ABD Senatosu Dış Münasebetler Komisyonu’nun gündeminde Türkiye’ye hem Suriye operasyonu hem de S-400 alımı sebebiyle yaptırım uygulanmasını öngören tasarı var. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Beyaz Saray ziyaretinde görüştüğü beş Cumhuriyetçi senatörden biri olan Jim Risch VOA Türkçe’den Begüm Dönmez Ersöz’ün sorularını yanıtladı. S-400 konusunda çok sabır gösterdiklerini söyleyen Senatör Risch, “Artık yolun sonuna gelindi” dedi.
Senato Dış Bağlar Komitesi Lideri Jim Risch, 13 Kasım’da Beyaz Saray’da Lider Donald Trump ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın görüşmesinin akabinde, müzakerelere talih vermek ismine Türkiye’ye yönelik yaptırım tasarısı teşebbüsünü bir müddetliğine askıya almıştı. Lakin S-400 konusunda Türkiye’den “Vazgeçmeyeceğiz” açıklamalarının gelmesinin akabinde, Risch, Senato Dış Bağlantılar Komisyonu’na, 29 Ekim’de Temsilciler Meclisi’nde kabul edilen yaptırım tasarısının bir benzerini getirme kararı aldı.
“ABD’nin ulusal güvenliğini teşvik ve IŞİD’in canlanmasının önlenmesi” ismini taşıyan yaptırım tasarısı Türkiye’nin Suriye operasyonu yüklü. Suriye operasyonu sebebiyle Ulusal Savunma Bakanı dahil olmak üzere üst seviye Türk yetkililerin yaptırım listesine alınması, Suriye’de Türkiye’nin kullanması mümkün silah sevkiyatının yasaklanması öngörülüyor. Türkiye’ye S-400 sebebiyle CAATSA yaptırımlarının uygulanması da tasarının öbür kısmını oluşturuyor.
“ERDOĞAN’IN AÇIKLAMALARINDAN HAYAL KIRIKLIĞINA UĞRADIM”
Senato Dış Alakalar Komisyonu’nun lideri olan Senatör Jim Risch, Türkiye’ye yaptırım uygulanması konusunda neden harekete geçtiğini anlattı. S-400’lerin F-16’lar üzerinde test edildiği haberlerine atıfta bulunarak “Bir yılı aşkın bir mühlet S-400’lerden vazgeçilmezse yaptırım olacağını söyledim. Erdoğan’ın açıklamalarından hayal kırıklığına uğradım” dedi.
“Beyaz Saray’da görüştüğümüzde bahisle ilgili müzakereler sürdüğü için bir mühlet bunu askıya almam istendi. Ben de âlâ niyetli görüşmeler yapıldığını düşündüm. Dışişleri Bakanı ilerleme sağlanabileceği görüşündeydi. Fakat Erdoğan dönüş yolunda S-400’lerden vazgeçmeyeceklerini söyledi. Bir yılı aşkın müddettir Dışişleri Bakanı, Savunma Bakanı ve bütün diplomatlara S-400 olursa F-35’in olmayacağını, S-400ler Türkiye’de olursa yaptırımlara maruz kalacaklarını anlattım. Erdoğan bu türlü bir açıklama yapınca hayal kırıklığına uğradım. ‘Tasarıyı getirme zamanı’dedim. İnanın bana bu çok acı verici. Türkiye düzgün bir NATO müttefiki oldu. Rusya’ya karşı kurulan NATO’nun bir üyesiyken neden Rusya’ya yanaştıklarını hakikaten anlamıyoruz. Her hâkim devlet kendi kararını verir elbette ancak bunun sonuçları olur” sözlerini kullandı.
“TÜRKİYE’YE SON DERECE MAKUL BİR TEKLİF SUNULMUŞTU”
Senato Dış Münasebetler Kurulu Lideri Risch, ABD basınına verdiği bir röportajda, Beyaz Saray’daki görüşmede Cumhurbaşkanı Erdoğan’a “Kendisini sapladığı bu çukurdan çıkaracak bir plan” sunulduğunu söylemişti.
