Kanal İstanbul projesini milletvekilliği periyodunda de TBMM’de yakından takip eden CHP’li Umut Oran, kelam konusu projeyle ilgili dikkat çeken bir açıklama yaptı.
CHP’li Umut Oran, milletvekiliyken 2013 yılında ayrıntılı biçimde Kanal İstanbul projesinin ülke için yaratacağı kritik problemlere işaret etmiş, soru önergesi ile gündeme getirmişti.
148 BİN YENİ BİNA…
Proje ile ilgili olarak Etraf ve Şehircilik Bakanlığı'nın, Çevresel Tesir Kıymetlendirme (ÇED) raporunu kabul etmesi üzerine 1595 sayfalık ÇED raporunu okuyan Umut Oran, 34 plakalı İstanbul’a 34 husus halinde itiraz dilekçesi hazırlayarak Etraf ve Şehircilik Vilayet Müdürlüğü'ne başvurdu.
Dilekçesinde, kritik sözlere yer veren Umut Oran, İstanbul’un 30 yıllık molozunun bu projedeki hafriyata denk düştüğünü, hangi tıp taşınmazın etkilenebileceğinin eldeki datalarla net olarak belirlenemediğinin itiraf edildiğini ve bu durumda proje maliyetinin 75 milyar TL’den çok daha fazla olacağını belirtti. Oran, proje için toplamda 66,6 milyon metreküp beton kullanılacağını bu kadar betonla istenseydi İstanbul’a 5 katlı 10 daireli 148 bin yeni bina, yani 1 milyon 480 bin adet bağımsız kısım, daire yapılarak Fatih’ten Avcılar’a kadar kentin yeni baştan inşa edilebileceğine dikkat çekti.
Umut Oran'ın dilekçesinde kimi dikkat cazip itiraz ve saptamalar şöyle:
– TEM otoyoluna Kanal İstanbul inşaatı için günlük olarak 816 hafriyat kamyonu dahil olacak ise bunların yaratacağı trafik terörünü nasıl önleyeceksiniz?
– Montrö değerlendirmesi için neden Dışişleri ve MSB’den görüş alınmadı, tek hukukçu görüşüyle yetinildi.
– Deprem ve tsunami anında kanaldan geçiş eşzamanlı olarak nasıl kapatılacaktır?
– 1979’da Boğaz'da bir tanker günlerce yanmıştı. Boğaziçi’nden çok daha dar olan bu kanalda kazaya nasıl müdahale edilecek, gemi enkazları nasıl kaldırılacaktır?
– Oluşturulacak Batı İstanbul adasındaki 5-6 milyon insan doğal felaket yahut radyoaktif serpinti durumunda köprülerden geçiş nedeniyle nasıl tahliye edilecek?
– Karadeniz’deki deniz düzeyi 5 santimetre düşecek, Marmara’nınki ise 2-3 santimetre yükselecek olması nedeniyle İBB’ye ve vatandaşlara hangi dayanağı sunacaksınız?
– 10 bin çalışanın ne kadarı konutundan işinden edilecek bölge insanlarından karşılanacak?
– Proje için 13,4 milyon metrekare mera alanı bozuldu, neden yeni mera alanları yaratmadınız?
– Küçükçekmece Nükleer Araştırma Merkezi için risk araştırması neden yapılmadı?
– Yatırımcının Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmaması durumunda kelam konusu silahlı güvenlik işçisi yabancı uyruklulardan mı teşkil edilecektir
34 UNSURDA TOPLADI
5 sayfalık itiraz dilekçesini e-posta yoluyla ve dilekçe olarak elden Etraf ve Şehircilik Bakanlığı İstanbul Vilayet Müdürlüğü’ne gönderen Umut Oran, ferdî web sitesinde tam metnini yayınladığı dilekçesinde şunları söz etti:
“24. Periyot İstanbul Milletvekili iken Kanal İstanbul’un yaratacağı meseleleri TBMM gündemine taşımış bir siyasetçiyim. 10 ve 12 Mayıs 2013 tarihinde TBMM Başkanlığına sunduğum 7/23994 ve 7/24429 temel numaralı yazılı soru önergelerim devrin Başbakanı tarafından maalesef karşılıksız bırakılmıştı. Bugün ise 1595 sayfalık ÇED raporunu okudum ve taşıdığım telaşların ne kadar haklı olduğunu bir sefer daha gördüm. Bu nedenle Kanal İstanbul ile ilgili kelam konusu ÇED raporuna 34 husus altında topladığım aşağıdaki detaylı itirazlarımı sunuyorum.”
