Türkiye’de koronavirüs salgınının suratını yavaşlatmak için çok sayıda tedbir alınırken, bilhassa özel bölümde çalışanlara işlerin devam etmeleri konusunda çeşitli baskılar uygulandığı savları ve tenkitleri var. İnşaat bölümüne de bu tıp tenkitler yöneltiliyor.
BBC Türkçe’den Fundanur Öztürk, İstanbul’da çalışmaya devam personellerle konuştu ve patronların kendilerine imzalattığı taahhütnameleri aktardı.
O habere nazaran, Koray İnşaat’ın İstanbul Çekmeköy’de inşaatı devam eden Koray Kasaba 4. Etap Şantiyesi’nde çalışan emekçilere, çalışırken koronavirüs kapmaları durumunda “tüm sorumluluğun kendilerine ilişkin olduğunu” kabul ettiren bir taahhütname imzalatıldı. Koray İnşaat, İstanbul Çekmeköy’deki Koray Kasaba 4. Etap Şantiyesi’nde çalışan çalışanların tamamına 26 Mart günü bir taahhütname dokümanı verdi ve evrakta yer alan kaideleri kabul eden emekçilerin belgeyi isim, soyisim ve tarih bilgisi ekleyerek imzalamalarını talep etti.
SORUMLULUĞU KABUL ETMELERİ İSTENDİ
Taahhütnamede emekçilerden, “işyerinde muhtemel bir koronavirüs bulaşması hadisesinden ötürü olabilecek tüm ziyanlardan büsbütün kendisinin sorumlu olduğunu” kabul etmesi istendi. BBC Türkçe’ye konuşan inşaat çalışanları, bu taahhütnameyi imzalamayı kabul etmeyenlerin istifaya zorlandığını tabir etti.
Ayrıca personellerin BBC Türkçe’ye gönderdiği ses kaydı ve görüntülerde, patronun personelleri taahhütnameyi imzalama konusunda ikna etmeye çalıştığı, imzalamayan personellerin ise istifa ya da fiyatsız müsaade dilekçesi vermesini talep ettiği görüldü.
İşçilerin imzasına sunulan evrakta şu sözler yer aldı:
“…Kamp alanı/odalar ve yıkanma yerini kendi istek ve irademle kullandığımı, kampta kalmak istediğimi, bu periyot içinde işverenlikçe ülkemizin içerisinde bulunduğu bu fevkalâde duruma ait alınan önlemlere harfiyen riayet edeceğimi, işverenlikçe belirtilen kurallara uymamamdan yahut sair kurallardan ötürü işyerinde bulunduğum devir içinde kendime mümkün bir koronavirüs bulaşması olayından ötürü olabilecek tüm ziyanlardan ötürü büsbütün kendimin sorumlu olduğunu,
“Yukarıdaki arz ve izah edilen neden ve münasebetler ile patronluğa rastgele bir cezai, idari, yasal ve türel sorumluluk yükletilemeyeceğini, bu bahislerde hangi nam altında olursa olsun patronluğa karşı hiçbir talep ve tezde bulunamayacağımı ve patronun kelam konusu kampta kalmamdan ve bu virüs ile hastalanmamdan ötürü doğacak ziyanlardan rastgele bir sorumluluğunun bulunmadığını/bulunmayacağını kabul, beyan ve taahhüt ederim.”
BBC Türkçe’nin ulaştığı Koray İnşaat, personellerin imzasına sunulan bu doküman ve şantiyedeki olumsuz çalışma şartlarına dair argümanlara ait rastgele bir açıklamada bulunmadı.
“KENDİMİ KÖLE ÜZERE HİSSETTİM”
Taahhütname metninde ayrıyeten çalışanlardan, şantiyede koronavirüs ile ilgili alınan önlemleri taahhüt etmesi bekleniyor.
