Türkiye iktisadının en değerli gelir kaynaklarından olan turizmden sonra, ihracatta da koronavirüs salgını nedeniyle tarihi düşük düzeyler görüldü. Bilhassa ana ihracat pazarı Avrupa’da talebin giderek zayıflaması, Türkiye’de milyonlarca kişinin istihdam edildiği ihracatçı şirketleri zorluyor.
Nisan ayında yüzde 41 düşen ihracat, mayıs ayında da yüzde 40,9 geriledi. Binlerce Türk şirketi, ihracatta tekrar canlanma için Avrupa Birliği (AB) ülkelerine gözlerini dikmiş durumda. DW Türkçe’den Aram Ekin Duran’a konuşan ihracatçılar ve ekonomistlere nazaran başta Almanya olmak üzere, AB ekonomileri güzelleşmeden Türkiye’nin ihracat gelirlerini artırması mümkün gözükmüyor.
AB’YE İHRACAT SERT DÜŞTÜ
Ticaret Bakanlığı’nın mayıs ayı datalarına nazaran, ihracat geçen yılın birebir ayına kıyasla yüzde 40,88 oranında gerileyerek 9 milyar 964 milyon dolar oldu. Böylece nisan ayından sonra mayıs ayında da ihracatta sert düşüş kaydedildi. Yılbaşından bu yana ihracattaki gerileme oranı ise yüzde 20 oldu. İhracattaki düşüş, en çok Avrupa Birliği ülkelerinde kendini gösterdi. Türkiye’nin 1 numaralı ihracat pazarı olan Avrupa’ya yapılan satışlardaki kayıp kimi ülkelerde yüzde 60’ı aştı.
AB’ye ihracatta en büyük kayıp yüzde 65 ile İspanya’da yaşanırken, İspanya’yı yüzde 56 kayıpla İtalya, yüzde 45 kayıpla Fransa izledi. Türkiye’nin en fazla ihracat yaptığı ülke olan Almanya’da ise ihracat düşüşü yüzde 41,8 olarak gerçekleşti. Mayıs ayı ihracatı ile birlikte, Türkiye’nin en büyük pazarı olan Avrupa Birliği’nin ihracattaki hissesi son 2 ayda yüzde 50’den yüzde 45,4 düzeyine gerilemiş oldu.
EN BÜYÜK KAYIP OTOMOTİV SEKTÖRÜNDE
İhracatı en çok gerileyen bölümler ortasında otomotiv, makine ve hazır giysi üzere Türkiye için stratejik değerde olan dallar yer alıyor. Mayıs’ta otomotiv ihracatında yüzde 56 düşüş yaşanırken, hazır giyside yüzde 48, makine ihracatında ise yüzde 45 düşüş oldu. Türkiye’de salgın sonrası periyotta ihracatı en çok düşen kesimin otomotiv dalı olduğunu lisana getiren Otomotiv İhracatçıları Birliği (OİB) Lideri Baran Çelik, bunda kesim ihracatının yüzde 75’inin salgının şiddetli yaşandığı Avrupa ülkelerine gerçekleşmesinin tesiri olduğunu belirtti.
“TOPARLANMA VAKİT ALACAK”
Mart ayının ikinci yarısından nisan sonuna kadar bölümün üretime orta vermek zorunda kaldığını söz eden Çelik, “Mayıs ayında otomotiv firmalarımız üretime tekrar başladılar. Haziran ile birlikte biraz daha âlâ sayılar görebiliriz. Fakat kesimin tam kapasite üretime başlaması eylül ayını bulacaktır” dedi. Çelik’e nazaran işlerin düzelmesinde belirleyici olacak faktörün Avrupa Birliği ülkelerinde ikinci bir salgın dalgası yaşanıp yaşanmaması olduğunu söyledi. Nisan ayında AB pazarının neredeyse büsbütün durduğuna işaret eden Çelik, “İspanya, İtalya ve Birleşik Krallık’ta yüzde 97’ye varan oranlarda daralma yaşandı. Fransa pazarı da yüzde 90 daraldı. Mayıs ve haziran ayları bir ölçü daha güzel olacaktır lakin toparlanma vakit alacak” diye konuştu.
