Dünya çok kritik bir periyottan geçiyor. Mikron büyüklüğündeki bir virüs modülü (Corona) bir anda tüm dünyayı tesiri altına aldı. Peki ortaya ne çıktı? Homo Sapiens’in çaresizliği… Bilgisayarlarımız, uçaklarımız, füzelerimiz var. Hatta uzay istasyonumuz bile var.
Ama bir DNA ya da RNA kesimi karşısında çaresiziz. Neredeyse mağara evresine geri döndük. Eskiden beşerler mağaralarında saklanıyorlardı, bu gün bu kadar teknolojimize karşın bizler de konutlarımızda saklanıyoruz. İstediğin kadar bilimde ve teknoloji de önde ol, üstün devlet ol, dünyanın hakimi ol. Gerçekte BİR METEOR KADAR canımız var.
İşte bu salgın günlerinde ekranlarda ne oluyor diye şöyle bir baktım. Haberler ve haber programları reyting alıyor, bir de Acun Ilıcalı’nın Survivor’ı…
İnsanların bir kısmı salgının dehşetini hafifletmek için gazetecilerden ve onların ekrana çıkardıkları ağzı güzel laf yapan Fast-thinker akademisyenlerden (1) medet umuyorlar. Peki neden? Fatih Altaylı, Ahmet Hakan, Nedim Şener üzere gazetecileri birer ruhani lider ya da orta sınıf ahlakçılığının sözcüleri olarak gördükleri için… (1).
R. Sennett ise, pasif “izleyici” kişilikten ve onların kamusal alandaki yerlerini dolduran “aktör” politikacı/ünlülerden bahseder (2). İşte bu gazeteciler birer aktördürler. Köşe yazılarına dikkat edin. Her hususta görüş bildirdiklerini görürsünüz.
PEKİ YA SURVIVOR’I İZLEYENLER
Diğer kısım ise dünya yansa bile, oturup Survivor’ını izleyen insan grubu… Bilhassa 35 yaş altı insanlar… Biri Bizi Gözetliyor, Survivor ve En Zayıf Halka gibi programları seyrederek büyümüş olan bir nesil… Esnek kapitalizmin akışkan şartlarına ahenk sağlayabilen Gellner’in ‘modüler insanının’ tezahürleri (3)…
Aslında Survivor ve gibisi programların ziyanlarını geçmiş yazılarımda ve Psikososyal Tahlil, Tanınan Kültür ve Medyatik Beşerler (Roza Yayınevi) adlı yeni kitabımda anlattım. Ama bu kitabı hazırlarken şunu fark ettim. İğneyi kendimize batırmamış olduğumu… Sürekli olarak hatası; sisteme ve sistem tarafından parlatılan ve vasatın önüne Bay Halk olarak konulan, her yaptığı işi tutan 100 Numara Adam’lara atmışım. Acun Ilıcalı tipik olarak 100 Numaralı Adam’dı. Hülya Avşar ise 100 Numaralı Kadın’dı. Erman Toroğlu 100 Numaralı spor yorumcusu… Fatih Terim ise 100 Numaralı teknik adam…
Hatta siyasetin doruğundaki 100 Numaralı Siyasetçi’ye bir bakın. Tıpkı Galatasaray’ın monşerlerinin zorunda kaldıkları için getirdikleri, lakin götüremedikleri Fatih Terim gibi… Hülya Avşar ya da Erman Hoca’nın medyada yok edilemediği gibi… Hangi kanala çıksalar, ne yapsalar tutuyor. Yanlış yapsalar bile reyting ve oy alabiliyorlar. Peki neden?
TÜRK TOPLUMUNDA ŞABAN ETKİSİ
Aslında R. Sennett, 1971’de yazdığı ‘Sınıfın Zımnî Yaraları’ adlı kitabında, vasat insanın genel olarak eğitimli insanların gücünü ve otoriteliğini kabul ettiğini, söyler (4). Nitekim de öyleydi. Pekala ne oldu da son 30-40 yılda okumuş yazmış insanlara inanç süratle eridi ve bu kitleler onların peşlerine düştüler?
İşte bu bilimsel derinliği olan ve biz entelektüellerin göz gerisi ettiği bir konu… Hülya ya da Acun ismini duyunca burun kıvırıp konuşmaya bedel bulmuyoruz bile… Halbuki siyasetin doruğundaki şahıs o kadar badireye karşın hala yönetmeye devam ediyor. Acun Ilıcalı hala izleniyor. Hülya Avşar’ın kıpırdaması bile olay… Örnek Ronaldo’ya meydan okuması… (İlginçtir ki, Psikososyal Tahlil kitabımda Hülya Avşar’ın tahlili tam 42 sayfa aldı.)
Erman Toroğlu ise ‘sabaha kadar konuşsam dinlenir’ diyor. Dinleniyor da… Fatih Terim ise sanırım sıkıldı. Hani bizler çocukken 10-15 metre geriden yarışa başlayarak kazanırdık ya; Fatih Hoca da artık dönem başında 10-15 puan avans verip, geriden gelip şampiyon oluyor. Ancak Avrupa’da tutmuyor. Sanırım bu durum Türk toplumuna has olmalı, diye düşünüyorum. Bilimsel olarak ŞABAN ETKİSİ olarak isimlendiriyorum.