“ÇED RAPORUNDA BU HUSUSA NEDEN VER VERİLMEMİŞTİR”
Kanal İstanbul projesinin yapılmasına ve 23 Aralık 2019’da kelam konusu ÇED raporunun kabul edilmesine itiraz ettiğini ve itirazına yazılı karşılık talep ettiğini belirten Umut Oran’ın 34 sorusu şöyle:
“1- Dünyada, mevcut doğal ve işleyen bir boğaz var iken buna paralel, insan yapısı, alternatif bir kanal örneği var mıdır?
2- ÇED raporunun 6-28 sayılı kısmında Montrö Antlaşmasına üstünkörü biçimde atıf yapılmış. Kanalın gerçekleşmesinin, yalnızca Türk Boğazlarından geçişi düzenlemeyen birebir vakitte Karadeniz-Marmara ve Çanakkale bölgesinde bir güvenlik rejimi de tesis eden, Montrö Sözleşmesine etkisi için neden yalnızca Eski Danıştay Üyesi, Deniz Ulaştırması Genel Müdürü Ali Kurumahmut'un görüşü ile yetinilmiştir? Bu hususta Dışişleri Bakanlığı, Ulusal Savunma Bakanlığı ve/veya Genelkurmay Başkanlığından görüş alındı mı, alınmadıysa neden? Ulusal savunmamızla direkt ilgili bir hususta bunu yapılmamasının yaratacağı vahim sonuçlar nasıl önlenebilecektir?
3- Kıyıdaş olmayan devletlere ilişkin savaş gemileri Kanal İstanbul yoluyla Karadeniz’e çıkabilecek mi? Montrö Kontratının omurgası olan Türk Boğazlarının bütünlüğünü bozarak, değiştirebilecek süreçlere karşı bir planınız var mıdır?
4- ÇED raporunda, “Projeden etkilenecek tarım topraklarının ölçüsü ve bina/yapıların sayısı, projenin inşaat kademesinden evvel yapılacak harita ve kamulaştırma süreçleri sırasında belirlenecektir. Eldeki mevcut bilgiler temelinde, mülkiyet düzenlemesi gerektiren yerlerde hangi cins taşınmazın etkilenebileceği hakkında kesin bilgi verme imkanı yoktur” denilmesi projenin hala birçok eksiği bulunduğunu göstermiyor mu? Bu saptama karşısında proje için 75 milyar TL maliyet açıklanmış olması kamuoyunu yanıltmıyor mu? Bu durumda proje maliyeti 75 milyar TL’nin çok üzerine çıkmayacak mı?
5- Kurulacak iki beton santrali 24 saat yılda 320 gün çalıştığında 15 milyon m3 beton üretimi gerçekleşecek, ancak proje için toplamda 66,6 milyon metreküp beton kullanılacağı yanlışsız mudur? 5 katlı 10 daire bir bina kabaca İnşaat Mühendislerine nazaran 450 m3 beton ile yapılabiliyor ise 66.6 milyon m3 beton ile İstanbul’a 148 bin yeni bina yani 1 milyon 480 bin adet bağımsız kısım, daire yapılamaz mıydı? Bu kadar betonla Fatih’ten Avcılar’a kadar kent yeni baştan inşa edilerek, zelzeleye karşı hazırlık yapılamaz mıydı?
6- Kanal İstanbul’un hafriyat işleri sırasında İstanbul’un 30 yıllık molozu çıkarılarak taşınacağı hesabı gerçek mudur?
7- Arnavutköy ve Kemerburgaz’da açılacak taş ocakları ormanlık alana ziyan vermeyecek mi?
8- Proje nedeniyle TEM otoyolunda aktif olarak günlük olarak 816 ağır taşıtın dahil olması, otoyola ilişki yolları açsanız bile geçiş yapılacak yerleşim yerlerindeki vatandaşın hayatını zora sokmayacak mı? Trafik terörü estiren hafriyat kamyonlarının hızları mekanik olarak sabitlenecek mi, pozisyon ve suratları GPS ile takip edilecek mi?