İddia edilen bu önlemler ortasında; emekçilere virüsle ilgili bilgilendirmenin yapıldığı, vardiyalı yemek ve toplumsal aralık uygulamasına geçiş yapıldığını, her noktada dezenfektan olduğu ve emekçilere yeteri kadar materyal temin edildiği yer aldı. Fakat BBC Türkçe’nin ulaştığı çalışanlar, kendilerine imzalatılan dokümanda bahsi geçen önlemlerin alınmadığını ve hatta emekçilerin konaklayıp yemek yediği alanlarda gerekli paklığın dahi sağlanmadığını söyledi.
İşçiler 6 m2’lik konteynır odalarda 5-6 kişinin kaldığını ve yaklaşık 200 emekçinin çalıştığı şantiyede yalnızca dört duşakabin olduğunu belirtti.
“PATRONLAR ÜSTÜME YÜKLENDİ”
Şantiyede üç aydır çalıştığını belirten bir emekçi şöyle konuştu: “Taahhütnameyi okuduktan sonra, ‘Ben bunu imzalamam, benim canım satılık değil’ dedim. Sonra işverenler hepsi birden üstüme yüklendi. İstifa kâğıdı imzalatmak istediler, onu da imzalamadım. ‘Eğer taahhütnameyi imzalamazsan burada kalamazsın’ dediler. Beni şantiyeden atmak için zabıta çağırdılar. Mecburen taahhütnameyi imzalamak zorunda kaldım.”
Üç ay evvel memleketinden İstanbul’a çalışmak için geldiğini söyleyen emekçi, şehirlerarası otobüs seyahatleri durdurulduğu için memleketine dönemediğini söyledi: “O taahhütnameyi okuduğumda açıkçası kendimi köle üzere hissettim. Benim canımı hiçe sayıp yalnızca kendilerini kurtarmak istediklerini fark ettim. Ancak şayet kâğıdı imzalamasaydım şantiyeden atacaklardı. İstanbul’da gidecek öbür bir yerim yok. Otobüs seferleri durduğu için memleketime de dönemem. ‘Otobüs yok, sokakta mı kalayım?’ dediğimde, ‘Orası bizi ilgilendirmez’ dediler.”
Bir öteki emekçi ise koronavirüs kuşkusuyla hastaneye gittiğini lakin test yapılmadığı için şantiyeye dönüp çalışmaya devam ettiğini anlattı:
“Yatakhane ve yemekhane çok pis durumda. İmzalattıkları taahhütnamede yazan hiçbir paklığı yapmıyorlar. Banyo yaptığımız yer çok makus, birçok gün yıkanmak için sıcak su bulamıyoruz. Şu an altı kişi kaldığımız konteynırları da dört şahsa düşüreceklerini söylemişlerdi fakat şimdi bir adım atılmadı. Yalnızca iki günde bir ateş ölçüyorlar. Bir hafta evvel öksürük, nefes darlığı, boğaz ağrısı ve grip şikayetleriyle hastaneye gittim. Hasta olduğum gece sabaha kadar öksürdüm lakin o gece şantiyede araç olmadığı için sonraki sabah arkadaşımın otomobiliyle, yani kendi imkanlarımla doktora gittim. Hekim, ‘Sende korona belirtileri var ancak ateşin 40 olduğu vakit tekrar gel, test yapalım’ dedi. Yazdığı ilaçları kullanıyorum, şantiyede çalışmaya devam ediyorum.”
Başka bir personel de “mecburen” taahhütnameyi imzalamak zorunda kaldığını anlattı: “İmzalamak istemedim ancak güç durumdayım, paraya gereksinimim var. İmza atmadığı için gönderilen arkadaşlarımız oldu fakat çoğumuz maddi dertlerden dolayı burada kalıp çalışmak zorundayız. Patron bize bir şey olması durumunda kendini sağlama almak istiyor, bunu hepimiz biliyoruz fakat ne yapabiliriz?”
