Suriye’de Şam İdaresi’ne karşı savaşan Selefi cihatçı güçler içinde en güçlüsü olan Heyet Tahriru’ş Şam (HTŞ) örgütünün kendisini kısa bir müddet içinde feshedeceği ileri sürüldü.
Muhalif silahlı kümelerin kontrolü altındaki İdlib topraklarının çok büyük kısmında hâkimiyet kurmuş olan -eski ismiyle Nusra Cephesi’nin- Tahriru’ş Şam (HTŞ) örgütünün kendisini kısa bir mühlet içinde feshedeceği ileri sürüldü. Londra’dan Arapça yayın yapan The Levant News’un HTŞ karargâhından sızan bilgilere dayandırarak geçtiği haberine nazaran, Selefi cihatçı bir örgüt olan HTŞ liderliği fesih konusunda kısa müddet içinde bir açıklama yapacak.
T24’ten Akdoğan Özkan’ın haberine nazaran gelişme, Ankara’nın bölgeye müdahaleler konusunda Moskova ile derin ihtilaflar yaşadığı ve bir yandan da cihatçıların Suriye Arap Ordusu birlikleri tarafından Halep’in batı kırsalından temizlenmesi ardından meydana geldi.
Yeterli detayın verilmediği haberde ileri sürülen fesihin ne manaya geldiği şu an için muamma olmakla birlikte, HTŞ’nin kendisini feshetme yoluna gitmesinin, İdlib denkleminde şu an için öngörülemeyen gelişmelerin yolunu açabilmesinin mümkün olduğunu söyleyelim.
Her ikisi de örgütü resmi seviyede “terör örgütü” olarak değerlendirse de, gerek ABD gerekse de Türkiye El Esas çizgisinden büsbütün koptuğunu ileri süren HTŞ önderi Ebu Muhammed el Cevlâni’ye karşı eskisi kadar sert bakmıyorlar, hatta global cihat fikrinde diretmesi nedeniyle Batı’yı asıl tehdit edenin HTŞ değil Hurrâseddin olduğunu, HTŞ’nin telaffuzunu yumuşattığını, pragmatik bir tavır benimsediğini lisana getiriyorlardı. Batılı analistler -sahada tam bir karşılığı olmasa da- HTŞ’nin ülkedeki Nusayrilere ve Şiilere karşı telaffuzunu yumuşattığını, örgütün global cihat değil, lokal bir Suriye ihtilali peşinde koşan bir örgüt olarak “ılımlı isyancı” bir örgüte hakikat evrilmekte olduğunu ileri sürüyorlardı.
Aslında Ankara çok uzun bir müddettir HTŞ’nin de kendisini feshederek, tasarımı kendisine ilişkin olan geniş bir muhalif çatı yapılanması kimliğindeki Suriye Ulusal Kurtuluş Cephesi’ne (daha sonra da Suriye Ulusal Ordusu”na) katılmasını istiyordu. Çünkü, yekpare bir muhalefet cephesinin ortaya çıkması durumunda Cenevre görüşmelerinde silahlı Sünni Suriye muhalefetini tek bir muhatap üzerinden tahlil masasına oturtması ve bu kümesi Suriye’nin kuzeyindeki anti-YPG operasyonlara katılmaya ikna etmesi daha kolay olacaktı. Rusya’dan 2018 Eylül’ünde İdlib vizesi alan Ankara, ortadan geçen müddete karşın ne HTŞ’yi ne de Hurrâseddin’i bu fikre ikna edebildi. Fakat öteki örgütlerin birçoklarını ikna etti ve Özgür Suriye Ordusu (ÖSO) ögeleri ile kimi öbür örgütleri, Şanlıurfa‘da düzenlenen bir toplantıda “Milli Ordu/Ceyşül Vatani” ismi altında birleştirdi. “Milli Ordu’nun da birinci işi “Türkiye’ye Fırat’ın doğusuna yönelik askerî harekâtı yapması” davetinde bulunarak Ankara’ya tam dayanak verdiklerini açıklamak oldu.
HTŞ’yi “geçmiş yahut şimdiki örgütlerin yahut fraksiyonların bir uzantısı değil, bağımsız bir varlık” olarak gören Ebu Muhammed el Cevlâni uzun mühlet Ankara’nın bu fesih talebine direndi. The Levant News’da verilen haberin gerçek olması Ankara’nın muhalefet üzerinde ne derece tesirli olduğunun ve örgütün Türkiye başşehrine karşı artık daha fazla direnemediğinin de delili sayılabilecek. Fesih, kâğıt üzerinde de olsa Astana sürecinde kümesi “terör örgütü” olarak gören ve kendisini bir manada bağlayan Türkiye’nin elini Şam İdaresi’ne karşı verdiği uğraşta rahatlatabilir. Tıpkı biçimde, Türkiye’nin Fırat’ın batısındaki gelişmelere kayıtsız üzere duran ABD ile bu hususta yeni işbirliğine girmesinin önünü açabilir.