9- ÇED raporunda, “Uğraksız olmayan bir geçişin Kanal İstanbul yoluyla yapılmasının zorlanması ve kıymetle tavsiye edilmesi, Boğazlardan denizden geçiş ve ulaşım özgürlüğü unsurunun açık bir ihlali olacaktır” denilmesi karşısında yabancı bayraklı bir gemi fiyatsız Boğaz geçişi dururken neden fiyatı karşılığında Kanal İstanbul’dan geçecek, bu mevzu neden açıklanmıyor?
10- Söz konusu kanal, Doğu Trakya’nın ekolojisini ne biçimde değiştirecektir? Kaybedilecek tarım yerinin yıllık getirisi hesap edilmiş midir? Bu devasa projede alt yapı ihtiyaçları nedeniyle kaç ağaç kesilecektir?
11- Raporda belirtildiği gibi deprem ve tsunami anında kanaldan geçiş eşzamanlı olarak nasıl kapatılacaktır? Zelzele yahut tsunami esnasında kanalda geçiş yapmakta olan gemilerin-yolcuların güvenliği nasıl sağlanacaktır?
12- “Deprem Riskleri Raporu” olarak hazırlanan ÇED Raporu Ek-16’nın içeriği nedir, bu rapor neden açıklanmıyor?
13- Gezi Teknesi Navigasyon Kuralları’na (R13) nazaran; Balıkçı tekneleri, turizm botları, küçük yat tekneleri ve Kanal İstanbul'un içinden geçen feribotların gezinmesi yasak mı olacak?
14- Tuzluluk nedeniyle Karadeniz’den Marmara’ya gerçek, saatte 8 kilometreden daha büyük bir süratle akacak yeni satıh akıntısı gerek Marmara ve gerekse Batı Karadeniz’de yaratacağı hidrografik tesirler ile eko sistem istikrarı üzerindeki olumsuz tesirleri modellemeler yapılarak irdelendi mi? İrdelendiyse bu akıntının, Karadeniz’de hakim kuzeyli rüzgarların da tesiri ile artacağı ve Tuna Havzası nedeniyle hala Karadeniz’in en kirli kısmını teşkil eden (Tuna deltası) Batı Karadeniz’in kirli satıh sularını Marmara’ya taşıyarak ve esasen çok kirli olan Marmara’daki kirlenmeyi kat be kat artırması tehlikesi yok mudur?
15- Genişliği en dar yerinde 275 metre ve 20,75 metre derinliğinde olan Kanalda rastgele bir gemi batması yahut 1979’da yaşandığı üzere İndependenta gibisi bir üstün tanker günlerce yanarsa, Boğaziçi’nden çok daha dar olan bu kanalda kazaya nasıl müdahale edilecek, gemi enkazları nasıl kaldırılacaktır? Acil durum prosedürleri oluşturuldu mu? Römorkörlerin ve kılavuz kaptanların planlanmış olması örneğin dümeni kilitlenen 340 metre uzunluğundaki bir konteyner gemisinin kaza yapmasını tek başına önleyebilecek midir? Demirleme havzaları için kaç adet anti-kirlilik kiti bulundurulacaktır?
16- Batı İstanbul’u bir adaya çevirecek bu proje kabaca 5-6 milyon insanın bir kısmının doğal felaket yahut radyoaktif serpinti durumunda tahliyesi gerektiğinde doğuda iki köprü ve Marmaray tüneline; batıda bu kanal üzerinde kurulacak köprülere mecbur kalınması halinde bu felaket durumunda tahliye nasıl gerçekleşecektir? ÇED raporunda bu bahse neden yer verilmemiştir?
17- Batı İstanbul adasının tüm dış lojistiğinin doğudan ve batıdan birkaç köprüye bağımlı kalmasının yaratacağı zafiyet neden ÇED raporunda irdelenmedi?
18- Kanal İstanbul projesi nedeniyle ortalama deniz düzeyleri de değişmektedir. Karadeniz'deki düzeyin 5 cm kadar düşebileceği ve Marmara Denizi’nde ise yaklaşık 2 cm artış (bölgesel olarak 3 cm’ye kadar) olabileceği belirtilmektedir. Global ısınmanın sonuçlarıyla birlikte deniz yükselmesi İstanbul’da boğaz kıyısındaki ikamet edenlerin hayatlarına nasıl tesir edecektir? Yaratacağı olumsuzluğu nasıl gidereceksiniz? İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve ilçe belediyelerine bu mevzuda hangi yardımları yapacaksınız?
