Deprem uzmanı olduğunu tez eden ve dünyadaki zelzeleler konusunda evvelce varsayımlar yürüten Tayvanlı isim Dyson Lin, Türkiye’de bugün akşam saatlerinde gerçekleşen sarsıntısı yaklaşık 9 saat evvelce bildi.
“Deprem söylentileriyle paniğe yol açtığı” gerekçesiyle daha evvel 6 bin dolar ceza alan Dyson Lin isimli Tayvanlı zelzele “kahini”, Akhisar’da bugün akşam saatlerinde gerçekleşen zelzelesi bu kere 9 saat evvelden bildi.
Ünlü isim, bugün öğlen saatlerinde Twitter’dan yaptığı açıklamada Balıkesir etrafında büyük bir zelzele olacağını tabir etti.
İşte Tayvanlı zelzele “kahininin” o paylaşımı:
Dyson Lin isimli Tayvanlı adam, geçtiğimiz dönemde “İstanbul’da 10 gün içerisinde 6 yahut 7 büyüklüğünde deprem olacağını” söyleyerek, insanların paniğe kapılmasına neden olmuştu.
Bu nedenle Lin’in “sahtekar” olduğunu tez edenler de yer almıştı. Lin iddialarını Air 2 ismini verdiği bir aygıt ile gerçekleştiriyor.
Cihazın ne olduğuna ait rastgele bir bilgi yok fakat Hoogerbeets’in idaresinde olan Ditrianium’un Türkiye hesabı Air 2’nin işletmesini kendilerinin yaptığını belirtiyor. Ditrianium’un Türkiye hesabı olduğunu sav eden DitrianiumTR, aygıtı kullananın ve hesabı yönetenlerin kimliği hakkında bilgi vermeyeceğini de bilhassa vurguluyor. Lin blog sayfasında kestirim formülünün elektromanyetik dalgalara bağlı olmadığını ve hava voltajından yararlanarak öngörüde bulunduğunu söylüyor. Bu farkın kendisini öteki sarsıntı kestirimi yapan şahıslardan ayırdığının altını çizen Lin, 2008’de Wenchuan’da olan 8.0 büyüklüğündeki zelzele sırasında meskeninde bulunan bir domatesten gelen sinyalin araştırmalarına ilham kaynağı olduğunu anlatıyor. Lin zelzele kestirim seyahatinde konut üretimi birçok aygıt icat ettiğini ve bunu Arduino platformu altyapısı ile desteklediğini de belirtiyor.
Teyit’in haberine nazaran Lin’in zelzele iddialarını incelediğimizde ise dünyanın farklı yerlerine ait çeşitli öngörülerde bulunduğunu fark ediliyor. 19 Eylül 2019 tarihinde Güney Japonya, Hindistan, Nepal, California, Doğu Tayvan ve Güney Pasifik’te 7 ila 8 büyüklüğünde sarsıntı olacağını varsayım etmiş. Lakin Dünya coğrafyasını incelediğimizde Eylül ayı boyunca bahsedilen büyüklükte sarsıntı olmadığını fark ediyoruz. 28 Ağustos 2019’da gönderdiği bir mesajda ise 7 gün içinde Tokyo, Japonya, Yılan bölgesi yahut Güney Pasifik’te yeniden 7 ila 8 büyüklüğünde bir zelzele olacağını paylaşmış. Fakat tarih aralığını genişlettiğimizde bile bahsedilen büyüklükte bir zelzele olmadığını fark ediyoruz. Bu örnekleri çoğaltmak mümkün, 29 Temmuz tarihinde Güney Japonya, Filipinler, Doğu Tayvan, Güney Amerika yahut Güney California’da 4 gün içinde 7 – 8 büyüklüğünde sarsıntı olacağı öngörüsü de yanılgıya uğramış.
Bilim dünyasının sıkça tartışma yaşadığı mevzulardan biri, zelzeleleri evvelden kestirim etmenin mümkün olup olmadığı. Zelzelesi evvelce iddia etmek üç nokta ile açıklanıyor, sarsıntının büyüklüğünü, yerini ve tarih/saatini bilmek. Bilimsel olarak bu hususta şu anda net bir varsayımda bulunmak mümkün görünmemekte. Bu bahiste bir yazı kaleme alan Prof. Dr. Haluk Eyidoğan zelzelelerle ilgili bir mümkünlük hesabı yapılabileceğini, fakat zelzelesi evvelce bilmenin mümkün olmadığını söylüyor. Yer sarsıntısı öncesi yayılan P (Primary) dalgaları sayesinde erken ikaz sisteminden faydalanılabilir lakin, sarsıntıyı hissettiren S dalgası ile P ortasındaki farklılığın yalnızca birkaç saniye olması sadece süreksiz tedbirler için kolaylık sağlayabilir.
Sonuç olarak, sarsıntıları şu anda bilimsel olarak evvelce bilmek (konum, vakit, büyüklük) mümkün değil. Savda yer alan Dyson Lin isimli kişinin bir bilim insanı olmadığı ve çalışmasının bilimsel argümanları içermediği söylenebilir. Çalışmasını yaparken data aldığı sinyalin ise pozisyonu ve sahipleri bilinmeyen bir hesap tarafından işletildiği ve varsayımının tutarsız olduğu söylenebilir. Hatta bu hususta satmaya kalktığı eserlere de baktığımızda işin içinde ticari dertler olan ve etik açıdan sorunlar içeren bir tabloda olduğumuzu da vurgulayabiliriz. Lakin zelzele jenerasyonunda yer alan bir ülke olduğumuz gerçeği bilimsel bir gerçek.