Risch, plana ait detay vermekten kaçındı lakin teklifin Türkiye açısından bir bedel getirmeyecek bir teklif olduğunu söylemekle yetindi.
Cumhuriyetçi Senatör, “Planın detayları bilinmeyen fakat genel olarak Türkiye’nin S-400’lerden kurtulacağı, Patriot füze sistemini alabileceği ve NATO kapsamındaki yükümlülükleri çizgisine döneceği bir mutabakattı. Türkiye’ye bu planın bir bedeli de olmayacaktı. Son derece makul bir teklifti fakat Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın birebir fikirde olmaması hayal kırıklığı yarattı” dedi.
“ARTIK CÜMBÜŞ SONA ERDİ”
S-400 sebebiyle Türkiye’ye CAATSA yaptırımlarının uygulanması konusunda çok sabır gösterdiklerini belirten Senatör Risch, “Artık yolun sonuna gelindi. Parti sona erdi” sözlerini kullandı.
Hem Beyaz Saray’daki görüşmede hem de Londra’daki NATO tepesinde Trump ve Erdoğan ortasındaki samimi alaka dikkat çekmişti.
Peki, bu yakın ilgi Türkiye’yi yaptırıma maruz kalmaktan kurtarabilir mi? Türkiye’nin hem Patriot alımı hem de YPG konusundaki tezlerine takviye veren açıklamalar yapan Trump, Türkiye konusunda çizgiyi nerede çekiyor?
“Başkan ismine konuşamam” diye kelama giren Senatör Risch soruyu, “Bizim her vakit görüşlerimiz örtüşmeyebiliyor fakat Lider CAATSA diye bir yasamızın olduğunun ve yaptırımların uygulanması gerektiğinin farkında. Bence onun da sabrı azalıyor” formunda yanıtladı.
“O FIRSAT ÇOKTAN KAÇTI”
Senato’nun Çoğunluk Önderi olan Cumhuriyetçi Senatör Mitch McConnell, Türkiye’ye yönelik sert yaptırımlar konusunda temkinli konuşmuş, “Türkiye Rusya’ya daha da yaklaşabilir” ikazında bulunmuştu.
Bu tezin kendisi açısından artık bir tartısının olmadığını söyleyen Senatör Risch “O fırsat çoktan kaçtı. Biraz vakit alabilir lakin tasarı Senato’dan geçer. İş oraya gelirse Senatör McConnell’ın da itiraz edeceğini sanmıyorum” dedi. Senatör Risch, yaptırım tasarısı konusunda kesin bir takvim olmasa da mümkün olduğu kadar süratli hareket etmek istediklerinin altını çizdi.
“S-400 TÜRKİYE’DE OLDUĞU SÜRECE F-35’LER ABD’DEN ÇIKMAYACAK”
Senatör Risch, yaptırım tasarısının her iki parti ortasındaki müzakerelerin bir eseri olduğunu, Dışişleri Bakanlığı ve Beyaz Saray’la istişare edildiğini vurguladı. S-400 sebebiyle üretici ortağı olduğu F-35 programından çıkarılan Türkiye’ye bu hususta bildirisi netti.
“Türkiye 115 adet F-35 siparişi verdi. 5’i hazır, parası ödendi bekliyor. S-400 Türkiye’de olduğu sürece bu uçaklar ABD’den ayrılmayacak” dedi.
“TÜRKİYE’DEKİ HÜKÜMETİN BU MEVZULARI YİNE DEĞERLENDİRMESİNİ UMUYORUZ”
ABD Kongresi’nde Türkiye’nin Suriye operasyonu, S-400 krizi ve demokrasi dertleri üzere pek çok problemli başlık nedeniyle biriken Türkiye zıddı havanın bilakis dönmesi mümkün mü? Yoksa ABD-Türkiye bağlantıları artık öbür istikamete yanlışsız mu ilerliyor?
