Korona salgınının uğraşında ortak akıl işletilmeden muvaffakiyet sağlanamayacağını vurgulayan Umut Oran, Salgınla Uğraş Fonu oluşturulması gerektiğini ve bunun için hükümetin görmediği 100 milyar TL’lik paranın bütçede hazır olduğunu bildirdi. Pandemi Türkiye’de pik noktasına geldiği için bu haftanın çok değerli olduğunu vurgulayan Umut Oran, “Cumhurbaşkanı, bakanlar ve milletvekilleri nisan ayı maaşlarını Salgın Fonu’na aktararak topluma örnek olmalı” dedi. 31 Mart’ta şirketlerin ödemesi gereken SGK primlerinin ivedilikle ertelenmesi gerektiğine işaret eden Umut Oran’ın hususla ilgili olarak bugün yaptığı detaylı basın açıklaması şöyle:
– Bugüne kadarki süreçte hükümet ortak akılı çalıştırmadığı ve birlikte hareket edilmediği için kıymetli kusurlar yapıldı.
– Mücadelede geç kalınmış da olsa, tam iştirakle Türkiye olarak büyük bir tertibi gerçekleştirmek ve akılcı bir planlamayla tesirli tedbirleri vakit yitirmeden uygulamaya koymak zorundayız.
– Sağlık Bakanlığı, öbür bakanlıklar ve kamu kurumları, TTB, üniversite ve kesim temsilcilerinden oluşan bir “Salgınla Gayret Kurulu” ve faaliyetlerin finansmanı için bir “Salgınla Gayret Fonu” oluşturmalı.
– Acil ve hayati olmayan kamu yatırımları ile mal ve hizmet alımları ertelenmeli, bunlara ayrılan ödenekler Fon’a aktarılmalı. Kamuda temsil, ağırlama, merasim üzere tüm harcamalardan vazgeçilmeli, israftan kaçınılmalı, örtülü ödenek kullanımı minimuma indirilmeli, tüm alanlarda tasarrufa gidilmeli.
– Cumhurbaşkanı, bakanlar ve milletvekilleri nisan ayı maaşlarını Salgın Fonu’na aktararak topluma örnek olmalı.
– 31 Mart’ta ödenmesi gereken Şubat 2020 devrine ilişkin emekçi ve patron SGK primleri en az 6 ay ertelenmelidir.
– Vatandaşın ‘evdekal’ması için internet fiyatsız olsun, kotalar artırılsın, EBA TV kontağı kotayı düşürmesin
Tüm dünya üzere ülkemiz de olağan dışı günler yaşıyor. Çin’de ortaya çıkan ve tüm dünyaya yayılan yeni tip koronavirüsü (Covid 19), tüm ülkeler üzere bizi de olumsuz etkiliyor. Salgın, hem insan sıhhati ve ömrünü hem de ulusal ve global ekonomik, ticari alakaları tehdit ediyor. Maalesef dünyayı korona salgını sonrası yeni bir salgın daha bekliyor: İşsizlik salgını. 1929 buhranından daha yıkıcı bir ekonomik kriz uyarısı yapılırken, Memleketler arası Çalışma Örgütü, tedbir alınmadığı takdirde tüm dünyada 25 milyon insanın işini kaybedeceğini bildirdi. Bunun Türkiye’ye yansıması da olacak ve hükümet işten çıkarmaları önleyecek mekanizmayı kurup dayanağı sağlayamazsa ülkemizde maalesef 1 milyon vatandaşımız daha işsiz kalacak.
ÜLKE ÇAPINDA KARANTİNA ARTIK KAÇINILMAZ
Ülkemizde 11 Mart’ta açıklanan birinci korona hadisesinin ve 16 Mart’ta yaşanan “Corona’dan birinci ölüm” olayının akabinde 28 Mart itibariyle açıklanan bilgilere nazaran toplam doğrulanmış hadise sayısı 10 bin şahsa yaklaşırken 108 kişi ise hayatını yitirdi. Bilim insanları COVİD19 virüsünün yol açtığı ölümlerin ve bulaşıcılığın bu hafta pik yapabileceği uyarısı karşısında artık hükümet yürekli davranarak YURT GENELİNDE KARANTİNA kararını almalıdır. 65 yaş ve üstündeki vatandaşlarımızın oranı nüfusun yüzde 8,5’ini oluşturması karşısında sorumluluk yalnızca onların omuzlarına yıkılamaz. Bu sebeple 30 Mart-6 Nisan ortasında sokağa çıkma yasağı ilan edilmesi artık kaçınılmazdır, yoksa ABD’nin İtalya’nın gecikme nedeniyle yaşadığı acı deneyim bizim hükümetin de siciline, tarihe kara bir devir olarak geçecektir!