BBC Türkçe’ye konuşan çalışanlar, koronavirüs belirtileri gösteren arkadaşlarının inşaatta çalışmaya devam ettiğini belirtti: “Kendimizi burada mutlaka inançta hissetmiyoruz. Biz burada mecburiyetten kalıyoruz. Ortamızda hasta olanlar, öksürenler var. Tuvalet ve banyolardaki sabunluklar boş. Şantiyede misyonlu olan hekim haftada bir gün, cuma günleri geliyor. Muayene etmiyor, şayet bir şikâyetin varsa ağrı kesici veriyor. Bunun dışında diğer bir şey yaptığını görmedik.”
“İMZA ATMAYACAKSAN GİDECEKSİN PAŞAM”
İşçilerin BBC Türkçe’ye gönderdiği ses kaydı ve görüntülerde, patronun çalışanları taahhütnameyi imzalama konusunda ikna etmeye çalıştığı, imzalamayan çalışanların ise istifa ya da fiyatsız müsaade dilekçesi vermesini talep ettiği görüldü:
“Aranızda belgeyi imzalamayan arkadaşlar varmış herhalde. Şayet arkadaş kendinden korkuyorsa, şüpheleniyorsa, yazsın müsaade dilekçesini gönderelim. Istırap ne vakit düzelirse o vakit gelsin. Şantiye şefiniz de alanda. Benim yeğenim orada çalışıyor. Kimseyi zorla çalıştırma bahtımız yok.”
İşçilerin aldığı ses kaydında ise firmanın şantiye sorumlusuna ilişkin olduğu belirtilen kişinin şu kelamları duyuldu:
“Çalışmak isteyen imza atar, çalışmak istemeyen imza atmaz. İmza atmayacaksan gideceksin paşam. Bizim yapacağımız hiçbir şey yok. İmza atmayanlar şantiyede kalamaz, işveren ‘Ben bunun sorumluluğunu alamam’ diyor. Türkiye genelinde bu türlü bir yasa var. Şu anda çalışan herkese bunu imzalattırıyorlar. Koray İnşaat’ta kalan işçi burada isteğiyle kaldığını beyan edecek, bu kadar kolay.”
İşçilerden birinin imzalamayı reddetmesi üzerine, personelden ‘istifa dilekçesi’ isteniyor. Personelin bunu reddetmesi üzerine şantiye sorumlusu, “Seni biz işten çıkarmıyoruz, taahhütnameyi imzalamayarak sen kendin işten çıkıyorsun” diyor.
TAAHHÜTNAMENİN TÜREL BİR GEÇERLİLİĞİ VAR MI
BBC Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Avukat Ekin Güneş Saygılı, patron tarafından hazırlanan taahhütnamenin hiçbir türel geçerliliği olmaması bir yana patronun yükümlülüklerini artıran bir evrak olduğunu savundu.
Saygılı, bu taahhütname dokümanıyla patronun ‘olası kast’ cürmü işlediğini söyledi:
“Bu taahhütnamenin hiçbir tüzel izahı yoktur. Şayet o şantiyede çalışan bir şahsa koronavirüs bulaşırsa ve diyelim ki ölürse, bu bir iş kazasıdır. Bu patronların hem hukuksal olarak hem de cezai olarak sorumluluğundadır. Patron tarafından emekçilere bu doküman imzalatıldıktan sonra artık burada ‘olası kasıt’ var demektir. Mümkün kast; patronun neticeyi öngörmesi, sonucun gerçekleşmesini göze alması ve ‘işçiye ne olursa olsun’ tutumu içerisinde olmasıdır. Münasebetiyle patronun sorumluluğu artık bu evraktan sonra daha da artmıştır. Zira ortada bir risk olduğunu bildiğini, emekçinin burada vefat tehlikesi altında çalıştığını kendisi beyan etmiştir. ‘Ölürse ölsün, hata işçidedir’ demek patronu bunun sonuçlarından kurtarmaz.”
Bu belgeyi imzalamadığı için işten çıkarılan personellerin durumuyla ilgili konuşan Saygılı, ortada ‘haklı bir sebep’ olmadığı için çalışanın tazminat hakkının bulunduğunu belirtti.