İlahiyatçı müellif Nazif Ay, yeni çıkan “Alevi Caferi Kaynaklarıyla İslam İlmihali” kitabına ait Odatv’ye konuştu.
Ay, kitabıyla ilgili “Modern yorumlar ve çağdaş içtihatlarla toplumda saygın yere sahip ilahiyatçıların maalesef bu boşluğu görememesi ve dinle ilgili kuralların açıklamalarını ehil olmayan ya da radikal eğilimli kişi ve kuruluşlara havale etmesiydi. Ben bu acil ve gerekli duruma müdahale ettiğimden ötürü sevinçliyim” tabirlerini kullandı.
Nazif Ay ile yapılan röportaj şöyle:
Soru: Sayın Ay, öncelikle piyasaya yeni çıkan “Sünni Alevi Caferi Kaynaklarıyla İslam İlmihali” ismindeki son kitabınızdan ötürü sizi kutluyoruz. Kitabınızın genel özelliklerine geçmeden evvel bu türlü bir yapıtı yazmaya sizi iten neden nedir?
Nazif Ay: Teşekkür ederek sözlerime başlayayım.
Aslında uzun müddettir İslam İlmihali ile ilgili bir kitap yazmam konusunda ısrarlı istekler vardı. Ama içeriği fetva, ibadet çeşitleri, toplumsal hayat ve İslam hukukuyla çerçeveli böylesi bir kaynak kitabı kaleme almaya, alanında uzman öteki ilahiyatçılar yazabilir niyetiyle istekli değildim. Ayrıyeten yazmak istediğim kitapların alışılageldik ilahiyatçılık görünümüyle donanımlı olmasını pek fazla tercih etmiyor, daima olarak felsefi ve edebi derinlikli yapıtlara imza atmayı istiyordum. Şimdiye dek yazdığım kitapların ana temalarına dikkat ettiğinizde ne demek istediğim daha net anlaşılabilir. Lakin tüm inanç kısımlarından seslendirilen ağır beklentiye olumlu karşılık verme ismine kitabımı hazırlamaya koyuldum. Nihayet kitabımı Kaynak Yayınlarından çıkartabildik. Editoryal olarak da hoş ve alanında eşsiz bir yapıta imza atıldı. Eşsiz dememin nedeni, İslam dünyasında hakim olan üç büyük ekolün/mezhebin kaynaklarıyla oluşturulmuş birinci ve tek olmasıdır.
HİÇBİR İSLAM MEZHEBİNİ/EKOLÜNÜ MERKEZE ALMADIM
Soru: Merak ettiğim noktalardan biri, klasik din uzmanlarının yahut cemaat-tarikat kümelerinin dışında hazırladığınız bu kitaba ne kadar muhtaçlık vardı?
Nazif Ay: Zaten beni bu yapıtı yazmaya zorlayan iki gerçek vardı. Birincisi, 1400 küsur yıl içinde böylesine geniş yelpazeli bir kitabın olmaması ve din mezhepleri içinde yaşanan mezhep bağnazlığına artık bir son verilebilmesi için bütünleştirici ilmihal kitabına (fıkıh/İslam hukuku) ihtiyaç bulunması. İkincisi ise, çağdaş yorumlar ve çağdaş içtihatlarla toplumda saygın yere sahip ilahiyatçıların maalesef bu boşluğu görememesi ve dinle ilgili kuralların açıklamalarını ehil olmayan ya da radikal eğilimli kişi ve kuruluşlara havale etmesiydi. Ben bu acil ve gerekli duruma müdahale ettiğimden ötürü sevinçliyim.
Soru: Kitabın içeriğine gelecek olursak, nasıl bir yapıtla karşı karşıya olduğumuzu söyleyebilirsiniz.
