Sık sık sinema izleme alışkanlığı olan bir değilim. Koronanın tesirinden olsa gerek bu izlemeler biraz daha sıklaştı. Son izlediğim “Spotlight”, 2015 Amerikan üretimi bir sinema. Konusu ise gerçek bir öyküden alınma.
“Spotlight” bir gazeteci grubunun ismi. Bu grup, Roma Katolik rahiplerinin çocuklara yönelik olan cinsel tacizlerini ve bu cürmün Boston Başpiskoposluğu tarafından gizlendiğini ortaya çıkarır. Grup, sübyancı papazları düzgünleştirmeye çalışan eski bir rahip sayesinde Boston’da yaklaşık 90 tane tacizci papaz olduğunu öğrenir. Husus yalnızca Katolik Kilisesi’nin üst seviye yetkililerince gizlenmez; hatta kimi devlet kurumları da işin içindedir.
Film 1976 yılında bir rahibin çocuk tacizi hatasıyla karakola götürülmesi ve birebir süratle hür bırakılmasıyla başlıyor. Lakin “Spotlight” isimli bu gazeteci grubu, büyük baskılara göğüs gererek hasıraltı edilen belgeleri gün yüzüne çıkartıp bir gerçeğe ulaşıyor. Sinemada dinler ve bilhassa Katolik kilisesi aleyhine birçok diyalogun olduğunu da belirtmeliyim.
Yıllardır ABD, Avrupa ve Avustralya’daki Katolik kiliselerinde misyon yapan birçok rahip ve kardinalin ya cinsel tacizle ya da vazife bölgelerinde yaşanan bu cinsten olayları örtbas etmekle suçlandığını hepimiz biliyoruz. Fakat bugüne kadar ne kiliselerin ne de ilgili kurum ve devletlerin bu çeşitten savları ortaya atanlara karşı “halkın bir kesitinin benimsediği dini kıymetleri aşağılamak”tan bir kabahat duyurusunda bulunduğunu şahsen duymadım. Kaldı ki Katolikleri yerden yere vuran “Spotlight”, aslanlar üzere gösterime girdi ve üstüne bir de Oscar kazandı.
ANKARA BAROSUNUN MESAJI
Son günlerin diyanet-baro ekseninde tavan yapan bir kısım tartışma ve gereksiz soruşturmalara şahit olunca ister istemez bu sinema geldi aklıma.
Malumunuz Diyanet İşleri Lideri Ali Erbaş, geçen cuma günü Hacı Bayram Camii’nde kıldırdığı temsili cuma namazındaki hutbede mevzuyu koronavirüs salgınına getirdi. Özetle; virüslerin sebebinin pislik ve kirlilik olduğunu, bu yüzden taharete ehemmiyet verilmesini, ayrıyeten sigaranın virüsü kapma riskini 14 kat daha arttırdığını ve bırakılması gerektiğini söyledi. Buraya kadar her şey olağandı.
Ardından o denli bir laf etti ki adeta yer yerinden oynadı:
“İslam zinayı en büyük haramlardan kabul ediyor. Lûtîliği, eşcinselliği lanetliyor. Nedir bunun hikmeti? Hastalıkları beraberinde getirmesi ve kuşağı çürütmesi. Yılda yüz binlerce insan gayri legal ve nikâhsız hayatın, İslami literatürdeki ismi “zina” olan bu büyük haramın sebep olduğu HIV virüsüne maruz kalıyor. Geliniz bu çeşit kötülüklerden insanları korumak için birlikte uğraş edelim!”
Bu kelamlara birinci reaksiyon Ankara Barosu’ndan geldi:
“Şaşkınlığımız; sesi çağlar öncesinden gelen bu şahsın, bir devlet kurumunun başında oturup telaffuzunu kutsal sayılan pahalar üzerine inşa ederek halkı kin ve düşmanlığa tahrik etmesindeki kan kokan cüreti sebebiyledir. Aldığımız ibretse, anılan şahsın içinde bulunduğu takvim yılında yaşamasına karşın bundan sekiz-dokuz kuşak evvelki büyükleriyle tıpkı zihinsel ve dogmatik hudutlara sahip olmak için insan onuruna karşı gösterdiği büyük direnişten kaynaklanmaktadır. Diyanet İşleri Lideri Ali Erbaş’ın zelzele LGBTİQ+, bayan ve çocuk telaffuzlarına karşın hala misyonda kalması durumunda, sonraki konuşmasında halkı ellerinde meşalelerle meydanlarda cadı diye bayan yakmaya davet etmesi kimseyi şaşırtmamalıdır.”
