Dünyanın dört bir yanındaki gök bilimciler “hayatta bir defa başlarına gelebilecek” olayı kaçırmama umuduyla gözlerini neredeyse gökyüzünden hiç ayırmıyor.
Bilim insanları, Dünya'dan bakıldığında gözle görülen en parlak yıldızlardan biri olan Betelgeuse'ün bir supernova olarak, beklenenden daha erken patlayacağından şüpheleniyor.
BBC Türkçe’de yer alan habere nazaran; Betelgeuse'ün “patlaması” gök bilimcilerin aslında bildiği bir şey ancak son yaşanan gelişmeler sürecin hızlanmış olabileceğine işaret ediyor.
Betelgeuse'ün parlaklığındaki değişim, patlamanın beklenenden erken gerçekleşebileceği spekülasyonunu doğurdu.
GÖK BİLİMCİLER NEDEN BETELGEUSE'ÜN PATLAYACAĞINI DÜŞÜNÜYOR
Betelgeuse hali hazırda “patlamaya mahkûm” yıldızlar kategorisinde. Problem, patlayıp patlamaması değil, ne vakit patlayacağı.
Yıldız, sırf 8 ila 10 milyon yaşında. Güneş ise 4.5 milyar yaşında. Lakin Betelgeuse nükleer yakıtını inanılmaz bir süratle tüketiyor.
Betelgeuse, ömrünün sonuna gelmek üzere olan ve boyutları da giderek genişleyen kırmızı dev bir yıldız.
Betelgeuse'ün en yüksek çözünürlüklü fotoğrafı 2017'de Şili'de ALMA Gözlemevi teleskobundan çekildi.
Betelgeuse ayrıyeten hala titreşimde olan yani hala genişleyip daralan dev bir yıldız. Bu “komşumuzun” çapı, Güneş'in çapından 550 ila 990 kat daha fazla olabilir.
Nottingham Trent Üniversitesi'nden Doç. Dr. Daniel Brown “Supernova adayı olarak bunları biliyoruz. Mevcut modeller, astronomik vakit ölçeği içinde her an 'patlamanın' yaşanabileceğini gösteriyor lakin bu da gelecek 100 bin yıl içerisinde demek oluyor” dedi.
Betelgeuse (üstte solda), Orion ekip yıldızında bulunuyor. Yıldız, Dünya'dan yaklaşık 700 ışık yılı uzakta
YAKIN VAKİTTE SÜPERNOVA YAŞANMAYACAK MI
ABD'deki Villanova Üniversitesi'nde misyonlu gök bilimciler, son birkaç ayda Betelgeuse'ün solduğunu gözlemledi. Aralık'ta, Betelgeuse'ün son 50 yılın en soluk düzeyinde olduğu görüldü, bu da dev kızıl yıldızın “her an patlayabileceğine” işaret ediyor.
Bilim insanlarının teorilerine nazaran parlaklığındaki keskin düşük, yıldızın vaktinin dolduğunu gösteriyor.
Betelgeuse'ü inceleyen California Üniversitesi'nde misyonlu gökbilimci Sarafina Nance, Twitter hesabından yaptığı açıklamada “dev yıldızların ömürlerinin sonuna geldiklerinde büyük bir kayıp yaşadıklarını” ve parlaklık kaybının da buna işaret ettiğini söyledi.
Gökbilimcilere nazaran Betelgeuse 'supernova adayı' bir yıldız
Ama aksi görüşte olanlar da var.
BBC'ye konuşan York Üniversitesi'nden astrofizist Emily Brundsen, Betelgeuse'ün Dünya'dan bakıldığında parlaklığının değişken olduğunu söylüyor:
“Betelgeuse'ün her an patlayabileceğini gösteren bir data yok. Öteki yandan, süpernovaya neden olan süreci yakından gözlemleme talihimiz hiç olmadı. Her vakit 'ani bir patlama olabilir' ihtimali vardı.”