19- Bu örnekleme yaklaşık %12 mertebesinde fazla suyun Karadeniz’den Marmara Denizine girişine tekabül etmektedir. Bu oransal olarak büyük bir değişiklik değil midir? Bu değişim İstanbullunun günlük ömrüne, Marmara Denizindeki ekosisteme, canlılara olumsuz yansımayacak mı? Deniz suyunun global ısınmanın da tesiriyle 1,65 metre yükselecek olması İstanbul’u olumsuz etkilemeyecek mi?
20- Çanakkale Boğazı için yapılan Hidrodinamik model çalışması sonucunda, Karadeniz’den Marmara Denizi’ne, güncel durumdaki akımın yaklaşık % 12 üzerinde olan 20 km3/yıl fazla akım olacağı” saptaması ne manaya gelmektedir? Kelam konusu akım artışının yarattığı yıllık 20 km3’lük fazladan akışın Ege Denizine ve hasebiyle Çanakkale, Balıkesir, İzmir’e tesirleri ne olacaktır, bu tarafta niye çalışma yapılmadı?
21- Yaklaşık 5-6 milyon insanın yaşayacağı, yeni Batı İstanbul adasının doğal kaynakları, başta su olmak üzere adayı beslemeye yetecek midir? Melen Projesi ile yıllık toplam 1,08 Milyar m³ suyun İstanbul’a iletilmesinin mümkün olacağı sonucuna nasıl ulaştınız? Melen baraj gövdesinde çatlak varken burada nasıl su tutulacak ve aktarılabilecek?
22- Küçükçekmece ve Avcılar’ın atıksuları, projenin inşa edileceği noktada arıtılarak derin deniz deşarjı sağlanıyordu. Bunlar iptal edilirse ÇED raporunda500.000 m3/gün kapasiteli arıtma tesisleri planlandığını belirtiyorsunuz, bu arıtma tesisini kim yapacak? Avcılar ve Küçükçekmece halkının mağduriyetini nasıl önleyeceksiniz?
23- Kanal projesi inşaat basamağına geçerse 23 milyon metrekare orman alanı, 45 kilometre uzunluğunda ve ortalama 150 metre genişliğinde 136 milyon metrekarelik çok verimli tarım ve orman alanı yok edilmiş olmayacak mı?
24- Tayakadın’da benzeri tecrübeler yaşayıp havaalanı inşaatında çalışmak durumda kalan çiftçilerin işçi olarak çalışmaya ayak uyduramadıkları ve işten ayrılmak zorunda kaldıkları bilgisi de ÇED raporunda paylaşılmıştır. Bu nedenle, proje nedeniyle kaybedilecek tarım ve mera alanlarındaki istihdamın kaybedilmesini engellemeye yönelik çalışma yapıldı mı? Ortaya çıkacak tesir konusunda ilgili kurum/kuruluşlarla kırsal faaliyetleri teşvik etmeye yönelik projeler geliştirildi mi? Örneğin kaybedilen tarım toprakları ve mera alanları yerine alternatif tarım ve meralar sağlanarak bu dallardaki istihdam kaybı önlenemez mi ? Yahut vilayet genelinde tahribata uğramış mera alanları ıslah edilerek kullanıma açılamaz mı, bunların hangisi yaptınız?
25- İnşaat faaliyetleri için yaklaşık 6 şantiye alanının kurulması ve yaklaşık 10.000 emekçinin çalışması öngörülmektedir. Bunların ne kadarlık kısmı konutu yeri elinden alınarak öbür bölgeye gitmeye zorlanacak bu bölgenin insanlarından karşılanacak?
26- Kamulaştırma bedellerinin tanzim edilmesi ve gerekmesi durumunda tekrar yerleşim uygulamalarının gerçekleştirilmesinde, ulusal mevzuatların yanı sıra milletlerarası finans kuruluşlarının (IFI) standartları da dikkate alınacak mıdır, bunlar hangi kuruluşlardır, isimleri nelerdir?
27- Kanal İstanbul Projesi kapsamında 440 adet mera, yaylak, kışlak vasıflı taşınmazından 418 adet (13.437.022,67 metrekare) taşınmazın mera niteliği kaldırılmıştır. 22 adet mera nitelikli taşınmazın tapu kaydında tescile pürüz önlem ve davalı takyidat bulunduğundan çalışmalar şimdi sonuçlandırılamamıştır. Bu kapsamda, alternatif mera alanlarının ve/veya hayvancılık faaliyetlerine ait örneğin yem dayanağı üzere dayanakların sağlanması neden sağlanmıyor?