Sonrasında iştirak cadı kazanına döndü. Ardındanbomba düştü: Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı, Ankara Barosu hakkında “halkın bir kısmının benimsediği dini kıymetleri aşağıladığı” savıyla soruşturma başlattı.
Her iki kurumun da söylemlerinde bir cürüm ögesi bulunup bulunmadığını şimdilik bir kenara bırakalım.
Kabaca yaklaşırsak, yönetim hukukunda idari bir sürecin hukuka uygun olması için beş öge gereklidir. Bunlar: “Yetki, biçim, sebep, husus ve amaç” tır. Hukukçu arkadaşlar yanlış anlamasın; her iki kurumun da açıklamaları birer idari süreçtir saçmalığında değilim. Mevzunun daha uygun anlaşılması için bu türlü bir örnekten yola çıkmak istedim.
ERBAŞ’IN SÖYLEMİ “SEBEP” VE “AMAÇ” TARAFINDAN AÇIKÇA HUKUKA AYKIRI
Sayın Ali Erbaş’ın beyanını bir idari süreç olarak kabul edip bu formül çerçevesinde değerlendirdiğimizde, Erbaş’ın söylemi “sebep” ve “amaç” istikametinden açıkça hukuka alışılmamış olur. Zira hukukta “sebep”, “neden” sorusunun karşılığını oluşturur. Yani Erbaş’ı bunu söylemeye iten etken bunun sebebidir. Peki, hâlihazırda pandemi halini almış bir virüsle eşcinsellik ve AİDS ortasında nasıl bir bağ kurmuştur? Nedir bunun somut kanıtı? Söylemi “amaç” formülüyle izah edersek, “Ne için?” sorusunun yanıtına karşılık “kamu yararı” gelir. Sayın Diyanet İşleri Lideri bu türlü kritik bir vakitte ve kutsal bir ayda başlattığı bu tartışmada nasıl bir kamu faydası öngörmüştür? Bir manevî ana aktör olarak halka ne demek istiyor? Bu türlü bir telaffuzla halkın tamamını İslam ismine kucaklamış mı oluyor? Tersine, bu bir tartışmaya, ayrışmaya neden olmuşsa bu ne yaman bir zamanlamadır?
Aynı faraziyeden yola çıkıp Ankara Barosu’nun telaffuzunu de bir idari süreç olarak kabul ettiğimizde, “yetki” ve “amaç” istikametinden hukuka karşıtlık kaçınılmazdır. Zira Avukatlık Kanunu’nun 95. hususu barolara “Hukukun üstünlüğünü ve insan haklarını savunmak,korumak ve bu kavramlara işlerlik kazandırmak” vazifesini verse de bu misyon ifa edilirken geliştirilen üslup“yetki” ögesini büsbütün sakatlamıştır. Meğer bu türlü bir açıklamayı baro ismine değil de bir platform oluşturup şahsî olarak yapmaları halinde buna rastgele bir itirazımız olmayacaktı. Yetkinin sakat olduğu bu türlü bir durumda da kamu faydasından kelam edilemez.
Ne var ki birtakım siyasi aktörlerin Ankara Barosu’na karşı başlattığı linç teşebbüsleri, Baro’nun bu gereksiz üslubunu adeta gölgede bırakmıştır.
Gelelim tarafların birbirleri hakkındaki kabahat istinatlarına. Olaya en kolayından yaklaşırsak; eğer Ankara Barosu’nun açıklaması “halkın bir bölümünün benimsediği dini pahaları aşağılamak suçu” ise, Diyanet İşleri Başkanı’nın beyanları da “nefret ve ayrımcılık suçu”nu oluşturur. Zira gerek Anayasa Mahkemesi ve gerekse AİHM, cinsel yönelimlere yönelik hakareti nefret hatası kapsamında kıymetlendirmektedir.“Ne alakası var? Lider İslam’ın bilinen bir kararını hatırlattı.” diyemezsiniz. Sayın Erdoğan da Ziya Gökalp’in okul kitaplarında yer alan bir şiirini okumaktan mahpusa girmemiş miydi? Demek ki zorlayınca oluyor. Dolayısıyla bir ekip zorlamalarla hata ihdas etme alışkanlığını artık terk etmemiz gerekir.
