Nobel Barış Ödüllü müellif Malala Yusufzay’ın “Yersiz Yurtsuz” isimli kitabı Yeşim Öksüzoğlu çevirisiyle Epsilon Yayınevi’nden çıktı.
Malala Yusufzay, Yersiz Yurtsuz’da vatanını terk etmek zorunda kalmış bayanların kıssalarına değindi. Malala’nın kendi hayat hikayesiyle başlayan kitapta, muharririn mülteci kampı ziyaretlerinde karşılaştığı öteki bayanların ve kız çocuklarının yaşadığı tecrübeler anlatıldı.
Kitabın “Muzun-Umudu Gördüm” başlıklı kısmında, Suriye’deki iç savaştan kaçan ve Ürdün’deki mülteci kampında yaşan Muzun isimli kızın kıssasına değinildi. Mülteci kampında, kız çocuklarının okula gitmeyip evlendirilmeye çalışılmasına karşı çıkan Muzun’un, evlendirilmesi planlanan kız çocuğuna, “Eğer beni sahiden korumak istiyorsan, beni okula gönder” dediği akabinde kız çocuğunun yaşadıkları aktarıldı.
İşte “Muzun-Umudu Gördüm” başlıklı o kısım:
“Bir yardım vazifelisi, benimle tanışmak isteyen bir kız olduğunu söyledi. Eğitim hakkı için çaba eden bir kız. Bu gayrette acı çeken ve başka tarafa geçmiş olan bir kız.
Benimle tanışmak isteyen kızın Malala olduğunu öğrendiğimde sevince boğuldum.
Suriye’de yaşarken onu duymuştum. Onun gerçek bir güç olduğunu biliyordum, tecrübelerini tüm dünyadaki kızlar için değişim yaratmak ismine kullanan biriydi.
İki küçük erkek kardeşi olduğunu ve babasının öğretmen olduğunu biliyordum. Çok ortak noktamız vardı ve misal isteklere sahiptik. Okulu severdim, geleceğim hakkında hayal kurmayı severdim.”
“BİR MÜLTECİ KAMPINDAKİ HAYAT BİLE BUNDAN İYİDİR”
“Ancak 2011’de savaş başlayınca her şey değişti. Artık güvenlik yoktu, huzur yoktu. Savaş çok berbat bir hal aldı – her gün bombalamalar, sokaklarda silah atışları oluyordu. Okullar kapanmak zorunda kaldı. İki yıl kuşatma altında yaşadıktan sonra babam nihayet ülkemizden kaçmamız manasına gelen o şiddetli kararı verdi.
‘Bir mülteci kampındaki hayat bile bundan yeterlidir,’ dedi bana. Kamp hakkında bir şey bilmiyordum, lakin öbür seçeneğimiz yoktu. Ülkemden ayrılmak istemiyordum. Hayatım botunca bildiğim tek konuttu. Lakin şayet o sırada ayrılmamış olsaydım bunun öykümün sonu olabileceğini on üç yaşındayken bile biliyordum.
Hayatları için kaçan pek çok öbür beşerle bir arada otomobille sona gittik ve gece boyunca yürüdük. Önümüzde ne olduğundan emin olamadan Ürdün’e geçtik. Sonunda Zateri kampına ulaştığımızda barınak bulduğumuza şükrettik: Altıya altı metrelik bir çadır benim, annemle babamın, kardeşlerimin ve akrabalarımın süreksiz meskeni oldu. Sekiz kişi bu türlü küçük bir yerde yaşıyorduk ancak en azından hepimiz ailedendik. Kampın içinde durum bu türlü değildi, yabancılar sık sık birlikte kalıyorlardı.
Birkaç tane uyku matı dışında mobilyamız ve elektriğimiz yoktu. İçmek, yemek pişirmek ve yıkanmak için kullandığımız suya ulaşmak için uzun bir yol yürümemiz gerekiyordu. Lakin bu zorluklar beni okul kadar endişelendirmiyordu – o yıl dokuzuncu sınıfta olmam gerekiyordu. Şayet okumaya devam etmezsem, üniversiteye gitme bahtımı kaybedebilirdim. Gelecek bahtımı kaybedebilirdim.
