Her yıl etrafı devasa okyanuslarla çevrili olan Antarktika’nın üstünde oluşan ozon katmanında, bu yıl Kuzey Kutbu üzerinden yapılan gözlemlerde harikulâde bir açıklık gözlemlendi. Geçen günlerde açıklama yapan bilim insanları, Arktik üzerindeki ozon deliğinde güçlü bir azalma kaydettiklerini duyurmuştu.
ABD Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi (NASA)’dan mevzuyla ilgili gelen son bilgilere nazaran, Arktik üzerindeki ozon seyrelmesi mart ayında rekor düzeyde düşüş yaşadı. Uydu gözlemlerinden elde edilen bilgilere ait yapılan tahlillerin, ozon seviyelerinin 12 Mart’ta 205 Dobson birime düşerek en düşük gerilemeyi yaşadığı bildirildi. Dobson ünitesi, Dünya atmosferi boyunca dikey bir sütundaki eser gaz ölçüsünün ölçü ünitesi olarak biliniyor.
Her ne kadar böylesi düşük düzeyler az olsa da, gibisi görülmemiş değil. Benzeri düşük ozon düzeyleri, 1997 ve 2011 yıllarında stratosferde meydana geldi. Karşılaştırma yapacak olursa, Arktik’te daha evvel gözlenen mart ayının en düşük ozon değeri 240 Dobson birimi dolaylarındaydı.
Webtekno’dan Cahid Atik’in haberine nazaran, NASA’nın Goddard Uzay Uçuş Merkezi’nden bilim insanı Paul Newman, “Bu yılın düşük Arctic ozonu her on yılda bir olur” dedi ve ekledi:
“Ozon katmanının sıhhati için, kutup ve ozon düzeyleri mart ve nisan aylarında tipik olarak yüksek olduğu için bu kıymetlidir.”
Ozon, 3 oksijen atomundan oluşan molekülleriyle renksiz bir gazdır ve atmosferin üst katmanlarında yer alır. Ozon katmanı, yeryüzündeki hayatı Güneş’in ziyanlı ultraviyole radyasyonundan koruyan doğal kalkan vazifesi gören bir gaz katmanı olarak biliniyor. Ziyanlı ultraviyole radyasyon, cilt kanseri ve katarakt ve başka çevresel bahislerde sorunlara yol açıyor.
* Benzeri ozon düzeyleri, 1997 ve 2011’de gerçekleşti:
“ÇOK DAHA BERBAT OLURDU”
Mart ayında Arktik ozon katmanının azalmasına, aralık ayından mart ayına kadar alışılmadık derecede zayıf üst atmosferik dalga olayları nedeniyle ortaya çıkan faktörlerin bir kombinasyonu neden oldu. Bu dalgalar, alt atmosferde deneyimlediğimiz hava sistemlerine benzeri formda üst atmosfer boyunca hava hareketlerini yönlendiriyor.
Bu yıl hava dinamiklerinin zayıf olmasına yol açan faktörleri bilmediklerini lisana getiren Paul Newman, “Fakat biliyoruz ki, Montreal Protokolü nedeniyle kloroflorokarbonları atmosfere iletmeyi bırakmasaydık, bu yıl Kuzey Kutbu’ndaki seyrelme çok daha makûs olurdu” şeklinde konuştu. 2000 yılından bu yana, atmosferde kloroflorokarbonların ve öbür insan imali ozon katmanını incelten unsurların düzeyleri kıymetli ölçüde azaldı ve bu durum devam ediyor.