Verimlilik için “olmazsa olmaz” olarak sunulan pestisitlerin kullanımı Türkiye’de son dört yılda yüzde 51 arttı, fakat ünite alandan alınan randıman bunun çok uzağında kaldı.
Yabancı otlar, esere ziyan verebilecek böcek, fungus ve başka hastalık etkenleri ile çaba etmek için tarımda kullanılan pestisitler, yani tarım zehirleri, sıhhatimize ve doğal varlıklara ziyan verirken, öbür yandan esere ziyan veren bu etkenlerin dayanıklılık kazanmasına ve toprağın canlılığını yok edip yoksullaşmasına yol açıyor.
Türkiye’de tarım alanlarında bir artış olmamasına, hatta %3 düşüş olmasına karşın, pestisit kullanımı giderek artıyor. Tarım ve Orman Bakanlığı bilgilerine nazaran 2014 yılında tarım yapılan alanlar 23 bin 941 bin hektar iken, 2018 yılında 23 bin 200 bin hektara geriledi. Tıpkı devirde pestisit kullanımı ise yüzde 51 arttı ve 39 bin 723 tondan, 60 bin tona ulaştı. Bu artışın üretime tesiri ise, pestisit kullanımı ile verimlilik ortasında tez edildiği üzere doğrusal bir bağlantı olmadığını, pestisit kullanımının verimliliğin artmasına yönelik beklentilerin çok uzağında kaldığını gösteriyor.
Kaynağı Tarım ve Ormancılık Bakanlığı olan aşağıdaki tablodaki datalara nazaran 2014-2018 yılları ortasında pestisit kullanımı %51,10 artmasına karşın, hektar başına ton olarak buğdaydaki randıman artışı %14,17, meyve kümesinde %13,85, zerzevat de %7,82, ayçiçeğinde %6,4, patateste %4,4. Mercimekte ise randıman kaybı kelam konusu.
Buğday Ekolojik Ömrü Destekleme Derneği’nden yapılan açıklamada şunlara dikkat çekildi:
“Tarım ve Orman Bakanlığı bilgileri pestisit kullanımının, sav edilen verimliliği sağlamaktan çok uzak olduğunu kanıtlıyor. Zira pestisitler yalnızca zararlıları değil, yararlı böcekleri, mikroorganizmaları ve tozlaştırıcıları da yok ederek tabiatın istikrarını alt üst ediyor. Üstelik pek çok ziyanlı, vakitle pestisitlere direnç kazandığı için, pestisit kullanımı bu zararlılar üzerinde etkisiz kalıyor. Bu nedenle her yıl daha fazla ve daha tesirli pestisit tipleri kullanılıyor. 2017’de Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Konseyi’nde sunulan bir rapora nazaran, kimyasal pestisitler son 40 yıl içerisinde eser kayıplarında rastgele bir azalma sağlamadı. Sonuç olarak dünyayı zehirlemek dışında tarım siyaseti olarak toplumu bir adım öteye taşımayan bir kısır döngü yaşanıyor.
Çin’de hükümet tarafından yayımlanan bir araştırmaya nazaran, 26 milyon hektar tarım yeri pestisitler ve öteki kirleticilerden kaynaklı orta ve üst seviyede kontaminasyona (bulaşma) uğradı. Bu nedenle tarıma elverişli toprakların yüzde 20’si, tarım yapılamaz hâle geldi.
Bununla birlikte yalnızca randıman odaklı bir ziraî üretim anlayışı, besin güvenliği ve sürdürülebilirlik açısından eksik bir yaklaşım. Pestisitlerin yol açtığı sıhhat ve etraf ziyanlarının maliyeti, biyolojik çeşitliliğe verdiği ziyan ve toprakta, suda bıraktığı kirlilik de geri dönüşü yıllar sürecek, önemli boyutta çevresel maliyetler olarak karşımıza çıkıyor. Pestisit kullanımı için yapılan her bir dolarlık harcama, ortalama 5-10 dolarlık bir harcamayı gerektiren insan ve etraf sıhhati ziyanına yol açıyor.”
