Karar duruşmasında çekilen bir fotoğrafta da Hassan, mahkeme çıkışında yumruğunu kaldırmış, öfkeli bir formda kameraya bakarken görülüyor. Lakin bugün gördüğümüz insan büsbütün farklı.
“UMUYORUM Kİ SİZ, IWAN’IN ÇOCUKLARI, BENİ AFFEDEBİLİRSİNİZ”
Üzerinde cübbesi ve başında takkesi ile gergin görünüyor ve yavaş konuşuyor Hassan.
Ahmad Hassan mahkemeden çıkarken
Iwan onu daha evvel de cezaevinde görmüştü.
‘Seni görsünler diye çocuklarımı da getirdim’ diyor Iwan, elini yavaşça onun dizine koyarak. ‘Annelerini öldüren benim gözümü alan bombalı saldırıyı neden yaptığını anlamalarını istiyorum.’
Hassan ciddiyetle başını sallıyor. ‘Bilmeleri lazım natürel, annelerini çok erken yaşta kaybettiler’ diyor.
‘Babanıza söyledim, artık de size söyleme talihi buldum, Allah’a şükür ki bu bahtım oldu.
Babanıza ziyan vermek istemezdim, tesadüfen oradan geçiyordu o, bombayı taşıyan arkadaşım o sırada patlattı. Umuyorum ki siz, Iwan’ın çocukları, beni affedebilirsiniz.’
Sesi titremeye başlıyor. ‘Kusurlu bir beşerim. Çok kusur yaptım.’
“NEDEN BU TÜRLÜ BİR ŞEY YAPTIN SEBEBİ NEYDİ”
Sarah gözünü dikmiş, ona bakarken nazik lakin sert bir formda soruyor:
‘Neden bu türlü bir şey yaptın? Sebebi neydi?’
‘Ben ve arkadaşlarım yanlış bir halde eğitildik. Ne yaptığımızı tam anlamadan evvel harekete geçmemiş olsaydık keşke’ diye cevaplıyor Hassan.
Ahmad Hassan af diliyor
Sonra Sarah ona kendi öyküsünü anlatıyor. Beşinci yaş gününde annesinin nasıl öldüğünü, parti yapmayı planlarken sevinçlerinin nasıl çaresizliğe dönüştüğünü.
‘Küçükken babama daima ‘Annem nerede?’ diye sorardım. O da bana, onun Allah’ın meskeninde olduğunu söyledi. Orası neresi diye sorduğumda, cami, demişti.
Camiye koşmuştum. Ninem beni aramış, bulduğunda, annemi beklediğimi söylemiştim. Annemin meskene gelmesini bekliyordum. Lakin hiç gelmedi.’
Hassan gözlerini kapatıyor, ellerini açıp dua ediyor. Allah’tan af diliyor.
‘Allah benim sizinle buluşmamı ve açıklamaya çalışmamı istedi’ diyor ve ekliyor:
“Ama açıklayamam, çocuğum, çok üzgünüm.
Gözyaşlarımı tutamıyorum. Sarah’yı kendi çocuğum üzere görüyorum. Lütfen beni affedin. Sizin elinizde bu.”
Küçük odadaki herkes ağlıyor.
“ONU AFFEDİYORUM”
Iwan daha sonra Hassan’ın bu gözyaşlarının kendisi için ne kadar kıymetli olduğunu söylüyor.
‘Hassan’ı ağlarken gördüğümde onun âlâ bir insan olduğunu anladım. Karşısındakinin acısını hissediyor. Tahminen o vakitler yanlış bireylerin tesiri altındaydı, ve artık kalbini açtı.’
Iwan, çocukları Rızkı ve Sarah, Ahmad Hassan ile
Görüşmenin akabinde el ele toplu fotoğraf çektiriyorlar. Odadaki affetme seviyesini hissetmek fevkalade bir his.
‘İdam cezasının onlar için kâfi olmadığını söylerdim daima, çektiğimiz acıyı anlamaları için evvel azap edilmeli derdim’ diyor Iwan. ‘Ama Allah affedenlerin yanında.’
Gözyaşlarımızı silerek odadan çıkıyor, askeri otobüse biniyoruz tekrar.
Bu adada cezaevleri yakınlarında ünlü bir plaj var, mahkumların hiçbir vakit görmediği. Permisan plajı ya da beyaz plaj denen bu bölgede özel kuvvetler eğitim görüyor.
Sarah, Rızkı ve Iwan orayı görmek istiyorlar.
El ele tutuşup kumsalda koşuyorlar. Sarah’yı hiç bu türlü gülerken görmemiştim.
‘Bugünkü görüşme bana çok şey öğretti’ diyor Sarah. Kelamlarını şöyle sürdürüyor:
‘Hassan özür diledi ve yaptığından pişman olduğunu söyledi. Beşerler çok makus şeyler yapmış fakat sonra değişmiş olabilir. Onu affediyorum.
Artık gülebiliyorum, zira çok uzun vakittir sorup öğrenmek istediğim şeyi sordum ve yanıtını aldım.
İçim rahatladı artık.’”