Aydınlık gazetesi muharriri Ufuk Söylemez, bugünkü köşesinde “ABD Büyükelçisi’ne değil, TCMB Başkanı’na İnanıyoruz” başlıklı bir yazı kaleme aldı.
Ufuk Söylemez, yazısında, Türkiye iktisadının mevcut, 1 yıldan kısa vadeli dış borçlarını, ödemesi yenilemesi yahut ötelemesi için gereken meblağın epey fazla olduğuna değindi.
Söylemez, ABD’nin Ankara Büyükelçisi David Satterfield’ın, “Swap sınırı için Türkiye’nin, FED’le direkt ilişki kurdu” kelamları üzerine, “Biz natürel ki, siyasi tesir ve baskı altında tutulsa da, TC Merkez Bankası Liderinin söylediğine inanıp, temel alıyoruz, almalıyız” tabirlerini kullandı.
Söylemez, dolardaki tarihi artış üzerine ise “Dolar hegemonyasına son verilmesi talepleri ve arayışları haklıdır. Lakin telaffuzla değil, icraatla olacak işlerdir bunlar” dedi.
İşte Ufuk Söylemez’in o yazısı:
“TC Merkez Bankası Lideri Sn. Murat Uysal, geçen hafta enflasyon sunumu yaptı ve ertesinde gazetecilerin sorularını yanıtladı.
M. Uysal, bu toplantıda ‘…IMF ile kaynak ve Swap çizgisi teşebbüsümüz yok…’ dedi açıkça.
Ancak, ABD’nin Ankara Büyükelçisi David Satterfield, yeniden geçen hafta Atlantik Kurulu tarafından organize edilen bir görüntü konferansta yaptığı konuşmada; ‘…Swap çizgisi için Türkiye’nin, FED’le direkt ilişki kurduğunu…’ söyledi. Biz doğal ki, siyasi tesir ve baskı altında tutulsa da, TC Merkez Bankası Liderinin söylediğine inanıp, temel alıyoruz, almalıyız.
Sorun, ABD Büyükelçisinin bu kelamlarının şu ana kadar tekzip edilmemiş olmasıdır.
*
Öte yandan, Türkiye’nin Çin ve Katar’la yaptığı kısa vadeli swap muahedeleri yeterli bir gelişme olsa da, kuşkusuz ki yetersizdir. Türkiye iktisadının mevcut, 1 yıldan kısa vadeli dış borçlarını, ödemesi yenilemesi yahut ötelemesi için gereken meblağın epey fazla olduğu bir gerçektir.
TC Merkez Bankasının swap mutabakatlarının, daha fazla ülke ile yapılabilmesi için teşebbüsleri sürdürdüğü söyleniyor.
Yerel paralarla da swap yapılabilmesi mümkün olağan ki. Fakat bunun için ön kural enflasyon oranları ortasında 2 ülke ortasında büyük farklılığın olmamasıdır temel olarak.
Bu nedenle, hala Türk Lirası karşılığında mahallî paralarla dış ticaret/ihracat yapabildiğimiz ölçü, toplam dış ticaretimizin %5’inin altında seyrediyor.
Dolar hegemonyasına karşı doğal ve haklı olarak gösterilen reaksiyona ve alternatif arayışlarına rağmen, geçen yıllarda Rusya ve İran’ın bile güç alım-satımında lokal para ile ticareti kabul etmemeleri ve rezerv para talep etmeleri hepimizin malumudur.
Ekonomide salgın nedeniyle hem arz hem de talep taraflı şok yaşandığı periyotta dahi, enflasyon oranının hala çift haneli olması, Türkiye’de dolarizasyonu besleyen en kıymetli etken ne yazık ki.
Toplam mevduatın yarısından fazlasının dolar ve euro cinsinden olması da Türkiye’de dolarizasyonun geldiği noktayı açıkça gösteriyor.
*
Doların rezerv para olarak dünyadaki hakimiyetini besleyen başka bir konu ise, bundan şikayet etseler, hatta ABD tarafından ticaret savaşlarıyla tehdit edilseler de, birçok ülkenin ABD Hazine Tahvillerine milyarlarca dolarlarını yatırmalarıdır hala.
ABD’nin emperyal askeri ve ekonomik güç olarak, dünyaya dayattığı dolar hegemonyasının, dünya ticaretinde rezerv para olarak kullanılmasının dışında, ulusların tasarruflarını ABD Hazine Tahvillerine hangi boyutlarda yatırdığı ise şaşırtan nitekim de. ABD’nin tam 7 trilyon dolar fiyatında Hazine tahvili dünya ülkeleri tarafından alınmış, Şubat 2020 sonu itibariyle.
Bu ölçünün 1.2 trilyon doları Avrupa Birliği ülkeleri tarafından alınmış.
Japonya 1.2 trilyon dolar ve Çin ise, 1 trilyon dolarlık ABD Hazine Tahvili almış. Latin Amerika ülkelerinin elinde 450 milyar dolar, Afrika ülkelerin elinde ise 67.9 milyar dolarlık ABD tahvili var.
ABD tahvili tutmayan – ekonomik büyüklüğüne oranla – 2 ülke dışında (Türkiye 2,3 milyar dolar ve Rusya 12.5 milyar dolar) pek fazla ülke bulunmuyor.
ABD de bu nedenle doların ve ABD’nin çıkarını ve düzeyini korumak gayesiyle, elinde tahvillerini tutan ülkelere swap imkanı sağlıyor.
*
ABD’nin 2008 krizinden bu yana swap sınırını açık tuttuğu ülkelerin Merkez Bankaları İngiltere, Kanada, Avrupa Merkez Bankası, Japonya ve İsviçre Merkez Bankaları. Bu bankalara sınırsız dolar likiditesi ve swap imkanı tanınmış vaziyette.
FED’in, 30-60 milyar dolar limitli ve 7-84 gün vadeli swap yaptığı başka ülke Merkez Bankaları ise şunlar; Avustralya, Brezilya, G. Kore, Meksika, Singapur, İsveç, Danimarka, Norveç ve Y. Zelanda.
ABD açıkça görüleceği üzere kendi Hazine tahvillerini en çok elinde bulunduran ülkelerle, swap süreçlerini yapmayı salgın sırasında sürdürüyor. Böylelikle doların kıymetini ve tahvil müşterilerini muhafazaya çalışıyor.
O nedenle, Türkiye, Rusya üzere ülkelerin Çin ile ve ayrıyeten G-20 ülkelerinden kimileri ile birebir swap mutabakatları yapması bir alternatif olarak görünüyor.
Çünkü, ABD ile swap teşebbüsü yalnızca ve yalnızca açık ya da örtülü çeşitli siyasi odunların dayatılması karşılığında bir sonuç verir ki, bu asla ve kat’a kabul edilemez ve tartışılamaz.
Dolar hegemonyasına son verilmesi talepleri ve arayışları haklıdır. Lakin telaffuzla değil, icraatla olacak işlerdir bunlar.
Önce konutumuzun içini derli-toplu hale getirmeliyiz. Aksi takdirde, yüksek enflasyonla, üretmeden-tüketen, imalatın yerine ithalatı koyan, tasarrufu unutup ağır borç yükünün altına giren ve toplumsal uzlaşmasını ulusal mutabakatla sağlayamayan bir ülke iktisadının, dolar hegomanyasına karşı yapacağı teşebbüslerin ve alternatif arayışlarının gereğince tesirli olabileceğini düşünmek çok optimistlik olur yoksa.