Kampta bir okul olduğunu öğrendiğimde çok rahatladım. Derslere başlamak ve başka öğrencilerle tanışmak için çok heyecanlıydım. Her şeyin bilinmeyen olduğu bu yerde dahi derslerime her gün gidebileceğim bir yer olduğunu, öğrenme ve dünyayı gezme hayallerime odaklanabileceğimi söz ediyordu. Birinci gün sınıfta bir iki öğrenci görünce şoke oldum. Çok saçmaydı.”
“NEDEN HİÇBİRİNİZ OKULDA DEĞİLSİNİZ”
“Bir gün teneffüs salonuna yürüdüm, insanların oyun oynadığı ya da kısıtlı kütüphaneden ödünç kitap alabildiği bir yerdi burası. Orada benim yaşlarımda kızlardan oluşan küçük bir küme gördüm. Kızlara hakikat yürüdüm, ‘Neden hiçbiriniz okulda değilsiniz’ diye sordum.
Kızlar güldü! ‘Bu zahmet niye’ diye sordu biri. Ailelerinin genç bir kızın en yeterli bahtının evlenmek olduğuna nasıl da inandığı hakkında konuşmaya başladılar. Ailelerine nazaran kızlar için en güzel geleceğin evlilik olduğunu söylediler.
Bunun yanlışsız olmadığını biliyordum. Erken yaşta yapılan evliliklerin kızları yoksulluk ve mahrumiyet döngüsüne hapsettiğini biliyordum.
Bu mevzuda bir şeyler yapmam gerektiğini biliyordum. Çadır çadır gezip beşerlerle konuşmaya başladım. Birçok insanın kampta çok uzun müddet kalmayacağını düşünmesi de bir başka büyük engeldi. Süreksiz olduğunu düşünüyorlardı, bu yüzden eğitimlerine devam etmek için Suriye’ye dönene kadar beklemek istiyorlardı. Bunu anlıyordum – bu yeni hayata ne kadar alışırsam alışayım, her sabah uyandığında huzursuz hissediyordum. Ancak gidilecek tek istikametin ileri olduğunu biliyordum. Sabit kalamaz, bunlar olmuyormuş üzere davranamazdım ve sırtımı yaslayıp başkalarının de tıpkı şeyi yapışını izlemeye hazır değildim.
‘Suriye’ye ne vakit döneceğimizi kimse bilmiyor! Yıllarca bu kampta kalabiliriz,’ dedim tekrar tekrar.
Gerçek şu ki bu kızların birçok hâlâ orada yaşıyor, bir belirsizlik içinde sıkışıp kalmışlar ve savaş giderek daha da kötüleştiğinden birden fazla umudunu kaybetti.”
“EĞER AİLEN SENİ HAKİKATEN SEVİYORSA…”
“Orada tanıştığım bir kız aklımda kaldı. Ailesinin onu kırklarında bir adamla evlendirmek istediğini söyledi bana, adam babasının yaşındaydı. Kız on yedisindeydi. Bu eşleşme hakkında ne düşündüğünü sordum. Omuz silkti ve ‘Başka bir geleceğim var mı ki’ dedi.
Sorusunu tüm açıklığıyla duydum; bu yüzden, ‘Eğer ailen seni nitekim seviyorsa, bu adamla evlenmeni istemez,’ dedim. ‘Babana, ‘Eğer beni hakikaten korumak istiyorsan, beni okula gönder,’ de.’
Birkaç gün sonra onu gördüğümde koşarak bana geldi. ‘Evlenmeyeceğim! Onun yerine okula gideceğim’ dedi.
O kadar memnun oldum ki ellerine sarıldım. ‘Seninle ben dalga tesiri yaratacağız’ dedim. ‘Eğer biz okula gidersek, başkaları de bizi takip edecektir.’ O da ellerimi sıktı ve gülümsedi. O ışıltıda ben umudu gördüm.”