Salgınla uğraş; yalnızca ilgili bakanı ya da siyasi iktidarı değil; tüm kurum, kuruluş, parti ve bireyleriyle 83 milyonu ilgilendiren, katılımcılık ve ortak akılla hayata geçirilecek bir mevzudur. Bugüne kadar olan süreçte bu anlayışla hareket edilmediği için değerli ihmaller, yanlışlar yaşandı. Tehlikenin boyutunu vaktinde kavrayarak tesirli idari, bilimsel, toplumsal tertibe gidilemedi, uğraş adeta salt Sıhhat Bakanı’nın üzerine yıkılırken bahse, Bakanın çabada “başarılı” olup olmadığı biçiminde bakıldı. Bu yaklaşım yüzünden önemli eksikler, yanılgılar ve meseleler yaşandı. Diyanet İşleri Başkanlığı, dünyada salgın süratle yayılırken 21 bin bireye Umre müsaadesi verdi. Dönüşte bu bireyleri hudutta karşılayıp karantinaya almak yerine, ülke içine dağılmalarına yol açtılar. Sonra kamuoyu baskısıyla bu bireylerden yalnızca 6 bini yurtlara yerleştirilerek kontrol altına alınabildi.
Virüs yayılımına karşı insanlara iktidar tarafından “evden çıkma” denirken, açıklanan pakette uçak biletinde vergiyi aşağı çekme, konaklama vergisini erteleme, konut alımlarında peşinatı indirme üzere anlamsız tedbirlere yer verildi. Salgınla uğraşta muvaffakiyet için birinci günlerde daha çok test yapılması gerekirken, test sayısı çabucak artırılamadı.
Çok esaslı siyasal, toplumsal süreçlere yol açan Büyük Veba Salgınından sonraki en büyük global felaketi yaşadığımız için bu salgına karşı ortak akılla ve bilimsel sistemlerle global çaba gerekmektedir.
VATANDAŞINA DA VERECEKSİN
Mücadelede geç kalınmış da olsa, tam iştirakle Türkiye olarak büyük bir tertibi gerçekleştirmek ve akılcı bir planlamayla tesirli tedbirleri vakit yitirmeden uygulamaya koymak zorundayız. Lakin Cumhurbaşkanı ve kabinesinin salgın ile ilgili daima olarak çelişkili kararlar aldıkları, işin ekonomik yıkım boyutunu önlemek için gerekli önemli yaklaşımı sergilemediği görülmektedir. Türkiye yalnızca, direkt olmasa bile dolaylı olarak fakat 100 milyar TL’ye (15 milyar dolar) ulaşacağı öne sürülen bir paketten, yani bütçesinin yalnızca yüzde 10’undan kelam ediyor. ABD, Kanada, Almanya ve Fransa ise 107 milyar dolar ile 2,2 trilyon dolar üzere akıl almaz meblağları vatandaşın hizmetine sunarak, onların geçim kederini düşünmeden gönül rahatlığıyla meskende kalmalarını sağlamaya çalışıyor.
9 yılda Suriyeli için 40 milyar dolar harcamakla övünen hükümetin, tüm gelişmiş büyük ülkelerin yaptığı üzere böylesi bir pandemi periyodunda kendi vatandaşını; çalışan, çalışmayan, emekli, sokakta yaşayan , işten çıkarılan ayrımı yapmaksızın, sahip çıkarak en azından 3 ay boyunca minimum fiyat seviyesinde desteklemesi gerekmektedir. Bu süreçte Türkiye’yi pandemi çöküşünden kurtaracak acil adımlar şunlardır:
– Ekonomik ve Toplumsal Kurul tam iştirakle toplanarak, bir Salgınla Gayret Yol Haritası oluşturulmalı.
– Yürütülecek çalışmaları planlama, sevk ve yönetim ile vazifeli; Sıhhat Bakanı başkanlığında Sıhhat Bakanlığı, ilgili öteki bakanlıklar ve kamu kurumları, Türk Tabipleri Birliği, üniversite ve bölüm temsilcilerinden oluşan bir Salgınla Gayret Kurulu kurulmalı.
– Salgınla gayret kapsamındaki faaliyetlerin finansmanında kullanılmak üzere bir Salgınla Çaba Fonu oluşturulmalı.
– Direkt salgınla gayret kapsamında gerekli acil sıhhat yatırımları başta olmak üzere 2020 yılına ait tüm kamu yatırımları gözden geçirilerek acil ve hayati olanlar dışındakiler ötelenmeli, ertelenen yatırımlar için ayrılan ödenekler, direkt salgınla çaba için oluşturulan Fon’a aktarılmalı.
