Salgında meskende kalabilmek, virüsün yayılmasını önlemek için en kıymetli ve tesirli önlem olan “Sokağa çıkma yasağı” uygulanmadığına nazaran, uygulanıyormuş üzere düşünüp ona nazaran hareket etmek gerekir. Neden uygulanamıyor? Kısmen uygulanabilir mi? Yapılması gereken hizmetler var, üretim yapmamız gerekiyor. Hangi hizmetler yapılma durumunda. Bunlar neler olabilir;
Sağlık, Eczane, Ambülans hizmetleri,
Emniyet, Güvenlik, Asayiş, Askerlik hizmetleri
Başta paklık, çöp toplama üzere Belediye hizmetleri,
Ulaşım hizmetleri,
Gemilere verilen Kılavuzluk hizmetleri,
Gemilere verilen Yükleme-Boşaltma, Kumanya, yakıt, su verme hizmetleri,
Habercilik hizmetleri,
Marketlere tedarik hizmetleri,
Marketlerden meskenlere tedarik hizmetleri,
İçme suyu dağıtım hizmetleri,
Bu hizmetlerin yapılmasının elzem olup olmadığı, ek edilecek öteki hizmetler varsa Bilim Kurulu buna karar verebilir.
Hizmetlerin dışında üretimin de yapılması gerekiyor.
İlaç, tıbbi materyal üretimi ve dağıtımı,
Tarımsal üretim, tarım yerlerinin ekilmesi, eserlerin toplanması, bunlar için gerekli iş gücünün bir ortaya getirilip sağlıklı ortamda çalıştırılması, tarım eserlerinin dağıtımı,
Gıda üretimi, paketlenmesi,
Üretim hususlarının içeriği yeniden bilimsel olarak incelenip uygulanabilir. Öbür hizmet ve üretim kümelerinin sokağa çıkması yasaklanabilir.
Bu kararlar verildikten sonra hizmet ve üretim için gerekli olan insan gücünün en sağlıklı halde ve salgına yakalanmadan, yaymadan nasıl hizmet verip üretim yapacakları en ince ayrıntısına kadar belirlenir.
ALKIŞLAMAYA DEVAM ETMEMİZ GEREKİR
Üretim, hizmet merkezlerine nasıl ulaşılacak, nasıl çalışacaklar, ne üzere tedbirler alınacak, yemeklerini sağlıklı bir halde nasıl ve nerde yiyecekler, üretim ve hizmetleri bittiğinde salgınla ilgili olarak nasıl denetim edilecekler, konutlarına mi dönecekler yoksa karantinada mı kalacaklar üzere değerli ayrıntılar. Üretim ve hizmet kümesine nazaran yapılması gerekenler daha ayrıntılı olarak Bilim Şurası tarafından belirlenebilir.
Bu üretim ve hizmet kümelerindeki insanlarımıza Çalış, meskende kalma, hizmet yap, üret dediğimize nazaran bu kümelerin özlük haklarını, yıpranma haklarını, tazminat haklarını hukuken ve fiilen düzenlemek gerekir. Çok yüksek düzeyde desteklenmeleri gerekir. Teşekkür ve şükran borcumuzu haykırmamız gerekir. Alkışlamaya devam etmemiz gerekir.
Bilim Kurulu’nu da tanımlamalıyız. Sıhhat, iktisat, gemiler-ulaşım, tarım, besin için tahminen de başka ayrı Kurul’lar gerekebilir.
Bilim Konseyi, bilimsel çalışmalarının sonucunu münasebetleri ile birlikte topluma ve idarecilere uygulanması için açıklamalıdır.
Bunun dışında bir sistemle sonuca varmak sıkıntı üzere gözüküyor. Biz bütün müşahedelerimizi, tedbirlerimizi medyadan duyduklarımıza, gördüklerimize nazaran düşünüyor, algılıyor, yorumluyor ve bir sonuca varıyoruz. Benim gözlemlediğime nazaran; Bilim Konseyi kararlar alıyor fakat bu kararları topluma açıklamıyor, bu işle vazifeli memur (bakan) Heyetin kararlarını karar sistemine arz ediyor, ki bu memur her an hiçbir açıklama yapılmadan azledilip, yerine bir oburu getirilebilinen bir memur. Karar düzeneği gönderilen kararları kendi formülü ile inceleyip karar veriyor. Bilim Heyetinin kararlarına uygun mu değil mi bilemiyoruz. Bu tahlili güç salgın konusunda bence karar düzeneği da güç durumda. 80 milyonluk ülke ismine karar vermek, sorumluluğu almak kolay değil. Bıyık sakal sıkıntısı. Düşünsenize oturduğumuz apartmanlarda yöneticilik yapmak bile ne kadar sıkıntı. Birden fazla vakit apartmanlarımız tek yönetici ile değil en az 2-3 kişilik konseyle ve sıkı bir denetçi ile yönetiliyor. Tekrar de güç olabiliyor sıkıntılar ve tahliller çok karmaşık olmasa da. Koca ülkeyi düşünün, tek başına yönetmek kolay mı? Virüs, salgın olayı çok çok değerli ve riskli. Bilime sıkı sıkıya sarılmak gerekir.
HATIRLATMAK İSTİYORUM…
Bilim dedik de benim de “Bilim”e prestij edilmesi konusunda bugüne kadar kimi yazılarım, ikazlarım oldu. Ben bilim adamı değilim lakin meslek adamıyım, tecrübelerim var. Mesleğimle ilgili hususlarda bildiklerimi, uygulamaları, deneyimleri paylaşmak zorundayım.
