Çocukluğumun geçtiği Torosların Binboğa kolunda, 105 yaşındaki Şago (Şahgül) ninem, ellerini göğe açarak, “Yetiş carımıza ya Boz Atlı Hızır!” diyerek kükrediğinde dağ, taş inlerdi!
Hızır, Sakaltutan Geçiti’nde tipiden boğulmak üzere olan gelinle düğün alayının kurtarıcısıydı… Kocası Seferberlikten dönmemiş yedi çocuklu Zarife Ana, sabahleyin tarlaya gittiğinde, bir de bakardı ki, Hızır, gecenin karanlığında gelmiş, ekini biçmiş, desteleyip harman etmiş… Ölümcül hasta için,” Ya Hızır, süründürme bu adamı, ya kurtar, ya da canını al!” dediklerinde; uzun sürmez, hasta ya sağalır, ya da ruhunu rabbine teslim ederdi… Hızır, çocukluğumuzun da oyun arkadaşıydı. “Âşık” oynarken “Ya Hızır!” dediğimizde kemikler yerini bulur, “Hızır çarpsın ki!” diyerek yemin edildiğinde söylenene inanırdık… Köye o omzunda heybesiyle, saçı, latifeli karışmış bir dilenci geldiğinde birbirimize kaş, göz eder, “Dikkat edin, bu adam, dilenci kılığına girmiş Hızır olabilir” derdik… Kara Zöhre, bir gün oduna gidiyor. Toprağa gömülü bir ağaç köküne yapışmış, çekiyor, çekiyor, çıkaramayınca basıyor feryadı:
“Yetiş imdadıma ya Hızır!”
Hızır, boz atıyla çıkıp geliyor:
“Ne var tekrar Kara Zöhre, Neden bağırıp duruyorsun tekrar?”
“Ya Hızır, şu ağaç kökünü söküp çıkaramadım, bana yardım et!”
Hızır, öfke ile kökü söküp Kara Zöhre’nin eline tutuştururken:
“Al bunu münasip bir yerine koy, bir daha da böyle lüzumsuz işler için beni çağırma!” diyor.
***
Her yıl, üç gün tutulan Hızır Orucu’ndan sonraki geceye “Hızır Gecesi” denirdi. O gün, tuzlu çörekler pişirilir, gece bu çöreklerden yiyen bekâr gençler su içmeden uyurdu. Düşlerinde kendilerine hangi genç kız/ delikanlı su vermişse onunla evlenileceğine inanılırdı. Düşlerde su veren olmamışsa umutlar tükenmezdi. Sonraki sabah, geceden arta kalan tuzlu çörekler, taşların, ağaçların üzerine bırakılır, ala kargaların bu çörekleri alarak sevilen genç kızın/delikanlının meskenine gerçek götürmesi beklenirdi. Küçüktüm, düşümde kimse su vermezdi bana. Lakin, inatla, ala kargaların, taşın üzerine bıraktığım çöreği alıp Gülbahar’ların meskenine hakikat götürmesini beklerdim. Kör mümkün kargalar, bir türlü o istikamete yanlışsız uçmazlardı. Birkaç yıl sonra, Gülbahar kızamıktan öldüğünde, ala kargaların hiçbir vakit tuzlu çöreğimi o istikamete götüremeyeceklerini anlamıştım…
Yine, Hızır Orucu’nun son gecesinde, konutların kilerlerinin bir köşesine ince elekten geçirilmiş un bırakılır, Hızır’ın gece gelerek bu unlara işaret bırakması beklenirdi. Hızır uğrayan meskenler kutsanır, hane halkının bolluk içinde bir yıl geçireceğine inanılırdı.
Annem, o gece konutumuza Hızır’ın uğrayacağı beklentisiyle kilerde un elerken dizinin tabanına oturdum:
“Ana, Hızır, gece konutumuza gelince ne olur?”
“Ne olsun, kilerdeki unumuza işaret koyarsa konutumuza bolluk, rahmet gelir. Koyunlarımız çift yavrular. Tarlalarımız bol eser verir…”
’’Hızır, acep bizim konuta de gelir mi Ana?’’
’’Ne bileyim ben oğlum. Muhakkak mi olur. Bakarsın bize de uğrar, elenmiş unumuza çentik atar.’’
“Hızır unumuza çentik atarsa ne olur?”
“Ne olacak, o vakit bir değil, iki kurban birden keseriz.’’
’’Bir mi, İki mi; kaç kurban?’
’’Bir kurban, haydi iki olsun, kâfi ki Hızır hanemize uğrasın…’’
’’İyi o zaman’’ dedim.
’’İyi olan ne?’’
’’İki kurban kesmek güzelmiş yani!’’
‘’Yeter ki gelsin, teğin, ikinin kelamı mü olur…’’
“O vakit ben de bol bol et yerim, he mi ana?”
“He oğlum, kurbanın ciğerlerini kızartıp oğluma yediririm. ’’
“Yok ana, ben ciğer istemem, etin art budundan isterim.”