PATLAMADA NE OLUR
Süpernova, yıldızların çok büyük bir güç açığa çıkararak güçlü bir formda patlamasıdır.
Betelgeuse süpernovası Ay'dan daha parlak ve gündüz gözle görülebilecek bir patlama olabilir
Fark edilmemesi imkansız çünkü Dünya'ya çok yakın gerçekleşecektir.
Brown, “Betelgeuse, birkaç gün içinde Ay'dan daha parlak bir hal alabilir. Gün içinde bile görülebilir” diyor.
Bu tesirinin de aylar sürebileceği belirtiliyor.
TEHLİKE VAR MI
Süpernovalar inanılmaz boyutlarda yıkıcı olabilir. Mesela gökbilimciler Güneş'in patlaması durumunda tüm Güneş sisteminin çökebileceğini söylüyor.
Supernova
Daha evvel yaşanan yıldız patlamaları, Dünya'nın ısısının artmasıyla ilişkilendirildi. Bu patlamaların ozon katmanına ziyan verme potansiyeli de var. Dünya'yı ayrıyeten ziyanlı solar ve kozmik radyasyona maruz bırakıyor.
İyi haber, Güneş'in Betelgeuse'e kıyasla patlama ihtimalinin çok daha az olması çünkü hala çok daha küçük. Lakin Güneş'in şişip birkaç milyar yılda Merkür'ü, Venüz'ü ve Dünya'yı yutacağı öngörüsü de yapılıyor.
En değerlisi, Betelgeuse bilim insanları tarafından Dünya'ya inançlı bir arada görülüyor.
Daniel Brown, “50 ışık yılından az her şey bir sorun olabilir. Betelgeuse'de bu türlü bir durum yok” diyor.
Uzmanlar, Betelgeuse supernovasının Dünya'ya bir tehlike oluşturmadığını söylüyor
BETELGEUSE SÜPERNOVASI ÖZEL BİR DURUM MU
Samanyolu'nda süpernova olması sık yaşanan bir durum değil. En son süpernova 1604 yılında görüldü. Betelgeuse'den 20 kat daha uzakta, yani 13 bin ışık yılı aralıktaydı.
Kepler'in süpernovası olarak bilinen bu olay Alman gökbilimci Johannes Kepler tarafından belgelenmişti.
En yakın vakitte kaydedilen süpernova da 'SN 1987A' idi.
1987A, Dünya'dan yaklaşık olarak 168.000 ışık yılı uzaklıkta Büyük Macellan Bulutu içinde Tarantula Bulutsusu eteklerinde yer alan bir süpernova kalıntısıdır. SN 1987A teleskobun icadından beri de en yakın kaydedilen süpernovadır.
Samanyolu'ndaki son gözlemlenen süpernovayı Johannes Kepler belgelemişti
Emily Brundsen “Betelgeuse bize meyyit bir yıldızın gelişim sürecini gözlemleme ve Evren'i daha yeterli manaya fırsatı veriyor. Şayet artık patlarsa, gökbilimciler için çalışma kuralları manasında bir kabul olur zira öbür yıldızlar hakkında bildiklerimizi gözden geçirmemiz gerekir. Lakin birebir vakitte çok mükemmel bir olay olur” diyor.
SÜPERNOVA VARSAYIMI NEDEN ZOR
“Yıldızların ölümü” tarihimiz boyunca birkaç açıdan incelenmiş ve belgelenmiş olsa da süreç hiçbir vakit yakından takip edilmemişti.
700 ışık yılı Betelgeuse için uzak bir uzaklık olsa da, astronomik açıdan Samanyolu'nun komşu yıldızı pozisyonunda.
Bu da, Betelgeuse'ü, Güneş'ten sonra yüzeyi detaylı incelenebilecek tek yıldız yapıyor.
Betelgeuse süpernovası, bilim beşerlerine 'yakından ve şahsî olarak' çok kıymetli bir müşahede talihi sunuyor.
Aynı vakitte yıldız gözlemcileri için de harika bir gösteri izleme imkanı sunuyor.