“KÜÇÜLME EYLÜLE KADAR SÜRECEK”
Türkiye’de milyonlarca çalışanı istihdam eden hazır giysi dalı de Nisan’da yüzde 61, Mayıs’ta ise yüzde 48,2 ihracat kaybı yaşadı. İstanbul Hazır Giysi ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği (İHKİB) Lideri Mustafa Gültepe, kesim olarak ihracatlarının yüzde 70’e yakınını AB ülkelerine yaptıklarını kaydediyor. Son periyotta toparlanma sinyallerinin arttığını, buna rağmen Eylül ayına kadar küçülmenin devam edeceğini belirten Gültepe, şunları tabir etti: “Salgın nedeniyle başta AB olmak üzere global iktisatların bu yıl önemli oranlarda küçüleceği öngörülüyor. İktisatların küçülmesi ve milyonlarca insanın işsiz kalması tüm dünyada talep daralmasını da beraberinde getirecek. Bu nedenle ihracatımızın bu yıl geçen yıla nazaran yüzde 20 – 25 daralacağını kestirim ediyoruz.”
“ALMANYA İLE İŞBİRLİĞİNİ ARTIRACAĞIZ”
İhracattaki makûs tabloya karşın Türkiye’de şirketler, bilhassa AB içinde en fazla ihracat yaptıkları Alman ekonomisindeki süratli güzelleşmeden umutlu. Bölüm temsilcilerine nazaran, yakın gelecekte Türkiye ile Almanya ortasındaki ticaret artacak. Türkiye’nin en büyük ihracat kalemlerinden birini temsil eden Makine İhracatçıları Birliği (MAİB) Lideri Kutlu Karavelioğlu, global ölçekte makine üretimi konusunda Çin ve Almanya’nın salgın sonrası periyodu şimdiden planlamaya başladığını söylüyor. Bu süreçte İtalya, İspanya ve Fransa üzere AB’nin değerli makine üreticilerinin salgından ağır yara aldığına dikkat çeken Karavelioğlu, “Biz öbür rakiplerimizle yarışta öne geçmek için özellikle bu ülke pazarlarını nakış üzere işlemek istiyoruz, Avrupa pazarının lokomotifi Almanya ile endüstriyel işbirliklerimizi daha da güçlendirmek için ağır bir çalışma yürütüyoruz” formunda konuştu.
BAKAN PEKCAN: EN MAKÛS GERİDE KALDI
Hükümet, ihracattaki kan kaybının haziran ayı ile birlikte süratle düzeleceği görüşünde. Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan, ihracat sayılarına ait yaptığı açıklamada, ihracatın yıllık bazda düşmesine karşın Nisan’a nazaran yüzde 10,84 arttığına dikkat çekti. Pekcan, ihracatta en berbatın geride kaldığını, toparlanmanın başladığını söyledi. Lakin ihracattaki toparlanma, başta Almanya olmak üzere Avrupa Birliği ekonomilerindeki güzelleşmeye bağlı olacak.
“AB, DIŞ TİCARETTE BELİRLEYİCİ OLMAYI SÜRDÜRECEK”
İstanbul Kültür Üniversitesi İktisat Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sinan Alçın, siyasi bağlar tansiyonlu olsa da hem en büyük ihracat pazarı olan AB, hem de en fazla ihracat yapılan ülke olarak Almanya’nın Türkiye’nin dış ticaretinde belirleyici olmaya devam ettiğini söylüyor. Salgın sonrası yeni periyotta AB ülkeleri içerisinde bir olağanlaşma eforu olduğunu lisana getiren Prof. Alçın, “Bu olağanlaşma adımları, Türkiye’nin hem ihracatına hem de ithalatına olumlu yansıyacaktır” dedi. AB ülkelerinin salgın sonrasında Çin’e daha az bağımlı olacak yeni bir tedarik zinciri kurmaya hazırlandığını vurgulayan Alçın, “Türkiye’nin bu yeni ticaret sisteminde nasıl bir rol alacağı önümüzdeki aylarda biraz daha netleşecek” diye belirtti.