En tehlikeli şeylerden biri ise, dinin birilerinin inhisarına bırakılmasıdır. Meğer dinler kozmiktir. Kaldı ki, İslam inancına nazaran dinin tek sahibi vardır: O da Allah’tır.Yukarıda kelamını ettiğim sinema de bu gerçeği vurgulamaktadır. Dolayısıylasık sık yapılan “Savaş generallere bırakılmayacak kadar önemli bir iştir.”ironisini din konusuna daacilen uyarlamak gerekir diye düşünüyorum.
Geldiğimiz süreçte, Sayın Adalet Bakanı tarafından Baro aleyhine yapılan açıklama ise farklı bir zahmet yaratmıştır. Zira avukatların soruşturulmaları Adalet Bakanlığı’nın müsaadesine tabidir. Bu durumda,soruşturma müsaadesi verecek bir makamın tarafsızlığını yitirdiği gün üzere ortadadır. DolayısıylaBakanlığın vereceği soruşturma müsaadesi,bu basamaktan sonra hukuken tartışılmaya mahkûm olacaktır.
CUMHURBAŞKANI ERDOĞAN’IN BU TELAFFUZUNU NEREYE KOYACAKSINIZ
Yazıyı bir davet ile sonlandıralım:
Sayın Erbaş, eşcinsellik pedofiliden daha mı berbattır? Koronanın kaynağı yalnızca Lutilik midir? Günümüzde eşcinsellik neredeyse aleni bir hal almıştır. Ya pedofili! Ne derece sinsi yürüdüğünü görmüyor musunuz? Hem de kilise, cami ve havra ayırt etmeden! Kimi dini vakıf, Kur’an kursu ve medreseler ile ilgili kamuoyuna yansıyanlar ve isimli olaylar sizce vahim değil mi?
Kaldı ki eşcinsellik birçok hukuk sisteminde artık muhafaza altındadır. “Eşcinsellerin de, kendi hak ve özgürlükleri çerçevesinde, yasal teminat altına alınması kaide. Vakit zaman birtakım televizyon ekranlarında onların da muhatap oldukları muameleleri insani bulmuyoruz” diyen Sayın Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bu telaffuzunu nereye koyacaksınız? Sayın Erdoğan’ın 2016 yılında verdiği bir iftar yemeğinde eşi emine Erdoğan ile birlikte Bülent Ersoy’u birlikte ağırlayıp tıpkı karede yer aldıklarında siz orada değil miydiniz? Sayın Cumhurbaşkanı bu görüşünden sonradan döndüyse orasını bilemem. Lakin düne kadar eşcinsel yürüyüşlerinin engellenmediğini, zinanın bu iktidar periyodunda hata olmaktan çıkarıldığını ve cinsel yönelimleri garanti altına alan İstanbul Sözleşmesi’nin 2011 yılında bu iktidar vaktinde imzalandığını bilmiyorum diyemezsiniz. O halde bu türlü bir hutbenin eski defterleri açarak bir kadro polemiklere yol açacağını, sizi misyona getirenleri zora sokacağını düşünmediniz mi? Düşündüyseniz şayet bundaki muradınız neydi?
Ne bileyim, yalnızca mescitler kapatıldı diye bu virüs sürecinde kendinizi etkisiz eleman olarak mı hissettiniz? Bu boşlukta, sekiz bakanlığı geride bırakan dev bütçenizin göze batmasından mı çekindiniz? Bu taze bir kan arayışı mıydı yoksa?
Sayın Erbaş, siz bu kritik ortamda bu türlü bir polemiğe yol açarsanız, bize de şeytanın avukatlığını yapmak düşer. Lütfen alınıp kırılmayın! Sizden bu hususta mantıklı bir açıklama yapmanızı bekliyoruz.
Ayrıca pedofilinin hangi İslam ülkelerinde muhafaza altında olduğunu siz daha güzel bilirsiniz. Sizden asıl bu bahiste birkaç kelam beklerdik. Hala da geç kalmış sayılmazsınız. Önümüzde daha çoook Cuma var.
Silivri’nin müdavimleri Barış Pehlivan, Barış Terkoğlu ile gazeteciler Hülya Kılınç ve Murat Ağırel’e kucak dolusu selamlar.
Ramazan Bulut