“Etin neresinden istersen. Kâfi ki dua et. Sen sabisin, Hızır senin dualarını kabul eder tahminen…”
Kışı yaman olurdu Biboğaların. Boğazımızdan et geçmeyeli yıl olmuştu..O gece yatağa girerken ellerimi Şago ninem üzere havaya kaldırarak dualar ettim: “Ya Boz Atlı Hızır, lütfen bizim meskene de gel. Annem kelam verdi, sen bize gelirsen, iki kurban birden keseceğiz. Canım et yemek istiyor. Ne olursun bu gece bize gel!”
Öylece uyumuşum. Sabahleyin erkenden uyandım. Gürültü yapmadan yataktan çıktım, sessizce kilere yöneldim. Annem, babam, kardeşlerim uyuyorlardı. Annemim akşamdan elediği una baktım. Hızır gelmemişti. Annemin elediği un, bıraktığı üzere duruyordu. Üzerinde rastgele bir işaret yoktu. Sinek bile konmamıştı. Kızdım: (“Alacağın olsun Hızır Bey! İş mi senin bu yaptığın! Şunun şurasında iki dirhem et yiyecektik. Atının nalları mı dökülürdü, gelseydin ne olurdu sanki!”) Düş kırıklığı içinde yatağıma dönerken birden başımda şimşekler çaktı! Ocaktan aldığım bir çöple unu karıştırdıktan sonra sessizce yatağıma dönüp yorganı başıma örttüm.
Az sonra annem uyandı. Kalkıp doğruca kilere gitti. Gitmesiyle dönmesi bir oldu. Heyecanla Babamı uyandırdı:
“Kalk hele Herif, kalk! Uyumanın sırası değil. Kalk ki gör, bak neler olmuş; hanemize Hızır uğramış…”
Babam, inanmadı:
“Git işine karı, Hızır yolunu mu şaşırdı, benim üzere adamın konutunda ne işi var?”
Annem “Sus!” dedi, babamı kolundan tuttu, kilere gerçek sürükledi.
Hızır’ın bizim meskene geldiği haberi, bir anda köye yayıldı. Ortada çekemeyenler de oldu tabi:
“Hızır da işini bilmiyor arkadaş. Köyün en variyetli adamı Haççe Ali duruken, kalkıp bir çulsuzun meskenine gidiyor. Adamın kapısında on koyunu, iki ineği var; onların da sütü çocuklarına yetmiyor.Hızır Efendi de böylelerine heves ediyor…’’
Bizim kapının önü bayram yerine dönmüştü.
Babam, kösre taşıyla bileylediği bıçağı eline aldı, sesini gürleterek “Hanım, ahırdan kısır koyunların ikisini çıkar, getir bakalım!” dedi.
Annem:
“Bir kısır koyun yetmez mi? Hızır, kusura bakmasın, nüfusumuz kalabalık, elimiz darda biliyordur o!”
Araya atıldım:
“‘Yok Baba, anam dünen kelam verdiydi, iki kurban birden keseceğiz, dediydi’ diyerek ahıra daldım, kısır koyunları önüme katıp dışarı çıkardım.”
Köylünün kurban hisseleri dağıtıldı. Bizim ocakta gürül gürül ateş yanıyordu. Annem, kızarmış etleri önüme sürerken, bir yandan da sevincini lisana getiriyordu:
Boz Atlı Hızır, oğlumun dualarını kabul etti, bizim meskene oğlumun sayesinde geldi.
Sessizce yiyerek ete düzgünce doyduktan sonra dışarıya fırladım, köylünün şaşkın bakışları ortasında, bizim konutun ardındaki kayalara yanlışsız koşmaya başladım. Kayanın en zirvesine çıktıktan sonra başladım bağırmaya:
“Hızır benim! Hızır benim! Gece kalkıp kilerdeki unu ben işaretledim. Canım et yemek istiyordu!”
Sesimi duyan köyün köpekleri birbirine karıştı. Bir gürültü, bir kıyamet!
“G.tü boklu köylüler, sayemde et yiyin! Hızır benim! Hızır benim!”
Annem çılgına dönmüştü. Dizlerine vurarak:
“Gitti sürmeli koyunlarım, gitti! Onu yakalayıp bana getirin! Kısır koyunlarım üzere modül parça doğrayacağım onu! Gitti sürmeli koyunlarım, gitti!”
Köyde bana kıcık giden Yusuf’la Nürfet, beni yakalamak için peşime düştülerse de yetişemediler. Yağlı etleri yedikten sonra dizlerime derman gelmişti;.keklik üzere kayadan kayaya sekerek kaçıyordum…
Uzaktan, babamın sesini duydum:
“Tamam Karı, tamam! Oğlumun canı et yemek istemiş. Değil iki kısır koyunum, kapımdaki bütün koyunlarım, iki ineğim feda olsun ona!.Evimize Hızır gelmiş kadar sevaba geçti. Bu kışta, kıyamette fukara köylünün de kursağına iki lokma et girdi, makus mü oldu?’’
Sonra bana seslendi:
“Gel oğlum, meskene gel, ayazda üşür, hasta olursun. Korkma, anana dövdürmem seni!”
***
Aradan çok uzun yıllar geçti.
Köye bir gidişimde bu olayı anımsadık yeniden…
Annem:
“Sen, çocukluğunda da kâfirin tekiydin zaten” dedi, gülerek…
Ali Haydar Nergis