TÜRKİYE’NİN YARI-AYDIN SORUNU
Peki biz eğitimliler ne yapıyoruz? Halkın bu insanların peşinde olmasını eleştiriyor ve hatta aşağılayıp dalga geçiyoruz. İşte bu mevzuda bizlere cevabı kim veriyor? PASCAL…
Pascal “Halkın son derece isabetli kanaatleri vardır. Yarı alimler bunu eleştirmekle böbürlenirler ve dalga geçerler. Ama onların idrak edemedikleri bir nedenden, halk haklı çıkar” der. (5) Yani vasat insan, budala üzere görünse de, değildir. Gerçeği ise bulunduğu yerde sezmezler, onu bulunmadığı yere koyarlar. Bu yüzden tam olarak da hakikat sayılmaz (5).
Peki sistem Acun’u, Hülya’yı, Erman’ı neden Bay Halk olarak ekranlar koydu?
Benim bilimsel hipotezim; halkın kolektif şuur altında bu bireylerin arketipik bir karşılığının olması… Yani, şuurlu değil. Hatta içgüdüsel demekte yanlış olmaz. Pekala bundan sistemin ne çıkarı olabilir? İsterseniz anlatayım.
BOUDRİLLARD’A NAZARAN PROLETERYA BİR SINIF DEĞİLDİR
İşte bu mevzuda Boudrillard, Marx’ı eleştirerek; proletaryanın bir sınıf olarak kendini yadsıyamadığını ve sınıflı toplumu yıkamadığını, zira proletaryanın bir sınıf olmadığını söyler. Boudrillard’a nazaran yalnızca burjuvazi gerçek bir sınıftır (6). Zira zenginler el ele vererek, statüsüne ve tüketimine nazaran kendisini tanımlayan yeni bir toplum yarattılar bile.
Hatta Mills de, sınıf şuuruna sahip olan tek sınıfın ‘iktidar seçkinleri’ olduğunu söyler. Çoğunluk ise kitle toplumudur (7). Gramsci ise, hâkim sınıfın pasif devriminden bahseder. Nitelikli insan gücüyle, süratli bir takım ve programlarını değişikliği ile denetimi tekrar ele alırlar. Muhalifler ise kendilerini moleküler değişimin içinde bulurlar (8).
Peki günümüzde hâkim sınıfın kullandığı bu nitelikli insan gücü kimlerdir? Karşılık, bizler…
Beyaz yakalı, eğitimli yeni orta sınıf…
EĞİTİMLİLERİN SİSTEMDEKİ ROLLERİ
Peki ya modernite ile birlikte biz okumuşların yaptığı hatalar… Çağdaş insan yaratmaya çalışırken, tıpkı bahçesinde yabani ot istemeyen bir bahçıvanlar üzereydik. Adeta ‘okumuş yazmış insanların vesayeti’ yarattık (3). Azınlığın çoğunluğu izlediği Panoptikon sistemi vardı (6). Bizler de gardiyanı…
En berbatı ise Adiaforizasyon…Bauman’ın bahsettiği üzere; modernite insanları daha zalim yapmamıştı, fakat zalim olmayanların insanların zalim şeyler yapabildiği bir yol icat etmişti. Kötülük için artık makûs insan gerekmiyordu. Adiaforizasyon ile hareket ahlaken nötr hale getiriliyor ve berbatlığı yapanlara insaniyetsiz gelmiyordu (9). Tıpkı Hitler’in bilim insanları gibi…
Tıpkı Irak’ta günahsız çocuklar ölürken ‘yumurta kırılmadan omlet yapılmaz’ diyerek vahşeti ahlaken nötr hale getiren Amerikalı siyasetçiler gibi…
Tıpkı Amerikan emperyalizmini görmezden gelerek, beyin göçü ile kendisini yetiştiren ülkeyi terk eden ve hatta Nobel alan Aziz Sancar gibi bilim insanlarının ‘bilimsel çalışmalarımı yapabilmek için’ adiaforizasyonuna sığınmaları gibi…
Tıpkı Haluk Bilginer’in emperyalizmin Emmy Mükafatı ile taçlandırılması (!) gibi…
ETİĞE MUHTAÇLIĞI OLMADIĞININ DA BİR KANITIDIRLAR
Ama artık çoğunluğun azınlığı ekranlardan izlediği bir Sinaptikon çağı (Umberto Eco) başladı (3). İnsanlar izlerken uyuşuyor ve pasifize oluyorlar. Geçen yazımda bahsettiğim üzere; medyadaki Fatih Altaylı, Ahmet Hakan, Acun Ilıcalı ya da Hülya Avşar üzere medyatik ünlüler ise bu Sinaptikon’un yıldızları…
Çünkü çağ, post çağdaş etiksiz ahlak çağı (Bauman) (9)… Hülya, Acun, Erman, Ahmet Hakan ise bu etiksiz ahlakın en hoş örnekleridirler. Ama başka yandan bakıldığında ise, tıpkı De Certeau’nun bahsettiği üzere; alt sınıftan gelerek yükselen bu insanların etiğe gereksinimi olmadığının da bir delilidirler. Bu, onların hayatta kalma sanatıdır (10).