– Mevcut 589 milletvekili ve Sıhhat Bakanı dışında kalan bakanlar ile Cumhurbaşkanı’nın Nisan ayı maaşlarını bu Fon’a bağışlamaları da toplumda bu tarafta bir hassaslık yaratacaktır.
– 1 trilyon lirayı aşan 2020 bütçesinde Sıhhat Bakanlığı dışındaki kurumların ödeneklerinden yüzde 10 kesintiyle birinci etapta yaklaşık 100 milyar lira büyüklüğünde bir fon oluşturulabilir. Bunun da büyük kısmı bütçede “Sermaye Giderleri” ve “Sermaye Transferleri” kalemlerinde gözüken toplam 63 milyar liralık yatırım ödeneklerinden ilgili projelerin ötelenmesi ile tesis edilebilir.
– 2020 bütçesinde 75 milyar lira olarak öngörülen “Mal ve Hizmet Alımları” kaleminde; sıhhat için alımlar dışındakilerden acil olmayanların ertelenmesi yoluyla 30-40 milyar liralık bir kaynak Fon’a tahsis edilebilir.
– Kamuda merasim, temsil, ağırlama, tefriş materyali alımı ve tüm lüks harcamalardan vazgeçilmeli, israftan kaçınılmalı, örtülü ödenek kullanımı minimuma indirilmeli, tüm alanlarda tasarrufa gidilmeli.
– Bütçe ödeneklerinin kaynağı temel olarak toplanacak vergi gelirleri olması, bu süreçte üretime, ticari faaliyete orta veren, kapanan işletmeler, daralacak ekonomik faaliyet hacmi ve sıkıntı durumdaki işletmelere sağlanacak vergi ertelemeleri hasebiyle kamu gelirlerinde yaşanacak kayıplar nedeniyle, Fon’a özel kişi ve kuruluşlardan, STK ve TOBB, TÜSİAD, MÜSİAD üzere meslek kuruluşlarından katkı hissesi alınmalı, istekli bağışlar özendirilmeli.
– Gerekirse Fon’u destek gayesiyle uzun vadeli, uygun faizli devlet iç borçlanma senetleri ihracına gidilmeli, Fon’un hacmini büyütmek için diğer tesirli yollar aranmalı.
– Sıhhat ordusu sayıca tahkim edilmeli, askeri hastaneler tekrar açılmalı, siyasi nedenlerle vazifeden uzaklaştırılan ve haklarında takipsizlik kararı verilmiş olan kamu sıhhat işçisi işe iade edilmeli.
– Fon, salgınla çaba kapsamında test, teşhis, tedavi, ilaç, aşı vd sıhhat araç gereci ve sarf materyallerinin üretimi ve temininde kullanılmalı. Salgınla ilgili öbür toplumsal tertiplerin sarfiyatları ile bu süreçte işsiz, gelirsiz kalacak yurttaşlara yapılacak birebir ve nakdi yardımlar da bu Fon'dan karşılanmalı.
– İşsizlik Sigortası Fonu’nun tüm birikimi, Fon’la koordineli biçimde, bu süreçte işini kaybedenlere yapılacak ödemeler için kullanılmalı.
– 31 Mart’ta ödenmesi gereken Şubat 2020 devrine ilişkin personel ve patron SGK primleri en az 6 ay ertelenmelidir.
– Temel besinde yüzde 8, paklık unsurunda yüzde 18 olan KDV 2020 yılı sonuna kadar kaldırılmalı, bu mümkün değilse en azından katiyetle Nisan, Mayıs, Haziran aylarında bu oranlar sıfırlanmalıdır.
– Vatandaşı meskende tutabilmek için internet sağlayıcılarının tarife fiyatlarını yarı fiyata çekmesi, abonelere tanıdıkları kotaları ücretsiz olarak bir üst kademeye artırmalıdır.
– Milyonlarca öğrencimiz ve öğretmenimiz EBA TV ile eğitim uzaktan yaparak, internet kotalarını acilen tüketmeye başladılar. Aylarca süreceği anlaşılan bu tablonun mali yükünü hafifletmek için EBA TV için yapılan internet irtibatları nedeniyle abonelerin-ailelerin kotalarında eksilmeye yol açmayacak takviye sağlanmalı.
– Özel şirketlerin sahip olduğu internet sağlayıcılarla bu teşvikler sağlanamazsa Devlete ilişkin olan TÜRKSAT'ın abone kotalarını artırarak, okullara orta verilen mühlet boyunca fiyat almadan hizmet sunması sağlanmalıdır.