Nazif Ay: Öncelikle belirtmeliyim, kitabımdaki hususların sıralaması bana özeldir. Klasik ve klasik anlayışa referans tanınmakla birlikte hususları, yorum ve tespitlerimi içine yerleştireceğim formda işledim. Hiçbir İslam mezhebini/ekolünü merkeze almadım. Genel kabul ve yönelişlerden dolayı hâkim görüşleri, bu fikirler muhakkak mezheplere özel görüşlerdir niyetine kapılmadan paylaştım. Ortak karar niteliğinde olan yahut o denli olması gerektiğine inandığım din yorumlarını okuyucunun önüne koydum. İslam dünyasında en yaygın mezheplerden daha fazla alıntı yapmamın olağan karşılanacağına ve alınganlık gösterilmeyeceğine inanıyorum. Mevzuları yalnızca Sünni kaynaklarıyla değil Alevilik üzere daha çok kültürel ekolün kabulleriyle ve Caferilere/Şiilere ilişkin kural ve inanışlarla da değerlendirdim. Kitabın ana kısımlarında ilahi dinlere, ilahi olmayan dinlere, Türklerin eski din ile inanışlarına ve tüm dinlerden bağımsız öbür inanışlara yer verdim. Toplumsal hayatta önümüze çıkan lakin cevap verilemeyen bahis başlıklarının ayrıntılarına indim. Dini sorunları işlerken çelişkili tabirlerin bulunmaması ve insan psikolojisini olumsuz etkilememesi noktasında titiz davrandım. Yapıtı, uzun, yorucu ve ayrıntılı bilgilerden olabildiğince arındırarak hazırladım. Gereksiz bilgileri ayıkladım ve başka ilmihal çeşidi kitaplarda da bulunabilecek mevzuların detaylarını okuyucuya bıraktım. Namazın nasıl kılınacağının, haccın nasıl yapılacağının yahut bir meyyitin nasıl kefenlenip gömüleceğinin pratiğe dayalı detaylarına girmedim. Hususlara genel sınırlarıyla baktım, örnek namaz anlatımı dışında ibadetlerin uygulamalı öğretimine kalkışmadım. Koronavirüs (Kovid-19) üzere şimdiki mevzuları din pratikleri içerisine örnekleyerek yerleştirdim. Zati detaya boğulan öteki ilmihal kitapları da bireyleri uzman düzeyine çıkaracak özellikte değildir. Bir de şunu vurgulayayım, ilmihal tipi bir kitabın hazırlanması hem çok tezli hem de güç bir süreç olduğundan sonraki baskılarda ekleme yahut çıkartmalar olabilecektir.
ARAPÇA YA DA FARSÇA YÜKLÜ SÖZCÜK VE KAVRAMLAR YERİNE…
Soru: Kitabın lisanı hakkında ne söyleyebilirsiniz? Daha doğrusu bu cins kitapların ağır sözlerle, çoğunlukla Arapça ya da Farsça sözcüklerle örülü olduğunu ve bu yüzden anlaşılmasında zorluklar yaşandığını biliyoruz. Sizin kitabınızı okuduğunda halkımız rahatlıkla anlayabilecek mi?
Nazif Ay: Müthiş ve yerinde bir soru.
Tüm bu niyet ve kaygılardan dolayı kitapta Arapça ya da farsça yüklü sözcük ve kavramlar yerine anlaşılır lisanla karşılıklarını kullanmayı tercih ettim. Hatta dua, Allah kelamı ya da Arapça sözleri vermem gerektiğinde bunların Türkçe karşılıklarını bile kitapta verdim, zira dini ritüellerin/ibadetlerin ana lisanda yapılma seçeneği İslam peygamberi Hz. Muhammed tarafından onaylanmıştır. Anlaşılır sözcüklerle tanımladığım hususları ayrıyeten dipnotlarla da destekledim.
Soru: Sayın Ay, kitabınız hakkında son olarak neler diyeceksiniz? Halkımızdan umduğunuz ilgiyi göreceğine inanıyor musunuz?
Nazif Ay: Kitabımın, dini tartışmaların ağır yaşandığı bu günlerde yayımlanması benim için epeyce kıymetli ve onur vericidir. Çağdaş anlayışla ancak dinin özünden ve özgün yapısından ödün vermeden hazırladığım ve bu özellikleriyle İslami yayınlar dünyasında muadili bulunmayan Sünni Alevi Caferi Kaynaklarıyla İslam İlmihali isimli yapıtın halkımızca övgü ve ilgiyle değerlendirileceğine inanıyorum. Keyifle ve yararlanılarak hak ettiği ölçüde okunacağına, hatta başucu yapıtı yapılacağına ait itimadım tamdır.
Tekrar okuyucusu bol olması dileklerimle kutluyoruz.
Nazif Ay: Teşekkür ediyorum.