Ama bu saptamalarım Fatih Altaylı için geçerli değildir. Çünkü Nietzsche’ye nazaran etik de ahlak da hiyerarşiktir. Üsttekilerin doğruları ve yanlışları ya da koltukları öncelendiğinden (9); Fatih Altaylı üzere medya seçkinlerinin kesinlikle etiğe gereksinimi vardır.
YENİ ORTA SINIF TAMPON MİSYONU GÖRÜYOR
Peki ya Mills’in bahsettiği, liberalizmle birlikte ortaya çıkan beyaz yakalı yeni orta sınıfın (11) ahlakı? Onlara da koltuklarını korumak için ne kadar etik gereklidir?
Peki ülkemizdeki yeni orta sınıf kimdir?
Bakırköy, Ataköy, Kadıköy üzere semtlerde, Atakent ya da Ataşehir’in lüks sitelerinde oturan eğitimli insanlar… Bu yeni orta sınıf ne proletaryaya ne de kapitalistlere dahil değildir. Görünüşte solcudurlar. Lakin işverenlerle, çalışanlar ortasında tampondurlar. Kendileri iktidar sahibi olmasalar bile, zenginleri savunmak onların görevidir (7).
Örneğin Sabancı ve Koç aileleri… Her ulusal bayramda Atatürk reklamı verirler. Özellikle Koç ailesini eleştiren bir kelam söyleyin ya da yazı yazın. Bu yeni orta sınıfın insanları, tabir yerindeyse başınızı kırarlar. Hatta bu gün TUSİAD zenginlerinin önündeki en büyük tampondurlar. Yeni CHP’nin solcularını çiğnemeden bu insanlara ulaşamazsınız.
POLİTİK HISTERESIZ
İşte bu nedenle bu gün gelinen nokta ise, politik histeresiz’tir (6). Boudrillard, Trans-seksüel cinsellikten, trans-estetik sanattan, hatta trans-politikadan bahseder ya… Bauman da; öznesi olan içi sınıfını ve en alttakileri kaybetmiş olan bir soldan (Yeni CHP) bahseder.
İşte bu trans-politika evresidir. Siyaset asla yok olmaz, lakin yerine hiç bir şeyin gelmesine de müsaade vermez. Kendini almadığı için, sonsuz bir ikinci hayat hakkı kazanır (6). Lütfen siyasetin zirvesindeki şahsa bakın. Ne yok oluyor ne de yerine birisi geliyor. Pekala ya sol? O da ne var oluyor ne de yok. Politik histeresiz işte budur.
Peki ya Acun Ilıcalı? Onun yerine de geçebilen var mı? Hülya Avşar’ın yerini alabilen? Pekala Erman Toroğlu ya Fatih Terim’in? Asla yok olmuyorlar, lakin yerlerine birileri de gelmiyor. İşte bu da medyanın ve sporun histeresizi…
Diyorum ya, sistem onları Bay Halk olarak getirdi. Lakin tıpkı De Certeau’nun bahsettiği üzere, geldikleri yerin, yani sistemin sahibi oldular (10). Alttan gelen yeni bir şey de yok. Bu sözlerim sol için de geçerlidir. O da sistemin sol koltuğunun sahibidir.
SONUÇ OLARAK
Bu yazının sonucunu ise, şu örnekle bağlamak yanlış olmaz. Bu günkü Prof. Dr. Ercüment Ovalı ve grubunun Corona ilacını bulması ve tıpkı Hülya Avşar üzere toplumsal medyadan artist pozları vermesi… Tıpkı Survivor’ın tanıtım afişindeki gibi…
Koskocaman profesör ve okumuş yazmış ekibinin Hülya’yı, Acun’u taklit ettiği; televizyon ekranlarında her gün etiksiz ahlaka sahip akademisyenlerin doçent ve profesör unvanları ile gösteri yaptığı bir ortamda, halk da en etiksiz olanı seçmesinden daha doğal ne olabilir ki?
Sen ülkenin doçent ve profesör çöplüğü haline geldiğini göremezsen, kapital sisteminin beyaz yakalısı haline gelirsen ve en alttakileri köylerde ve varoşlarda unutursan…
Diyorum ya, halk da en özgün etiksiz olanları seçer ve onların peşine düşer. Acun’u ve Hülya’yı seyreder. Fatih Terim’in önünde şapka çıkarır. Erman Toroğlu’na Erman Hoca der. Oyunu da sarfiyat siyasetin doruğundaki şahsa verir. Bilinçli olarak değil. İçgüdüsel olarak…
Ahmet Koyuncu