– Beşerler meskene kapandığı internet dışında elektrik ve su tüketimleri de artmaktadır. Elektriğe üç ay artırım yapmamak yetmez, madem ki tüm dünyada elektrik fiyatları düşüyor elektrik üretim-ağıtım şirketleri de elini taşın altına koyarak fiyatları düşürmek zorundadır. Elektrik, gaz, su, telefon, internet üzere temel tüketim mal ve hizmetlerinde KDV, ÖTV, ÖİV üzere dolaylı vergi oranları minimuma indirilmeli; hastalık ya da işsiz, gelirsiz kalma nedeniyle bu tüketimlerinin bedellerini ödeme gücü olmayanların tüketim bedelleri Fon’dan karşılanmalı.
– Belediyeler, hastalıktan etkilenmiş ya da işsiz kalmış yurttaşların su tüketim bedellerini en az 6 ay mühletle almamalı. Gibisi biçimde Ankara Büyükşehir Belediyemizin yaptığı hoş uygulama başka belediyelerde de örnek olmalı ve su faturasının 3-4 ay ertelenmesi, bu süreçte suya artırım yapılmaması tüm Türkiye'de garanti altına alınmalı.
– Bankalar, tüm tüketici, konut ve taşıt kredileri ile ticari kredileri; toplam vade (ay) sayısı ve faiz, taksit şartları değişmeden ötelemeli, borçlulara ileride ödemelerini kaldığı yerden devam edecek biçimde 6 aylık bir “ödemesiz dönem” sağlanmalı.
– KOBİ’lerin, çiftçilerin devlete olan kredi borçlarının geri ödemeleri, olağan periyoda geçilene kadar dondurulmalı.
– Yol, köprü, havaalanı, kent hastanesi üzere Yap-İşlet-Devret projeleri kapsamında verilen geçiş, hasta, yolcu vb. taahhütleri kapsamında girişimcilere kamu tarafından yapılan ödemeler, ilgili mukavelelerde tadilata gidilerek “mücbir” sebep hasebiyle iptal edilmeli. En azından 2020 yılında yapılacak ödemelerin ekstra yük getirmeden 2021 yılına ötelenmesi sağlanmalı.
– Petrol fiyatlarında memleketler arası piyasalarda yıllık ortalama 35-45 dolar olması beklenen ham petrol fiyatı yaşanan şokla 20 dolar düşmesi sayesinde Türkiye’nin güç ithalatı faturasını yaklaşık 12 milyar dolar aşağı çekeceği için bu rahatlama hissesi, Salgınla Uğraş Fonu’na aktarılmalı.
– Covid19 tanısı için Türkiye’de de kit üretimi yapıldığı belirtilmesine rağmen test yapılan vatandaş sayısının elli bine dahi ulaşamamış olması başları karıştırmaktadır. O nedenle Türkiye’de hangi firmaların günlük ne kadar üretim yaptığı ve bunların hangi vilayetlere hangi planlamayla gönderildiği, Çin’den gelen test kitleri sayısıyla birlikte günlük olarak açıklanması çabaya duyulan inancın artmasını sağlayacaktır.
– Salgın sonrasında tüm dünyada denklem değiştiği için yepisyeni bir kalkınma planı hazırlanmalı. Hatta 12. Kalkınma Planı bu defa 2020-2030 periyodunu kapsayan 10 yıllık plan biçiminde hazırlanmalı. Zira pandemi sonrasında global mal ticareti sekteye uğrayacak, akabinde global birikim krizi ve global göç hareketlerinin gelmesi de bekleniyor.
– 10 yıllık yeni kalkınma planında yüksek teknoloji üretimi, kuantum mekaniği, nano teknoloji, uzay araştırmaları, ARGE, girişimcilik, yenilikçilik, yaratıcılık ve dijital dönüşüme çok büyük başlık açılması gerekmektedir. Bu maksatla yurt içi ve yurt dışındaki bütün bilim insanlarımızı Bilim Konseyi çatısı altında toplanmalıdır. Yeni planla birlikte Türkiye artık bilgi toplumuna geçişi sağlamalıdır. Zira corona krizi sonrasında eğitimden sıhhate, iş hayatından ulaşıma, adaletten güvenliğe dijital bir dünya bizi beklemektedir.
– Yeni planda akıllı bilimsel tarıma da büyük başlık açılmalıdır, zira besin artık stratejik bir eser olacaktır, aksi takdirde samanı bile ithal eden Türkiye asla yarınlara itimatla bakamayacaktır. Tarım konusu hemen ele alınmalı zira nisan-mayıs ayında yapılacak plan dahilinde çiftçinin 1,5 milyar zerzevat fidesini toprakla buluşturması sağlanamazsa, bu kere yaz aylarından itibaren ülkemizde temel besine ucuz ve inançlı formda ulaşma imkanı kalmayacak, açlık krizi tehlikesi ortaya çıkacaktır.
Odatv.com