ABD Hükümeti Hesap Verebilirlik Ofisi’nin (GAO) hazırladığı F-35 tedarik raporunda, Türkiye’yi F-35 programından çıkarma teşebbüsünün programın aksayan üretim ve tedarik sürecini daha da sekteye uğratabileceğine dikkat çekildi.
ABD Kongresi için kontrol, kıymetlendirme ve soruşturma hizmetleri sunan GAO’nun F-35 raporunda, uçağın test ve kesim üretiminin Kovid-19 nedeniyle kıymetli ölçüde sekteye uğradığı belirtildi.
Raporda, 2019’da planlanan testlerin büyük bir kısmının yapıldığını lakin Kovid-19 salgını münasebetiyle programın bir kısmında 9 aylık gecikme kelam konusu olduğu kaydedildi.
Yaşanan gecikme ile uçağın tam kapasite üretiminin gelecek marta sarkabileceği söz edilen raporda şu sözlere yer verildi:
“F-35 programı, üretim oranını artırıp, uçaklar için düşük maliyet müzakereleri yaparken, üretim süreçleri GAO tarafından belirlenen başat üretim uygulamaları standartlarını karşılamıyor. Bilhassa de yüklenicinin gövde üretim sürecinde tedarik ettiği 10 bin gövdeden yalnızca 3 bini eser kalitesi için belirlenen tasarım standartlarına uyuyor. Birebir vakitte, piste indirilmiş 500’den fazla uçak hala programın güvenilirlik ve idame edilebilirlik gayelerine erişmiş değil. Yüklenici, bu problemleri çözmek ve aktifliği artırmak için üretim süreçlerini değiştirse de daha yapılacak çok iş var. Program ofisi bu başat üretim uygulamalarına yönelik riskeleri değerlendirmediği sürece (ABD) kuvvet komutanlıkları ve milletlerarası ortaklar satışta belirlenen kalitede uçaklar teslim alamayabilir.”
Raporda Türkiye’nin programdan çıkarılmasının kelam konusu riskleri daha da artıracağına yönelik kıymetlendirme dikkat çekti.
GAO raporunda, “Türkiye’nin Temmuz 2019’da Rus savunma ekipmanı almasından kaynaklı korkular nedeniyle programdan çıkarılması üretim risklerini daha da artıracak. Program Türk tedarikçiler tarafından üretilen 1005 kesim için yeni kaynak belirledi fakat şu anda 15 modül istenilen oranda üretilemiyor.” tabiri kullanıldı.
Uçağın donanım ve yazılımlarının güncellenmesi için yapılan “Blok 4” modernizasyonunun da maliyetleri 1,5 milyar dolar artırarak 12,1 milyar dolara çıkardığı belirtildi.