Benim ilgilendiğim mevzuyla ilgili bilimselliği göremediğimden ya da bilimsellik ulaşılabilinen bilgilerde olmadığından, İstanbul Kanalı ile ilgili çekince ve ikazlarımı bir sefer daha başlıklar halinde hatırlatmak istiyorum. Bunu hatırlatırken hiçbir zihniyete bağlı olmadığımı belirtmek isterim. Ufku dar, vizyonu dar, vizyonu sığ, ön yargılarının esiri olmuş biri değilim. İdeolojik saplantılarla hareket eden bir avuç hizmet düşmanı hiç değilim. Bu herkes tarafından ön yargısız olarak bilinsin. Çabucak damgalama başlamasın. İşin en kolayı hamasi nutuklar. Benim ilgi alanımda değil.
– Kanalın ilan edilen teknik özellikleri ile birçok gemi bilhassa de büyük tankerler ve dökme yük gemileri Kanal’dan geçemeyecek/geçmeyecek (çürük su, makûs hava kuralları, kılavuz kaptan almama).
– Kanal tabanı geosentetik beton şilte ile kaplanacağından gemiler Kanal içinde seyrederken acil durumlarda demirlese de beton tabanda demiri tutturamadan kanalın kıyısına çarpacaklar. Onları takip eden gemiler de birebir durumla karşılaşacaklar.
– ÇED Raporu'nda geçmiş yıllardaki gemi geçiş sayıları, geçmiş yılların kaza tahlilleri ve sayıları yanlış. Bu yanlış datalarla 2070 yılında 86.000 gemi geçeceği, Kanalda 13 kat daha az kaza riski olduğu üzere sonuçlara ulaşılıyor.
– Seyir simülasyonu 2 boyutlu olarak yapılmış. 3. boyut yani geminin su çekimi dikkate alınmamış. Buna karşın bilhassa acil durumlar başta olmak üzere seyirde zorluklar olduğu belirtilmiş.
– Akıntı simülasyonlarında İstanbul Boğazı ile birebir akıntı pahaları olacağı varsayılmış. Akıntı hızının, Kanal İstanbul içinde artmayacağını varsaymak mümkün olsa dahi İstanbul Boğazı’nda kuzeyden güneye seyreden rastgele bir su çekimindeki gemiye olduğu kadar, bilhassa azami su çekimi ile kuzeyden güneye seyreden bir geminin (örneğin 145.000 DWT bir tanker) dümen dinlemesine (steerage) tesiri ile; birebir tankerin sığ su ve dar bir kanalda, tekrar tıpkı akıntı suratında, Kanal İstanbul’da kuzeyden güneye seyrinde maruz kalacağı akıntı tesiri muadil olmayacak; Kanal İstanbul içinde seyreden kelam konusu gemi İstanbul Boğazı’ndaki gemiden çok daha fazla etkilenecek, öbür bir deyişle; Kanal İstanbul’da seyreden gemi akıntı nedeniyle çok daha büyük dümen dinleme sorunu yaşayacak ve Kanal İstanbul için değerli bir risk teşkil edecektir. Kaldı ki, Kanalda birçok varsayıma nazaran çok daha süratli akıntıların oluşma durumu da kelam konusu.
– ÇED Raporu'nu hazırlayan çalışma grubu, mevzularında uzman olduğundan kuşku olmayan Etraf, Maden, Jeoloji, Jeofizik, Ziraat, İnşaat, Hidrojeoloji, Su Eserleri, Meteoroloji, Harita, Orman, Nükleer Güç Mühendislerinden, Peyzaj Mimarı, Biyolog, Hidrobiyolog, Arkeolog, Ekonomist ve Sosyolog’dan oluşmaktadır. Kanalın ana yapılış emelinin İstanbul Boğazının güvenliği ve Boğazdaki tehlikeleri Kanala aktarmak olduğu açıklanmıştı. Lakin gemi geçişlerini, denizciliği ön plana alan ÇED Raporu'nun hazırlanışında Deniz Ulaştırma İşletme Mühendisi, Baş/Kıdemli Kılavuz Kaptan, Uzak Yol Kaptanı, Gemi Makineleri İşletme Mühendisi, Gemi İnşa Mühendisi, Deniz Teknolojisi Mühendisi gibi uzmanlara hiçbir biçimde yer verilmemiş olması ÇED Raporu'nun dolayısı ile projenin tutarlılığı açısından dikkat alımlı bir olumsuzluktur.
BİLİMSELLİK BUNU GEREKTİRİR
Bu hususlar bilimsel olarak incelenmelidir. Bu güne kadar 11 farklı üniversiteden, çeşitli kamu kurumlarından, 34 farklı bilim kısmına mensup 200’ün üzerinde bilim beşerinin bu projeyi incelediği belirtiliyor. Geçemeyecek gemiler, beton taban, simülasyonlar, akıntılar incelendiyse ve yukarda belirttiklerimden farklı bir durum varsa açıklanması gerekir. Bilimsellik bunu gerektirir.
Yok, gemi geçişi değerli değil, olduğu kadar olur üzere saklı açıklanmayan bir fikir varsa İstanbul Boğazı'ndan tehlikeli gemi geçişlerini Kanala yönlendirerek Boğaz'ın emniyete alınacağı telaffuzları geri çekilip bir an evvel Boğazlar'ın emniyeti için gerekli tedbirlerin tartışılması gerekir. Tankerler yerine boru sınırı üretimini başlatmak üzere teşebbüsler en başta olmak üzere.
Gerek salgın gerekse de Kanal konusunda “bilim” ön plana çıkarılmalıdır, Bilime prestij etmeden çalışmalar, maskeli ihaleler yapılırsa “vakti zamanı geldiğinde millet gereğini yapar”.
Sedat Tenker