Senatör Risch bu soruya verdiği karşılıkta, “Bunların yaşandığını görmek çok üzücü. Başkanlar ülkelerini bir tarafa ya da öteki bir tarafa götürebilir. Bazen bu taraf insanların aslında istemediği bir istikamettir. Türkiye’deki hükümetin bunları yine düşünmesini umuyoruz. Aksi halde bu işin sonuçları kendisini göstermeye başladığında, Türkiye için acı verici olacak. Bu durum bilakis çevrilebilir. Türk hükümeti NATO müttefiki olmak istiyorsa, NATO müttefiki üzere davranmalıdır. Davranmazsa da bunun berbat sonuçları olur” tabirlerini kullandı.
ABD’NİN 2020 SAVUNMA BÜTÇESİNDE TÜRKİYE
Öte yandan, ABD’de Temsilciler Meclisi ve Senato’nun silahlı hizmetler komitelerinin üzerinde uzlaştığı savunma bütçesi tasarısında Türkiye’ye F-35 savaş uçaklarının ya da F-35 takviye teçhizatının transferi yasaklanıyor. Türkiye’ye S-400 sistemini satın alması sebebiyle de yaptırım uygulanması gerektiği vurgulanıyor.
Kongre’nin iki kanadının aylar süren müzakerelerin akabinde üzerinde uzlaşma sağladığı 738 milyar dolarlık savunma bütçesinde 2020 yılı için çeşitli askeri misyonlar ve projelere ayrılacak kaynaklar detaylı bir formda yer aldı.
Türkiye’nin Rusya’dan satın aldığı S-400 füze savunma sistemi sebebiyle çıkarıldığı F-35 programı konusunda Ankara’ya getirilen kısıtlamalara tasarıda yer verildi. Türkiye’ye F-35 projesiyle temaslı fikri mülkiyet, teknik bilgi ya da maddi takviyenin transfer edilemeyeceği yahut Türkiye’ye kendi F-35 kapasitesini kurması için gereken tamirat ve takviyenin verilmeyeceği belirtildi.
Türkiye’ye F-35 konusunda getirilen kısıtlamaların lakin Türk hükümetinin Rusya’dan teslim aldığı S-400 hava savunma sistemi, ilgili teçhizat, malzeme ya da bu sistemle temaslı işçiye sahip olmaması gerektiği, gelecekte de Rusya’dan misal bir savunma ekipmanı almayacağına ait emniyetli teminatlar vermesi, bunun Kongre’nin ilgili kurullarına gönderilecek raporlarla belgelenmesi gerektiği vurgulandı.
“S-400 SEBEBİYLE TÜRKİYE’YE YAPTIRIM UYGULANMALI”
Türkiye’nin S-400 sistemine sahip olmasının Türkiye, ABD ve NATO üyelerinin ulusal güvenliğini olumsuz etkilediği, ABD’nin Türkiye’ye yapmış olduğu Patriot teklifinin uygulanabilir bir alternatif olduğu belirtildi.
Türkiye’nin S-400 sistemini satın almasının, 2017 yılında Kongre tarafından kabul edilen “Avrupa ve Avrasya’da Rusya’nın Tesirine Karşı Koyma Yasası” kapsamında Rus savunma kesimiyle yapılan “önemli bir işlem” kategorisine girdiği ve bu kapsamda da Başkan’ın Türkiye’ye yaptırım uygulaması gerektiği vurgulandı.
TÜRK AKIMI VE KUZEY AKIMI-2’YE YAPTIRIM
2020 bütçe tasarısı Rusya’nın Kuzey Akımı-2 ve Türkiye ile birlikte yürüttüğü Türk Akımı projelerine yönelik yaptırım öngörüyor. Rusya ile askeri seviyede işbirliğini de yasaklıyor. Rusya bu boru sınırlarıyla Ukrayna’yı baypas ederek Avrupa’ya güç arzını güçlendirmeyi amaçlıyor. Kongre üyeleri ise Trump idaresine tamamlanmak üzere olan bu projelerin durdurulması konusunda daha fazla gayret göstermesi için baskı uyguluyor.