HTŞ VE HURRÂSEDDİN NASIL KURULDU
2016’da kurulan Şam’ın Fethi Cephesi’nin Katar Buyruğu Pir Tamim bin Hamad es Sani’nin projesi olduğu öne sürülünce, Cevlani bir diğer çıkmaz daha yaşadı. Birleşmiş Milletler’in “terör örgütü listesinde” tuttuğu küme bu yaftalardan da kurtulabilme ve öbür kümeleri kendisine yaklaştırabilme umuduyla 28 Ocak 2017’de yeni bir atılım gerçekleştirerek yaklaşık 25 bin civarı cihatçının iştirakiyle oluşturulduğu söylenen Heyet Tahrir’üş Şam’ı kurdu.
Kasım 2012’de Washington idaresi tarafından “terörist” örgüt olarak ilan edilen örgüt her yenileme teşebbüsünde “artık El Kural’a biat etmiyoruz” dese de, ABD Dışişleri Bakanlığı kümeye daima kuşkuyla yaklaşacak, örgütün el Kural irtibatlı olmayı bırakmadığını, isim değişiklikleri ile yaptığın temelde PR atakları olduğunu ileri sürecekti. Bu nedenle de Cevlâni hiçbir vakit Washington’dan direkt takviye göremeyecekti. ABD Hazine Bakanlığı El Nusra Cephesi temaslı oldukları gerekçesiyle 23 Şubat 2017 tarihinde Ebu Culeybib olarak da bilinen İyad el Tubaysi ile Bessam el Hasri (Ebu Umar em Filistini) üzere örgüt ileri gelenlerine de yaptırım kararı alıyordu.
Heyet Tahrir’üş Şam örgütü, Şam’ın Fethi Cephesi’nin yanı sıra, Ensareddin Cephesi, Ceyş’ül Sünne, Liva el Hak ve Nureddin Zengi Hareketi üzere kümelerin birleşmesiyle oluşturulmuştu. Cevlâni, bu örgütün de el Düstur ile kontağı olmadığını etse de, Washington idaresi, bu kümesi da terörist kategorisine sokarak kara listeye aldı. Bu ortada, HTŞ liderliğinin El Esas’a biatı reddetmesi örgüt içinde o gelenekten gelen birtakım kıdemli isimlerin tadını kaçırıyordu. Vakitle örgüt içindeki görüş ayrılıkları ve çatlaklar uygunca yüzeye çıktı. 2017 yılı Eylül ayından sonra örgütün geniş liderlik takımı içindeki birtakım isimlere dönük olarak gerçekleşen suikastlar bu çatlakların oa derinleşmesine yol açıyordu.
Pragmatik liderlik şeklinden da hoşlanmadıkları Cevlâni ile ihtilafa düşen muhalifler, HTŞ ile saflarını ayırarak 2018 yılının Şubat ayında Hurrâseddin isimli yeni bir örgüt kurdular. Fakat Hurrâseddin yalnızca o muhaliflerden oluşan bir blok değil; şu kümelerin bir ortaya gelmesinden müteşekkil bir yapı idi:
Ceyş’ul Melâhim, Ceyş’ul Kıyı, Ceyş’ul Bâdiye, Kıyı Seriyesi, Kabul Seriyesi, Guraba Seriyesi, Cund’ul Şeria, Bettar Ketibesi, Ebu Ubeyde ibn Cerrah Ketibesi, Guta ve Duma Seriyesi, Ebu Bekir Sıddık Ketibesi.
İdlib, Hama ve Lazkiye’de aktif olan bu kümelerin kıymetli bir kısmını, el-Kaide ile yaşanan ayrılıktan ötürü eski Nusra Cephesi’nden ve Heyet Tahrir’uş Şam’dan (HTŞ) ayrılan Esas’a yakın kümeler oluşturuyor.
2018 Şubatından bu yana Suriye’de El Kural yapılanmasını bu örgüte biat ettiğini açıklayan Hurrâseddin temsil ediyor. Bu örgütün Genel Buyruğu eski Nusra Cephesi’nin askeri kumandanı -Faruk el Suri olarak da bilinen -Ebu Hammam el-Şami. Örgütün Şur’a Meclisi’nde ise Sami Ureydi, Ebu Culeybeb, Ebu Kassam, Ebu Hatice Ürdüni ve Ebu Abdurrahman el-Mekki üzere isimler bulunuyor.
Türk hükümetinin 17 Eylül 2018 tarihli Soçi mutabakatıyla taahhüt ettiği konuları yerine getirmek ve Gerginliği Azaltma Bölgeleri oluşturmak üzere TSK’yı bölgeye sokmasıyla birlikte bölgede Ankara’nın rolüne farklı bakan cihatçı örgütler ortasındaki çekişmeler daha da ağırlaştı. Yaşanan silahlı çatışmalar sonucu gelinen noktada, HTŞ İdlib’in neredeyse yüzde 90-95’inde hâkimiyet tesis ederek öne çıktı.