28- Kanal İstanbul Projesi’nin, proje ve tesir alanındaki hayvancılık faaliyetlerine olabilecek tesirleri, riskler ve bu tesirleri azaltmaya yönelik önlemler ayrıyeten ayrıntılı olarak SED raporunda (ÇED Raporu Ek-36) irdelendiği belirtilmektedir. Özelikle Arnavutköy’de tarımla uğraşan vatandaşları yakından ilgilendiren kelam konusu Ek-36’daki önlemler nelerdir?
29- Karaburun’da geçimini balıkçılıktan sağlayanların hanelerin sayısı 300’ü bulmaktadır. Proje’nin inşaat ve işletme basamağına geçilmesi halinde denizdeki faaliyetlerden etkilenecekleri, balıkçılık yapmaya şu an avlandıkları alanlarda devam edemeyecekleri belirtilmektedir. Kıymetlendirme çalışmalarına yalnızca teknesi olanlar değil, tayfalar üzere balıkçılıktan gelir elde eden öbür kümeler da dâhil edilerek, proje nedeniyle balıkçıların nasıl etkileneceği, gelir kaybı yaşayıp yaşamayacakları konusunda ek bir çalışma neden yapılmadı, balıkçıların gelir kaybı yaşamamaları için hangi tedbirler alınacaktır?
30- Gemi Akış Simülasyon çalışmasına nazaran mevcut sayının 2 katından fazla gemi gelmesi öngörüldüğüne göre Küçükçekmece Nükleer Araştırma Merkezi ve Kanal İstanbul'un uyumluluğunu denetim etme maksadıyla başka bir risk çalışması yapıldı mı, yapıldıysa içerik ve sonucu nedir?
31- İnşaat alanını koruyabilmek için yüklenici tarafından silahsız güvenlik güçleri istihdam edilecek ve bu uygulama, Projenin hizmete açılmasına kadar devam edecek, İşletmenin kabulünden sonra, tesis, Yatırımcı tarafından istihdam edilen silahlı özel güvenlik ile mi korunacak? Yatırımcının Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmaması durumunda kelam konusu silahlı güvenlik işçisi yabancı uyruklulardan mı teşkil edilecektir?
32- Yapılan tesir kıymetlendirme çalışmaları sırasında proje güzergahı ve tesir alanı içerisinde 1 arkeolojik alan ile 1 tarihi köprü ile 50 tescilli arkeolojik alan veya tarihi alanın var olduğu saptanmıştır. Bu alanlarla ilgili olarak ÇED Raporu Ek-2.2.7.’de sunulan İstanbul 1 Numaralı Kültür Varlıklarını Muhafaza Bölge Konseyi Müdürlüğü kurum görüşünde belirtilen iş ve süreçler nelerdir? Kelam konusu ek raporun içeriği nedir?
33- Bölgeye yaşanacak işgücü akımının, toplum için potansiyel yararlar sağlayabileceği belirtilen raporda; bölgede yaşayan halkın mevcut sosyo-kültürel dinamiklerinden ötürü yabancı çalışanların gelmesinden rahatsız olması, hırsızlık, fizikî taarruzlar, cinsiyete dayalı şiddet, insan ticareti, alkol ve uyuşturucu kullanımı, kaçakçılık vb. üzere hata hareketlerinde artış, trafiğin ağırlaşması ve kazalarda artış, ulaşım altyapısında ek yük oluşması gibi Potansiyel olumsuz tesirlerden kelam edilmektedir. Bu aksiliklerin giderilmesi için hangi tedbirleri alacaksınız?
34- Kapatılan Maden İşleri Genel Müdürlüğü (MİGEM) tarafından projenin yapılması halinde kaynak kaybı olup olmadığı ve mevcut ruhsatları etkileyip etkilemeyeceğini inceleyerek Kanal İstanbul projesi ile şahıs ve hukuksal şahıslar uhdesinde bulunan kuvars kumu işletme, mermer işletme, 6 adet linyit işletme, alüminyum + kil + kuvars kumu işletme, ruhsat alanlarının projeden olumsuz etkileneceğini saptadığı bildirilmektedir. Saptanan kaynak kaybının devlete toplam maliyeti kaç TL olacaktır?”