Afrika'da inşa edilen yüzlerce cami, yürütülen güç uğraşının bir yansıması olarak görülüyor. Bu yolla siyasi nüfuzunu attırmak isteyen ülkeler ortasında Türkiye, İran ve Suudi Arabistan yer alıyor.
Cibuti'de, 13 bin metrekare alana inşa edilen II. Abdülhamid Han Camii ve Külliyesi'nin açılışı kasım ayında yapıldı.
Deutsche Welle Türkçe’den Silja Fröhlich’in haberine nazaran; Cumhurbaşkanlığı Sarayı'nın da bulunduğu Salines Ouest semtinde bulunan cami, ülkenin en büyüğü olma özelliğini taşıyor. Altın kaplama kubbesi 27 metre yüksekliğinde. 46 metre yüksekliğinde de iki minaresi bulunuyor. Kubbesinde ve duvarlarında klasik Osmanla sınır sanatı yer alıyor.
DEV YAPI İTİMADIN SİMGESİ Mİ
Türkiye Diyanet Vakfı, yaptırdığı bu cami ve külliyeyi, Türkiye ile Cibuti ortasında güçlü bağın bir sembolü olarak görüyor. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın 2015 yılındaki ziyareti sırasında, Cibuti Cumhurbaşkanı İsmail Ömer Guelleh'nin, “ülkesinde Osmanlı mimarisinin izlerini taşıyan bir cami görme ve semalarında da İstanbul yöntemi ezanı duyma” isteğini lisana getirdiği, caminin bu istek üzerine inşa edildiği belirtiliyor.
Leibniz Çağdaş Şark Enstitüsü’nden (ZMO) antropolog Abdoulaye Sounaye, bunun Türkiye’nin stratejik vizyonunu yansıtan bir yatırım olduğunu, “Türkiye, İslami bir güç olarak öne çıkmak istiyor, tıpkı Suudi Arabistan gibi” kelamlarıyla aktarıyor.
TÜRKİYE NÜFUZUNU ARTIRMAK İSTİYOR
Diyanet İşleri Başkanlığı, 45 yıldır, 25 ülkede yüzü aşkın cami ve eğitim kurumunun inşasına finansman sağladı. Bu ülkeler ortasında Cibuti'nin yanı sıra Gana, Burkina Faso, Mali ve Çad da yer alıyor. Güney Afrika'daki mescitlerin renovasyonuna dayanak veren, güney yarım kürenin en büyük mescidi olduğu söylenen Nizamiye Camii’ni inşa eden Türkiye Somali’de de cami renovasyon çalışmalarına takviye verdi.
Güney Afrika Cumhuriyeti'nin Johannesburg kentindeki Nizamiye Mescid Camii
Bu ihtişamlı, büyük yapıların kimileri, elektrik dahi verilemeyen birtakım bölgelerde yer alıyor.
Abdoulaye Sounaye’ye nazaran bu mescitleri inşa eden ülkeler bölge halklarına, “Bize itimat duyabilirsiniz, bizim hazır kaynağımız var” iletisini veriyor.
SUUDİ ARABİSTAN ONLARCA YILDIR YAPIYOR
Suudi Arabistan da Afrika kıtasına yatırım yapıyor. Mogadişu’daki cami 1987 yılında Fahd bin Abdülaziz el Suud Vakfı tarafından finanse edildi. Sounaye, “Suudi Arabistan 10 hatta 20 yıldır bunu yapıyor, Nijerya, Nijer ve Mali'ye yatırım yapıyor. Bu yolla İslam’a ait kendi teolojik yaklaşımlarını, Selefiliği vaaz ediyor” diye konuşuyor.
Moritanya'nın Nuakşot kentinde Suudi Arabistan sponsorluğunda inşa edilen Merkez Camii
REKABET YAŞANIYOR
Senegal’in başşehri Dakar’daki Timbuktu Enstitüsü Müdürü Bakary Sambe ise, “Camilerde her türlü ideolojinin yayılması mümkün, bu ülkeler din aracılığıyla nüfuz ediyor, güç kazanıyor” görüşünü savunuyor.
Afrika’da radikalleşme konusunda araştırmalar yürüten Sambe, din üzerinden nüfuzu artırmanın Afrika'da tesirli bir strateji olduğunu, Türkiye ve Suudi Arabistan'ın bu stratejiyi uyguladıklarını, Katar ve İran'ın da bu potansiyeli keşfettiklerini belirtiyor.
İran'ın Senegal, Fildişi Kıyıları ve Gine’de cami inşa ettiğini anlatan Sambe, “Ortadoğu ülkeleri ortasında bir güç uğraşı yaşandığını” söyleyerek, Şii azınlık ile Sünni devlet kurumları ortasında şiddete varan tansiyonların yaşandığı Nijerya'yı örnek gösterdi. Sambe, İran'ın bu ülkede faaliyetlerini artırmasıyla birlikte Suudi Arabistan'ın da cami inşaatlarına sürat verdiğini, bu yolla Selefiler üzerindeki denetimini yitirmemeyi hedeflediğini kaydetti.
Somali'nin başşehri Mogadişu'daki İslami Dayanışma Camii
RADİKALLEŞME
Radikalleşmenin arttığı bir öteki ülke de nüfusunun yüzde 99'u Müslüman olan Nijer. Antropolog Sounaye, bu ülkede de Suudi Arabistan'ın takviyesi sayesinde Selefiliğin çok güçlü olduğuna dikkat çekiyor.
Sounaye, Selefiliğin Afrika'da 1990'lı yıllardan bu yana Suudi Arabistan tarafından desteklenmesi nedeniyle çok fazla kriz yaşandığını belirtiyor. Nijerya'da radikalleşmenin bir sonucu olarak İslamcı Boko Haram üzere örgütlerin ortaya çıkmasına yol açtığını da kelamlarına ekliyor.
Timbuktu Enstitüsü Müdürü Bakary Sambe ise Mali ve Nijer’deki radikalleşmenin en çok Sufileri mağdur ettiğini belirtiyor.
“Selefiler onları yok etmek istiyor” diyen Sambe, Sufilerin sayıca çoğunlukta olmalarına rağmen, Suudi Arabistan dayanaklı Selefilerin güç kazandığını aktardı.
Suudi Arabistan, yıllardır artık Afrika’daki Selefilerle işbirliği yapmadığını savunuyor. Sambe bunun gerçeği yansıtmadığını söyledi, “Suudi Arabistan devleti 'Biz bu radikal hareketlere para vermiyoruz' diyor. Lakin özel ve varlıklı kuruluşlar yoluyla bu mescitlere finansman devam ediyor” diye konuşuyor.
Afrika'da süren “din diplomasisine” son yıllarda Fas da katıldı. 6. Muhammed Enstitüsü’nü kuran Fas, 2015 yılından itibaren ölçülü İslam yoluyla radikal ideolojileri geri püskürtmek için faaliyet gösteriyor.