SORUN AÇLIK DEĞİL AÇGÖZLÜLÜK
Öte yandan 2019 yılı bilgilerine nazaran dünyada 820 milyonu aşkın insan, yani yaklaşık dokuz şahıstan biri, kâfi beslenemediği için açlık çekiyor.
Açıklamanın devamında şunlar anlatıldı:
“Sonuç olarak tarım zehirleri, yapay gübreler, hormonlar, hibrit yahut genetiği değiştirilmiş tohumlara dayalı endüstriyel tarım, değil açlığı önlemek emniyetli, besleyici, kâfi ve sağlıklı besine erişimi daha da zorlaştırıyor. Bir yandan vaat ettikleri randıman artışını sunamayan, çiftçileri yüksek girdi maliyetleriyle karşı karşıya bırakan, başka yandan da toprağın canlılığını yok ederek yoksullaşmasına yol açan pestisitler ve öteki petrokimyasal girdiler, topraktan geçimini sağlayanların üretim alanlarını terk ederek kente göç etmesinin nedenlerinden biri olarak da karşımıza çıkıyor.
Eğer sıhhatimize, canlılara ve etrafa ziyan veren pestisitlerin, bu biçimde kullanımına devam edilirse açlığı önlemek bir yana, tarım topraklarının giderek üretkenliğini yitirmesine ve ekosistemin ziyan görmesine yol açarak açlığa neden olacağını söylemek mümkün.
Bu nedenle ziraî üretim yol ve tekniklerinin insan sıhhatine, biyoçeşitliliğe, tabiata tesirlerini de gözeten, zehirsiz, tabiat dostu üretim metotlarının desteklenmesi gerekiyor. Pestisit ismi verilen tarım zehirlerinin insan sıhhati, ziraî üretim, biyolojik çeşitlilik ve etraf üzerindeki maliyetlerinin uzun vadeli ve bir bütün olarak hesaba katılması artık bir mecburilik.
Uluslararası Organik Tarım Vakfı’na nazaran, agroekoloji ismi verilen tabiat dostu tarım yolları toksik pestisitlere direkt maruz kalmayı engellediği üzere, hava, toprak, yüzey suyu ve yeraltı suyu kalitesini de düzgünleştiriyor. Daha az güç odaklı olan agroekoloji, sera gazı emisyonlarını azaltan ve karbon yakalayan sistemler sayesinde, iklim değişikliği tesirlerinden korunmaya da yardımcı oluyor.
Dünyada ve Türkiye’de tabiat dostu ve organik üretime geçen çiftçilerin sayısı her geçen gün artıyor. Araştırmalar, agroekolojinin tüm dünya nüfusunu besleyebileceğini ve kâfi besin kıymetini sağlayabileceğini gösteriyor.”
TÜM CANLILAR İÇİN ZEHİRSİZ SOFRALAR
100 kurum ve inisiyatifin yan yana gelerek oluşturduğu Zehirsiz Sofralar Sivil Toplum Ağı, 23 Kasım’da “Tüm Canlılar İçin Zehirsiz Sofralar” başlığıyla bir imza kampanyası başlattı. Kampanyada Dünya Sıhhat Örgütü tarafından “son derece tehlikeli”, “yüksek düzeyde tehlikeli” ve “muhtemel kanserojen” olarak belirlenen ve pestisitlerde kullanılan 13 etken hususun öncelikle ve acilen yasaklaması talep ediliyor.
Zehirsiz Sofralar Projesi kapsamında oluşturulan Zehirsiz Sofralar Sivil Toplum Ağı, herkesi kampanyaya takviye olmaya, geleceğine sahip çıkmaya çağırıyor.
Zehirsiz Kampanya linki: Change.org/ZehirsizSofralar